1821-1862 : Ένα «ταξίδι» στη Φορολογία και τη Λογιστική της Εποχής στην Ελλάδα

1821-1862 : Ένα «ταξίδι» στη Φορολογία και τη Λογιστική της Εποχής στην Ελλάδα

Κωνσταντίνος Ιωαν. Νιφορόπουλος
Ορκωτός ελεγκτής λογιστής
Επιστημονικός Συνεργάτης Taxheaven
 

Περιεχόμενα

1. Εισαγωγή - Η αναγκαιότητα της Λογιστικής
2. Η έννοια της λέξεως «Λογιστής» από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους έως σήμερα.
3. Η Εποχή (1821- 1862)
4. Φορολογία και Εμπόριο στην προεπαναστατική περίοδο
5. Λογιστικά (Εμπορικά) Εγχειρίδια και διδασκαλία στην προεπαναστατική περίοδο
5.1 [1793] Το πρώτο βιβλίο Λογιστικής (καταστιχογραφίας ) πού εκδόθηκε, στην Ελληνική Γλώσσα
5.2 [ 1797-1822] Η διδασκαλία των Εμπορικών Σπουδών (Λογιστικής)
6. Τα Οικονομικά κατά την Επανάσταση (1821-1828)
6.1 Τα «Κατάστιχα»
6.2 Η «Επιμελητεία» / Διαχείριση στις πολεμικές επιχειρήσεις του ΄21
6.3 Τα Έξοδα και τα Έσοδα της Επανάστασης.
6.4 Η «Φορολογική Συμμόρφωση»
7. Η Εποχή του Καποδίστρια (1828-1831)
7.1 Η φορολογία στην εποχή του Καποδίστρια 1828-1831.
7.2 Η Λογιστική της Εποχής
7.3 Εξεγέρσεις κατά της Φορολογίας
7.4 «Η πρώτη (;) «Έκθεση Διαχειριστικού Ελέγχου Επιχείρησης» στο Νεοελληνικό Κράτος το 1828».
7.5 Οι «πρώτοι αναγνωρισμένοι» Λογιστές στο Νεοελληνικό Κράτος – 1828 Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα
7.6 Τελωνεία (1830)
8. Εμπορικές Σπουδές - Ελληνισμός της διασποράς (1821-1862)
9. Η Εποχή του Βασιλιά Όθωνα (1832-1862)
9.1 Η φορολογία στην εποχή του Βασιλιά Όθωνα
9.2 Τα «Λογιστικά/Εμπορικά» στην εποχή του Βασιλιά Όθωνα
9.3 Η διδασκαλία της Λογιστικής.
9.4 [1835] Η «διαδικασία» είσπραξης των καθυστερούμενων Φόρων – ο "Ποινήτορας"
9.5 [ 1836] Πάτρα. Οι αντιδράσεις στην επιβολή Φόρου Επιτηδευμάτων.
9.6 Ο Οικονομικός Τύπος της Εποχής
9.7 Η ίδρυση της πρώτης Ανώνυμης Εταιρείας στην Ελλάδα ( Πάτρα 1836)
9.8 Χαρτόσημο (1836) ο παλαιότερος εν ισχύ φόρος/τέλος του Νεοελληνικού κράτους
9.9 Τα πρώτα Διόδια στην Οδό Πειραιώς (1842)
9.10 Τα «Διαπύλια Τέλη» (1847)
9.11 Κοινωνικό μέρισμα εν έτει 1852
9.12 Ίδρυση Οικονομικών Εφοριών (1854).
10. Επίλογος - Η αναγκαιότητα εξερεύνησης της Ιστορίας και η συλλογή και προστασία των Αρχείων/Τεκμηρίων

1. Εισαγωγή - Η αναγκαιότητα της Λογιστικής

Η αρχή της λογιστικής, της καταγραφής δηλαδή των δοσοληψιών με συστηματικό τρόπο χάνεται στα βάθη της ιστορίας και η εξέλιξη της συνδέεται στενά με την ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας και του εμπορίου.

 Ο "πυρήνας" της δραστηριότητας της Λογιστικής είναι η ύπαρξη αποθεμάτων και η ανάγκη ύπαρξης «συναλλαγών », μεταξύ των ανθρώπων.

Η ανάγκη παρακολούθησης των συναλλαγών οδήγησε από πολύ νωρίς στην εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησής και ελέγχου αυτών. Αποδεικτικά στοιχεία οικονομικών /λογιστικών καταγραφών έχουν βρεθεί σε κείμενα διάφορων λαών της αρχαιότητας.

