Κίνδυνος να σκάσει η «φούσκα» των ακινήτων από μεγάλη αύξηση των επιτοκίων

Του Νίκου Σακελλαρίου, συνεργάτη του Taxheaven

Η άνοδος των επιτοκίων από την ΕΚΤ δημιουργεί μεγάλους κινδύνους να σπάσει η 'φούσκα' των ακινήτων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ελλάδα, η Τράπεζα της Ελλάδος έχει κρούσει πολλές φορές τον κώδωνα του κινδύνου για την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιμών η οποία έχει δημιουργήσει μία 'τεράστια φούσκα' που μπορεί να σκάσει εάν τα επιτόκια αυξηθούν ακόμη περισσότερο. Η ΕΚΤ γνωρίζει πόσο έχουν υπερτιμηθεί τα ακίνητα στην Ευρωζώνη (και στην Ελλάδα βέβαια) τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα να συντηρεί χαμηλούς ρυθμούς στην αύξηση των επιτοκίων (μόλις 0,25% θα τα αυξήσει τον Ιούλιο).

Η άνοδος των τιμών των οικιστικών ακινήτων και των ενοικίων την τελευταία διετία αποτελεί ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο. Μετά από μία παρατεταμένη περίοδο πολύ χαμηλών επιτοκίων τα προηγούμενα έτη, η αγορά ακινήτων απορρόφησε σημαντικό μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης, ενώ οι αυξημένες τιμές εμπορευμάτων και οικοδομικών υλικών στο μεταπανδημικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες, οδήγησαν σε περαιτέρω ισχυροποίηση της τάσης ανόδου των τιμών. Η διεύρυνση των δυνατοτήτων αξιοποίησης της τηλεργασίας, απότοκος της περιόδου εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων, σε συνδυασμό με την επανάκαμψη της οικονομίας διαμοιρασμού (sharing) με την ραγδαία αύξηση των μετακινήσεων και του τουρισμού το 2022 ενδέχεται να ασκήσουν περαιτέρω πίεση στη ζήτηση.

Τα χαμηλά επιτόκια ώθησαν σε πανευρωπαϊκή εκτίναξη των τιμών των ακινήτων

Το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων που επικρατούσε μέχρι πρότινος συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ισχυρή  άνοδο των τιμών των κατοικιών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, απόρροια της αντίστροφης σχέσης που υπάρχει μεταξύ τιμών ακινήτων και επιτοκίων. Τα χαμηλά επίπεδα των αποδόσεων έστρεψαν τους επενδυτές στην αγορά ακινήτων, αυξάνοντας την ζήτηση και ωθώντας τις τιμές τους προς τα πάνω.

Τα χαμηλά επιτόκια στεγαστικών δανείων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συνέβαλαν στην κατεύθυνση αυτή, διευκολύνοντας την αγορά κατοικίας, με αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης και ακολούθως των τιμών. Ωστόσο, η σταδιακή στροφή της νομισματικής πολιτικής προς μια συσταλτική κατεύθυνση μέσω αύξησης των επιτοκίων ενδέχεται να επιβραδύνει την ανοδική τάση που παρατηρείται στις τιμές των κατοικιών το επόμενο διάστημα.

Τι λέει η έρευνα της Alpha Bank

Η μεγάλη ανάκαμψη στην ελληνική αγορά από το 2018 και μετά

Στην Ελλάδα, η αγορά των οικιστικών ακινήτων εισήλθε σε φάση ανάκαμψης από το 2018 και μετά. Ο ρυθμός μεταβολής των τιμών των οικιστικών ακινήτων παραμένει θετικός από το πρώτο τρίμηνο του 2018, ενώ επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια του 2019 . Παρά τον αρνητικό αντίκτυπο της πανδημίας στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα, η αγορά οικιστικών ακινήτων επέδειξε ανθεκτικότητα, με τις τιμές να παραμένουν σε ανοδική πορεία και τον ετήσιο ρυθμό αύξησής τους να επιταχύνει εκ νέου από το πρώτο τρίμηνο του 2021 και μετά. Από το 2018 και έως το 2021, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν σωρευτικά κατά περίπου 20%, ανακτώντας εν μέρει τις απώλειες από την παρατεταμένη πτωτική πορεία της περιόδου 2009-2017 της τάξης του 40%. Η ραγδαία άνοδος των τιμών των οικιστικών ακινήτων τα δύο τελευταία έτη (2020:4,5%, 2021: 7,4%) συνδυάστηκε με τη σημαντική αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες (2020: 14,6%, 2021: 26,5%) και της ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας (2020: 5,9%, 2021: 45,9%), σε όρους όγκου (m3).

Αύξηση των επενδύσεων σε ακίνητα μείωση των μισθωμάτων στο α' τρίμηνο

Η πορεία ανάκαμψης της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα συνεχίστηκε κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα, στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, η αγορά οικιστικών ακινήτων διατηρεί την ισχυρή δυναμική της, με τον δείκτη τιμών διαμερισμάτων να καταγράφει σημαντική άνοδο σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο του έτους (8,6%). Οι θετικές προοπτικές της αγοράς ακινήτων διαφαίνονται και από την ισχυρή άνοδο των επενδύσεων για κατοικίες κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 18,6% σε ετήσια βάση, καθώς και από την άνοδο του όγκου ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας κατά 13,8% σε ετήσια βάση. Τέλος, παρά την κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην περίοδο της πανδημίας, οι τιμές καταστημάτων και γραφείων υψηλών προδιαγραφών συνέχισαν να αυξάνονται, αν και με επιβραδυνόμενο ρυθμό. Αντιθέτως, τα μισθώματα καταστημάτων και γραφείων υψηλών προδιαγραφών σημείωσαν πτώση σε ετήσια βάση το 2020 (κατά -1% και -0,8%, αντίστοιχα) ενώ ανέκαμψαν το 2021 (κατά 1,1% και 3,7%, αντίστοιχα).

Γιατί στρέφονται πολλοί στις ενοικιάσεις

Ο λόγος των τιμών προς τα ενοίκια (price-to-rent ratio) αποτελεί ένα μέτρο απόδοσης του ακινήτου, αντανακλώντας ουσιαστικά τη σχέση μεταξύ του κόστους ιδιοκατοίκησης και της απόδοσης που θα κέρδιζε ο ιδιοκτήτης από την ενοικίαση της κατοικίας. Θεωρητικά, μία αύξηση στον λόγο τιμών προς τα ενοίκια καθιστά πιο συμφέρουσα την ενοικίαση από την αγορά, μειώνοντας την ζήτηση κατοικιών και συμπιέζοντας τις πωλήσεις τους. Αντιθέτως, μία μείωση στον λόγο τιμών προς τα ενοίκια αναμένεται να καταστήσει πιο συμφέρουσα την αγορά κατοικίας από την ενοικίαση, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ζήτηση για αγορά ακινήτων. Ο λόγος τιμών προς τα ενοίκια στην Ελλάδα παρουσιάζει συνεχή άνοδο από το δεύτερο τρίμηνο του 2017 και μετά, με αποτέλεσμα η άνοδος των τιμών των κατοικιών να αυξάνεται ταχύτερα από την άνοδο των ενοικίων.