«Η παρόρμησή μας να λογαριάζουμε – να καταμετρούμε κα να καταγράφουμε τον πλούτο μας – είναι ένα από τα παλιά ανθρώπινα ορμέμφυτα. Μάλιστα από ότι φαίνεται η γραφή ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του ανθρώπου επινοήθηκε από τους λογιστές. Η λογιστική πέρα από τη συμβολή της στην επινόηση της γραφής, παίζει σημαντικό ρόλο στον ανθρώπινο πολιτισμό, διότι επηρεάζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και διαμορφώνει τις πεποιθήσεις μας. Για να πάρουμε αυτό το πρώιμο παράδειγμα, η επινόηση της καταμέτρησης μέσω αντικειμένων στη Μεσοποταμία υπήρξε σημαντική, όχι μόνο επειδή διευκόλυνε τις οικονομικές ανταλλαγές και γέννησε την γραφή, αλλά και επειδή «ενθάρρυνε τους ανθρώπους να προσεγγίσουν τον περιβάλλοντα κόσμο με όρους μετρήσιμων αποτελεσμάτων». Για πρώτη φορά είχαμε στη διάθεσή μας εργαλεία που μας επέτρεψαν να μετρήσουμε και να υπολογίσουμε – να προσδιορίσουμε ποσοτικά – τον περιβάλλοντα κόσμο και να καταγράψουμε τα ευρήματα μας.» ( JANE GLEESON – WHITE «ΔΙΠΛΟΓΡΑΦΙΑ Πως οι έμποροι της Βενετίας δημιούργησαν τα σύγχρονα χρηματοοικονομικά» )

Στην Αίγυπτο φαίνεται ότι δημιουργός του λογιστικού ελέγχου υπήρξε το Κράτος δηλαδή του Φαραώ, με σκοπό τον έλεγχο των συγκομιδών δημητριακών. Η βάση της οικονομίας στην Αίγυπτο ήταν η γεωργία. Βασιλικοί υπάλληλοι παρακολουθούσαν τις γεωργικές εργασίες και συγκέντρωναν από τη συγκομιδή το ποσοστό που ανήκε στο φαραώ. Το εμπόριο βασιζόταν στην εξαγωγή του πλεονάσματος των παραγόμενων στην Αίγυπτο αγαθών, όπως δημητριακών, παπύρου, ή πρώτων υλών, όπως χρυσού, και στην εισαγωγή υλών που έλειπαν από τη χώρα, όπως ξυλείας, χαλκού, αργύρου κ.ά. Η διοίκηση είχε ανάγκη από μορφωμένους πολίτες και με ειδικές γνώσεις, όπως οι «γραφείς» [Λογιστές].

[ Δείτε το άρθρο : Ἐν ἀρχῇ ἦν η Λογιστική ]

Σε κάθε στάδιο ανάπτυξης, άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει τη λογιστική, σύμφωνα προς τις ανάγκες τους, και εντός των ορίων (-περιορισμών) των τεχνικών καταχώρισης και ανάλυσης που τους ήταν γνωστές, προκειμένου να απαριθμούν και ελέγχουν περιουσιακά στοιχεία, ως μηχανισμός αναφοράς αντιπροσώπων, επιστατών και φοροεισπρακτόρων, ως τεκμηρίωση εμπορικών σχέσεων, για τον έλεγχο της παραγωγής και τη διαχείριση των επιχειρήσεων. Γι' αυτούς και άλλους λόγους έχει βάσιμα υποστηριχθεί ότι η λογιστική - ως αναγκαιότητα του ανθρώπου - προϋπήρξε των μαθηματικών. Η τήρηση λογαριασμών σε σχοινιά με κόμπους και η χάραξη εγκοπών σε ξύλα (tallies) το υποδεικνύουν……..»

[ Δείτε το άρθρο : Μια Υπεράσπιση της Λογιστικής με βάση τη Νεότερη Ιστορία της ]

 

2. Η έννοια της λέξεως  «Λογιστής» από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους έως σήμερα.

Η Διαχρονική Εξέλιξη των ονομασιών του ίδιου Επαγγέλματος, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε Εποχής είναι : «Γραφείς », «Λογαριαστές», «Γραμματικοί », «Καταστιχάρηδες» «Ταμειολογιστές », «Εμποροϋπάλληλοι »   « Καταστιχογράφοι», «Διπλογράφοι», «Λογιστές», « Φοροτεχνικοί », « Σύμβουλοι Επιχειρήσεων »  και  «Οικονομολόγοι»

Η έννοια της λέξεως  «Λογιστική» στην Ελληνική γλώσσα.

Στο λεξικό «ΕΠΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΛΕΞΙΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ» των LIDDELL and SCOTT, καταγράφονται τα εξής σχετικά, με την έννοια της «Λογιστικής», στην αρχαία Ελληνική γλώσσα :

λογισμός, ο (λογίζομαι)˙ Ι. 1. λογαριασμός, υπολογισμός, εκτίμηση, σε Θουκ., Πλάτ.στον πληθ., αριθμητική, σε Ξεν., Πλάτ. 2. λογαριασμός, το χαρτί του λογαριασμού, σε Δημ. ΙΙ. 1. χωρίς αναφορά σε αριθμούς, υπολογισμός, εκτίμηση, συλλογισμός, σε Θουκ., Δημ. 2. λόγος, συμπέρασμα, σε Ξεν. ΙΙΙ. δύναμη συλλογισμού, λογική ικανότητα, ορθός λόγος, στον ίδ. λογιστής, -ου, ο (λογίζομαι)˙ Ι. 1. Αυτός που υπολογίζει, δάσκαλος της αριθμητικής, σε Πλάτ. 2. αυτός που υπολογίζει, που συλλογίζεται, που σκέφτεται λογικά, σε Αριστοφ., Δημ. ΙΙ. στον πληθ., ελεγκτές Λογαριασμών στην Αθήνα, σωματείο από δέκα άνδρες εκλεγμένους με κλήρο από τη Βουλήν, στους οποίους οι άρχοντες μετά τη λήξη της θητείας τους υπέβαλλαν τον απολογισμό τους σε Δημ., κ.λ.π. λογιστικός, -ή, -όν˙ Ι. επιτήδειος ή έμπειρος, ικανός στους υπολογισμούς, σε Ξεν. Πλάτ. η λογιστική (ενν. τέχνη), πρακτική αριθμητική, σε Πλάτ. ΙΙ. 1. προικισμένος με λογική, έλλογος σε Αριστ.˙ το λογιστικόν, η δύναμη του συλλογίζεσθαι, σε Πλάτ. 2. αυτός που χρησιμοποιεί το λογικό του, λογικός, σε Ξεν.

Η έννοια της λέξεως  «Λογιστής» από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους έως σήμερα.

Από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους έως και στις αρχές του 20ου αιώνα λέγοντας «Λογιστές», εννοούσαμε κυρίως κρατικούς υπαλλήλους ( όπως π.χ στο Ελεγκτικό συνέδριο ) και   βαθμοφόρους στο Στρατό και στο Ναυτικό, που ασχολούνταν με την οικονομική διαχείριση.

 

( Φ.Ε.Κ , αρ. 37 /22-11-1833 – Οι πρώτοι διορισμοί «Λογιστών», στο «Ελεγκτικό Συνέδριο, που μόλις είχε ιδρυθεί » )

 

(Φ.Ε.Κ , αρ. 31 /4-10-1833 ) [ Ο λογιστής αναφέρεται ως βαθμοφόρος στο διάταγμα για τον σχηματισμό Διοίκησης του Πυροβολικού ]

Το « Γενικό Λογιστήριο του Κράτους » ή «Υπουργείο Θησαυρού»

Η αναγκαιότητα μιας εποπτικής αρχής των οικονομικών λογαριασμών του Δημοσίου προέκυψε λίγα μόλις χρόνια μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Με Βασιλικό Διάταγμα της 6ης (18ης) Οκτωβρίου του 1842, από την 17η Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους «Συσταίνεται ἐντὸς τῆς ‘Ημετέρας ἑπὶ τῶν Οἰκονομικῶν Γραμματείας (αργότερα μετονομάστηκε σε «Υπουργείο»), Γενικὸν Λογιστήριον ὑπὸ τὰς ἀμέσους διαταγὰς τοῦ προϊσταμένου αὐτῆς».

Έκτοτε η διοικητική διάρθωση και λειτουργία των υπηρεσιών του ΓΛΚ έχει υποστεί πολλαπλές και σημαντικότατες μεταβολές, απηχώντας κάθε φορά τις ανάγκες επικαιροποίησης των αρμοδιοτήτων τους, αλλά και της εκάστοτε επικρατούσας αντίληψης αναφορικά με την οργανωτική δομή της υπηρεσίας προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος.(Πηγή :  https://portal.gsis.gr/portal/page/portal/SYNTMIST )

 Ο « Λογιστικός Νόμος»

Λέγοντας κάποιος  στις αρχές του 20ου αιώνα « Λογιστικό Νόμο », δεν εννοούσε κάποιον νόμο που αναφερόταν σε « Λογιστικές αρχές και Κανόνες », ούτε βέβαια σε « Σύνταξη και Παρουσίαση Οικονομικών Καταστάσεων των επιχειρήσεων », αλλά στο νόμο που αφορούσε την ΄σύνταξη και εκτέλεση του Κρατικού Προϋπολογισμού.

«Καταστιχογράφος» και «Διπλογράφος» αντί «Λογιστής»

«Καταστιχογραφία καλείτο η τέχνη της εγγραφής ( καταχώρησης ) των διαφόρων οικονομικών πράξεων του επιχειρηματία στα κατάστιχα ( εμπορικά βιβλία ) του και αποτελεί μεταφορά στα ελληνικά του γαλλικού όρου tenue des livres. Ο όρος αυτός άρχισε να αντικαθίσταται με τον όρο Λογιστική στις αρχές του 20ου αιώνα …. », ( Β. Φίλιος, « ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ » σελ. 102))

Σήμερα ο όρος « Καταστιχογραφία» και «Καταστιχογράφος », δεν χρησιμοποιείται ή χρησιμοποιείται σκωπτικά για να χαρακτηρίσει έναν Λογιστή, ως κατωτέρου επιπέδου.

Σημειώνουμε ότι, στο « Αρχείο Κωδικού Αριθμού Δραστηριότητας (Κ.Α.Δ)» του 1997, το οποίο ίσχυε έως την 1/12/2008, υπήρχε ο κωδικός : «74.13.11 Λογιστικών βιβλίων (καταστιχογραφία), εκτός από τη σύνταξη φορολογικών δηλώσεων επιστροφής φόρου, υπηρεσίες τήρησης.»

[ Δείτε το άρθρο :  Πως ο Υπολογιστής προάγεται σε Λογιστή – Ο «Αρχιλογιστής» και ο « Διπλογράφος » - Η «Λογιστική» των Βυζαντινών.]

 

3. Η Εποχή (1821- 1862)

• Η Επανάσταση ξεκίνησε ουσιαστικά τον Φλεβάρη του 1821 στις παραδουνάβιες ηγεμονίες από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και ενδυναμώθηκε στην Πελοπόννησο τον επόμενο μήνα με την απελευθέρωση της Καλαμάτας (23 Μαρτίου) και την Προκήρυξη των επαναστατημένων Ελλήνων προς την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ότι ξεσηκώθηκαν για την ελευθερία τους. Και παρά την αποτυχία του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία, η σπίθα της επανάστασης άναψε για τα καλά στην Πελοπόννησο, ένα από τα πιο καθυστερημένα τμήματα του ελληνισμού κι επεκτάθηκε σ’ όλο τον ελλαδικό χώρο.

• «Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος» ήταν το όνομα που είχαν υιοθετήσει οι διοικήσεις των επαναστατημένων Ελλήνων από το 1822 έως το 1827 για να περιγράψουν το ανεξάρτητο τμήμα της Ελλάδας όσο αυτό δεν είχε αναγνωριστεί από τα άλλα κράτη, τα οποία συνέχιζαν να το θεωρούν τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μετά τη Συνθήκη του Λονδίνου του 1827 και την ανακήρυξη της Ελλάδας ως ανεξάρτητο κράτος, από το 1828, η Κυβέρνηση Καποδίστρια σταμάτησε να χρησιμοποιεί το όνομα Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος και άρχισε να χρησιμοποιείται το όνομα «Ελληνική Πολιτεία».

• Ο Ιωάννης Καποδίστριας (Κέρκυρα, 10 Φεβρουαρίου 1776 – Ναύπλιο, 27 Σεπτεμβρίου 1831) διοίκησε το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, από τις 18 Ιανουαρίου 1828 μέχρι τη δολοφονία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831.

• Όταν ο Καποδίστριας αποβιβαζόταν στο Ναύπλιο στις αρχές του 1828, έφτανε σε μια ερειπωμένη χώρα. Η Πελοπόννησος, στην αγροτική παραγωγή της οποίας στηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό τα δημόσια έσοδα ήταν σχεδόν κατεστραμμένη από τον επτάχρονο πόλεμο και τις εμφύλιες συγκρούσεις. Eπιπρόσθετα, τα χρήματα των εξωτερικών δανείων (1824 και 1825) είχαν σπαταληθεί και το ταμείο της κεντρικής διοίκησης δεν μπορούσε να καλύψει ούτε τις απαραίτητες κρατικές δαπάνες.

• Η απογραφή του 1828 ήταν η πρώτη απογραφή και εκτίμησε τους κατοίκους του νεοσυσταθέντος κράτους σε 753.400.

• Η Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα (1828 - 1834) ήταν το πρώτο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους.

• Ο «Φοίνιξ» ( όνομα του προέρχεται από το μυθικό πουλί) ήταν η πρώτη χρηματική μονάδα της Ελλάδας ( 1828 ) . Μόνο ένας μικρός αριθμός νομισμάτων κατασκευάστηκε ενώ οι περισσότερες συναλλαγές στην Ελλάδα εξακολουθούσαν να πραγματοποιούνται με ξένα νομίσματα, κυρίως τουρκικούς παράδες και ισπανικά δίστηλα. Πολλαπλάσιά του ήταν η «Αυγή» (5 φοίνικες) και η «Αθηνά» (20 φοίνικες).

• Ο Όθων (Γερμανικά: Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, 1 Ιουνίου 1815 - 26 Ιουλίου 1867), ήταν ένας Βαυαρός πρίγκιπας, που έγινε ο πρώτος βασιλιάς του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Στις 25 Ιανουαρίου 1833, σε ηλικία 17 ετών, ο Όθωνας ήλθε στην Ελλάδα, συνοδευόμενος από τριμελή Αντιβασιλεία Βαυαρών (που θα κυβερνούσε μέχρι αυτός να ενηλικιωθεί, το 1835, οπότε και συμπλήρωσε τα 20 έτη της ηλικίας του) και πολυμελή βαυαρικό τακτικό στρατό (3.500 στρατιώτες) .

• Με Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου 1833 «περί ρυθμίσεως του νομισματικού συστήματος», η δραχμή αντικαθιστά τον φοίνικα.

• 1834 : Μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Οι πόλεις που προτάθηκαν ήταν, μεταξύ άλλων ήταν, η Κόρινθος, τα Μέγαρα, ο Πειραιάς, το Άργος, η Τρίπολη και η Σύρος.

• Η Εθνική Τράπεζα ιδρύθηκε το 1841 από τον Γεώργιο Σταύρου, από τα Ιωάννινα, ο οποίος ήταν ο πρώτος και μακροβιότερος διοικητής της. Η μετοχή της διαπραγματεύεται στο Χρηματιστήριο Αθηνών από το 1880 . Μέχρι την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος το 1928, η Τράπεζα είχε το εκδοτικό προνόμιο στην Ελλάδα και ήταν υπεύθυνη για την έκδοση του νομίσματος.

• Το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843 ήταν προϊόν συνεργασίας τριών ανθρώπων: του Ανδρέα Μεταξά (Ρωσικό Κόμμα), του Αιγιώτη αγωνιστή Ανδρέα Λόντου (Αγγλικό Κόμμα) και του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη (Γαλλικό Κόμμα). Αργότερα, μυήθηκαν και στρατιωτικοί, όπως ο συνταγματάρχης του Ιππικού Δημήτριος Καλλέργης, με σκοπό την παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα. Μέχρι τότε, ο βασιλιάς κυβερνούσε ως απόλυτος μονάρχης, χωρίς να λογοδοτεί στους υπηκόους του («ελέω θεού μοναρχία»).

• Τη νύχτα 10 προς 11 Οκτωβρίου του 1862 εκδίδεται Ψήφισμα του Έθνους για την κατάργηση της Βασιλείας του Όθωνα ως ακολούθως: «Τὰ δεινὰ της Πατρίδος ἔπαυσαν. Ἅπασαι αἱ ἐπαρχίαι καὶ ἡ Πρωτεύουσα συνενωθεῖσαι μετὰ τοῦ Στρατοῦ ἔθεσαν τέρμα εἰς αὐτά, ὡς κοινὴ ἔκφρασις τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους ὁλοκλήρου κηρύττεται καὶ ψηφίζεται: Ἡ Βασιλεῖα τοῦ Ὄθωνος καταργεῖται. Ἡ Ἀντιβασιλεῖα τῆς Ἀμαλίας καταργεῖται. Προσωρινὴ Κυβέρνησις συνιστᾶται ὅπως κυβερνήσῃ τὸ Κράτος μέχρι συγκαλέσεως τῆς Ἐθνικῆς Συνελεύσεως συγκειμένης ἐκ τῶν ἑξῆς πολιτῶν: Δημητρίου Βούλγαρη, Προέδρου, Κωνσταντίνου Κανάρη, Βενιζέλου Ρούφου.»
 

4.Φορολογία και Εμπόριο στην προεπαναστατική περίοδο

 

Έλληνας έμπορος ενημερώνει τα κατάστιχά του. Έγχρωμη λιθογραφία του ζωγράφου Otto Magnus von Stackelberg (1787-1837), που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του Costumes & Usages des Peuples de la Grèce Moderne dessinés sur les lieux…, [περ. 1828]. (Πηγή: http://eng.travelogues.gr/item.php?view=32819)

« Στα χέρια των υπόδουλων Ελλήνων βρέθηκε ξαφνικά πολύ χρήμα – είναι χαρακτηριστική π.χ. η περίπτωση του ζάπλουτου Πελοποννήσιου τραπεζίτη και τοκογλύφου Νικολή Ταμπακόπουλου από τη Βυτίνα που μέσα σε πέντε χρόνια, παραμονές του '21, ήταν σε θέση να δανείσει περί τα 2 εκατ. γρόσια, ποσό ασύλληπτο ακόμα και για τα τωρινά δεδομένα, αφού αρκούσε για να ναυλώσει δεκατρία καράβια! Μπορούσε, μάλιστα, να συντηρεί μέχρι εκατό πολεμιστές, έναν μικρό στρατό δηλαδή…………..

Υπήρχαν, πράγματι, κάποιες προνομιούχες κοινότητες, η μόρφωση ήταν ελεύθερη, οι εμπορικές δραστηριότητες, η πίστη επίσης. Οι Οθωμανοί κατακτητές απαιτούσαν πολύ συγκεκριμένα πράγματα: να γεμίζουν τα κρατικά ταμεία με χρήμα. Τα άλλα δεν τους ένοιαζαν. Αναμφίβολα, όμως, ήταν ένα πολύ σκληρό καθεστώς για τους υπόδουλους. Δικαιώματα δεν είχαν, η φορολογία ήταν βαριά, οι αυθαιρεσίες και οι βαρβαρότητες της εξουσίας ήταν συχνές. Η ελληνική ήταν ουσιαστικά μια ευρωπαϊκή επανάσταση, άλλαξε το status quo στην Ανατολική Μεσόγειο, την ως τότε πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας και το δόγμα περί ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

[ Βασίλης Κρεμμυδάς, «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 – Τεκμήρια, αναψηλαφήσεις, ερμηνείες», εκδόσεις Gutenberg ]

Πάντως, όπως έχει σημειώσει ο Τάσος Βουρνάς, ναι μεν η φορολογία των αγροτών ήταν ελαφρότερη απ’ αυτή της βυζαντινής περιόδου, αλλά η επιβάρυνση ήταν αναλογικά μεγαλύτερη για τους χριστιανούς παρά για τους Τούρκους. Πέραν του ότι απέδιδαν στον γαιοκτήμονα (Έλληνα ή Οθωμανό) το 1/10 ή το 1/7 του ακαθάριστου προϊόντος (δούλευαν τις γαίες με δικά τους έξοδα), επιβαρυνόταν επιπλέον με πλήθος κοινοτικών και εκκλησιαστικών εισφορών, καθώς και από το χαράτσι (κεφαλικός φόρος) που τις παραμονές της Επανάστασης είχε φθάσει 4 δράμια περίπου ασήμι τον χρόνο. Όμως, εκτός από τον έγγειο φόρο, που καταβαλλόταν σε είδος, η Οθωμανική διοίκηση εξανάγκαζε τους καλλιεργητές να την προμηθεύουν με μια προκαθορισμένη ποσότητα σίτου για τον εφοδιασμό της Κωνσταντινουπόλεως. Η ζημιά που παρουσιαζόταν από αυτό το δικαίωμα της προαγοράς (συνήθως «μπιτ παρά») έπεφτε βαριά πάνω στους χωρικούς.

Η προστασία της Οθωμανικής κυβερνήσεως βαθμιαία δημιούργησε μια ελληνική αριστοκρατία διοικητικών οργάνων και φοροεισπρακτόρων. Η αριστοκρατία αυτή αποτελούνταν από τους Φαναριώτες στην Κωνσταντινούπολη και τους κοτζαμπάσηδες ή προεστούς στην Ελλάδα. …. Ο βοεβόδας ή ο μπέης αγόραζε τους φόρους μιας περιφέρειας, σαν κεντρικός φεουδάρχης. Ακολούθως υπενοικίαζε τις διάφορες κατηγορίες των προσόδων στους Έλληνες προεστούς, οι οποίοι συνήθως υπενοικίαζαν το μερίδιό τους σε μικρότερα τμήματα στους τοπικούς άρχοντες των κοινοτήτων της περιφέρειας. Με τον τρόπο αυτό οι δημόσιες πρόσοδοι της Ελλάδας συντηρούσαν τρεις διάφορες τάξεις φοροεισπρακτόρων σε βάρος βέβαια του λαού».

Οι Έλληνες διαιρούνταν σε τέσσερις τάξεις, τον κλήρο, τους προεστούς, τον αστικό πληθυσμό ή τους αστούς (πραματευτάδες, βιοτέχνες, καραβοκυραίους, τεχνίτες κ.ά.) και τον αγροτικό πληθυσμό… Η προστασία της Οθωμανικής κυβερνήσεως βαθμιαία δημιούργησε μια ελληνική αριστοκρατία διοικητικών οργάνων και φοροεισπρακτόρων. Η αριστοκρατία αυτή αποτελούνταν από τους Φαναριώτες στην Κωνσταντινούπολη και τους κοτζαμπάσηδες ή προεστούς στην Ελλάδα….

Ας μη διαφύγει της προσοχής, στο σκεπτικό που αναπτύσσουμε, ότι η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό από τρεις εμπόρους, τους Εμμανουήλ Ξάνθο, Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ. ….

Και ας προστεθεί, στην εξαγωγή των συμπερασμάτων, μία πολύ σημαντική σκέψη – στοιχείο που παραθέτει στο βιβλίο του ο Βασίλης Κρεμμυδάς: «ο υπόδουλος και παροικιακός αστικός ελληνισμός, ο όλος ελληνισμός, δεν σχηματίστηκε επειδή συναντήθηκαν από στεριανούς δρόμους• από θαλασσινούς δρόμους συναντήθηκαν: Λισαβόνα – Μασσαλία – Λιβόρνο – Τεργέστη – Ύδρα και Σπέτσες – Οδησσός – Ταγκανρόκ και αντίστροφα• αυτό είναι το δίκτυο διαμόρφωσης του όλου ελληνισμού…..

Υπήρχαν Σχολεία, στην επικράτεια του υπόδουλου Ελληνισμού απ’ όπου αποφοιτούσαν οι λεγόμενοι γραμματικοί (λογιστές κατά κάποιον τρόπο της εποχής) και που στη συνέχεια προσλαμβάνονταν στις εμπορικές δραστηριότητες των Ελλήνων (Ελλήνων Κοινότητες).

[ «1821: Θα μάθουμε την αλήθεια;» Γράφει ο Στέλιος Παρασκευόπουλος https://www.eboulevard.gr/2017/03/23/1821-tha-mathoyme-tin-alitheia]

« Οι δύο σίγουρες κατηγορίες υλικού που βρίσκουμε σ' ένα εμπορικό αρχειακό σώμα είναι η αλληλογραφία και τα κατάστιχα. Αυτά που δεν υπάρχουν πάντοτε, ή δεν υπάρχουν όλα, είναι οι ομολογίες, δηλαδή τα χρεωστικά έγγραφα, τα ναυλοσύμφωνα, τα επίσημα τελωνειακά έγγραφα, τα δικαιοπρακτικά έγγραφα, φορτωτικές κ.ά. …..

Διακρίνονται όμως σε δύο ποιοτήτων βιβλία [Εμπορικά Κατάστιχα], στα πρόχειρα ή καθημερινά και στο επίσημο βιβλίο, το λεγόμενο τότε Μαέστρο και μεταγενέστερα Καθολικό.. Στα κατάστιχα του ο έμπορος κατέγραφε την ποσότητα των αγαθών και των χρημάτων που είχε να λάβει ή να δώσει ή που έπρεπε να λάβει ή να δώσει…

Εκεί κατέγραφε μέχρι και το παραμικρό ποσό και την παραμικρή ποσότητα που έδινε ή που έπαιρνε από όλων των μορφών τις συναλλαγές. Από την αγορά και την πώληση εμπορευμάτων, από τη ναύλωση πλοίων είτε αυτός ναύλωνε ξένα είτε ναύλωνε τα δικά του σε άλλους, από ενοικίαση φόρων ή αγοραπωλησία ακινήτων, από δανεισμό δικό του ή προς άλλους, μέχρι καλλιεργητικά έξοδα για αγροτικά εισοδήματα, ακόμη και έξοδα ένδυσης, υπόδυσης, σίτησης και αγοράς οικιακών σκευών. Όλα αυτά είναι καταγραμμένα, μιλάω για τα πρόχειρα, φίρδην-μίγδην και όχι ανά κεφάλαιο δραστηριοτήτων. Σπανιότερα βρίσκουμε και κάποια τέτοια καταγραφή, με κάποια τάξη.

Όλα αυτά τα περί καταγραφικής αταξίας αναφέρονται στα πρόχειρα και τα καθημερινά και ποτέ στο Μαέστρο. Σ'αυτό η καταγραφή γίνεται με άλλο πνεύμα, είναι στον τύπο του δούναι-λαβείν, επομένως αποκλείεται αυτού του τύπου η αταξία….

Η φορολόγηση τους δεν γινόταν με βάση τις εργασίες που ήταν εγγεγραμμένες στα κατάστιχα τους. Και κάτι άλλο, ο έμπορος δεν χρησιμοποιούσε τα κατάστιχα του για ισολογιστικούς λόγους. Δεν έκανε ισολογισμούς. Εκανε προσθέσεις αλλά όχι ισολογισμούς. Η μόνη περίπτωση που γινόταν ισολογισμός είναι η περίπτωση ενός εμπορικού δικτύου.»

[ Πηγή : Βασίλης Κρεμμύδας, Τα βιβλία των εμπορικών επιχειρήσεων ]

 

5. Λογιστικά (Εμπορικά)  Εγχειρίδια και διδασκαλία  στην προεπαναστατική περίοδο

5.1.[1793] Το πρώτο βιβλίο Λογιστικής (καταστιχογραφίας ) πού εκδόθηκε, στην Ελληνική Γλώσσα

Η εξέλιξη της Λογιστικής συμβαδίζει με την ανάπτυξη του Εμπορίου και το αυτό συνέβη και στο ευρύτερα Ελλαδικό χώρο. Σημειώνεται ότι η Λογιστική/Καταστιχογραφία την περίοδο εκείνη αποτελούσε ένα τμήμα αυτού που ονομάζαμε «Εμπορικές Σπουδές».

«Η απογραφή των εμπορικών εγχειριδίων, των βιβλίων που τυπώθηκαν για να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά από τους Έλληνες εμπόρους, δείχνει ότι όλα κυκλοφόρησαν από το τέλος του 18ου αιώνα και ύστερα. Βέβαια και νωρίτερα πραγματευτές και έμποροι υπήρχαν και αλληλογραφούσαν, λογάριαζαν, κρατούσαν τα κατάστιχα τους : έμποροι και γραμματικοί, που είχαν μαθητεύσει σε ειδικούς δασκάλους, όπως στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης, στα μέσα του 16ου αιώνα, όπου βρίσκουμε δασκάλους του λογαριασμού και του λογιστικού βιβλίου να αναλαμβάνουν να διδάξουν ιδιωτικά σε μαθητές φράγκικα εμπορικά γράμματα τον άμπακο (αριθμητική) του εμπορίου, τη διπλογραφική μέθοδο των εμπορικών καταστίχων, τη συμπλήρωση των φορτωτικών και των άλλων εμπορικών βιβλίων (*). [ (*) Από τις συμβάσεις μαθητείας σταχυολογώ: Ο Ευδόκιμος Χορτάτζης, διδάσκαλος του λογαριασμού και του καδέρνου (= λογιστικού βιβλίου) στον Χάνδακα της Κρήτης, 3 Οκτωβρίου 1551, αναλαμβάνει να διδάξει σε μαθητή: «να γράφη φράγγικα γράμματα μαρκαντέζικα (= εμπορικά) και να διαβάζει και τα πιτάκια όπου επιάση και τον άμπακον της πραγματείας σοφιτζιέντε (= ικανοποιητικά) και το καδέρνο της σπετζηαλιτάς (= ειδικό) ντόπιο (=διπλογραφικά ) με το τζορνάλε (=ημερολόγιο) να τα μπαλαντζάδι (=ισοζυγεί ) και ρεπορτάδι (=μεταφέρει) εις λίμπρο καινούργιο », …]

Κι ακόμη υπήρχαν πραγματευτές και έμποροι, παραγιοί και γραμματικοί που κρατούσαν τα βιβλία τους με τα εφόδια της πρακτικής αριθμητικής του Γλυζούνη (1568) και μια «προφορική» παιδεία «αλληλοδιδακτική», βοηθούμενη από την εμπειρία της καθημερινής πράξης και τα ξενόγλωσσα εμπορικά εγχειρίδια….»

Ο Τριαντάφυλλος Σκλαβενίτης κατατάσσει τα βιβλία που τυπώθηκαν για τους εμπόρους ή και για τους εμπόρους στις εξής κατηγορίες:

α) Αριθμητική, λογαριαστική, άμπακος, εμπορική αριθμητική, β) Πίνακες ισοτιμιών, γ) Εμπορική Επιστολογραφία, δ) Καταστιχογραφία, ε) Εμπορική Νομοθεσία, στ) Γεωγραφία και ιστορία.» .

Η καταστιχογραφία ( Το πρώτο βιβλίο Λογιστικής(καταστιχογραφίας ), στην Ελληνική Γλώσσα) εκδόθηκε στην Τεργέστη το 1793 έχει τίτλο: « Εμπορική οδηγία ήτοι ακριβής και σαφεστάτη διδασκαλία να κράτη τινάς τα κατάστιχα εις παρτίδαις διπλαίς. Κοινώς τήν σκριτούρα ντόπια. Και να κάμνη με εύκολίαν κάθε μπιλάντζιο, κατά τήν μέθοδον των Ολλανδέζων». Στο εξώφυλλο Έχουν τυπωθεί οι στίχοι: «Αμαθής έμπορος πλουτών ανόρθωτα ολισθαίνει, / Η πείρα δε, και η προκοπή άσυλος πλούτος μένει». ….. Το βιβλίο με τη δοκιμασμένη, από τη διδασκαλία των Γραμματικών, μέθοδο των ερωταποκρίσεων, δίνει τους ορισμούς των καταστίχων, που πρέπει να κρατά ένας έμπορος, με παραδείγματα και αξιοποιώντας το μεγάλο σχήμα του βιβλίου καταστρώνει τα παραδείγματα έτσι, που οι σελίδες του να θυμίζουν πραγματικό εμπορικό κατάστιχο…..

 

 
[«Ο συγγραφέας υπογράφει με τα αρχικά Ι.Τ. Υποθέτω ότι πρόκειται για τον μεγαλέμπορο Ιωάννη Ταμπίσκο, που ήταν διευθυντής και υπεύθυνος της αλληλογραφίας της εταιρείας «Ανδρουλάκης – Ταμπίσκος και Pontini», στην Τεργέστη αυτά τα χρόνια». ]

 

«Ορολογία» της Εποχής.

«Scrittura Doppia» (= Διπλογραφική μέθοδος), «Να Δόσει» (Χρέωση). «Να λάβει» (Πίστωση) [Σημ.: Η λέξη «νταραβέρι» είναι σύνθετη και προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις «dare» που σημαίνει «δούναι» (πίστωση) και «avere» που σημαίνει «λαβείν» (χρέωση)], «μπιλάντς(ι)ο» (=Ισολογισμός ), «Τζορνάλε Ή Γορνάλε» (= ημερολόγιο), «μαέστρο» (=Καθολικό) και «fattura» (= τιμολόγιο ).

Οι Λογαριασμοί («Λογιστικό Σχέδιο») της Εποχής .

α) «Λογαριασμοί ίδιοι του Οσπιτίου (επιχείρησης)», μεταξύ άλλων «καπιτάλια» (Δηλ. λογ. 40.00), «μισθοί γραμματικών και δουλευτάδων» (Δηλ. λογ. 60.00 & 60.01) και «κάσα μετρητών» (Δηλ. λογ. 38.00). β) «Πραγματειαις απούληταις» (Δηλ. λογ. Ομάδας 2) γ) «Φίλοι με τους οποίους ανταποκρινόμαθε» (Δηλ. λογ. Ομάδας 3 και 5)

 Τηρούμενα βιβλία

 «Βιβλίο μαγαζιού», «Βιβλίο Ζυγόμετρον», «Βιβλίο Κόπια Φατούραις», «Βιβλίο Πρόχειρον», «Γιορνάλε» και «Μαέστρο»

Υπόδειγμα Τιμολογίου (φαττούρα) της Εποχής .

Μεταξύ των εξόδων που χρεώνονται: κουμέρκη (= έμμεσος φόρος που επιβαλλόταν στη διακίνηση των εμπορευμάτων (εισαγωγές, εξαγωγές και πωλήσεις)), και χαμαλιάτικα.

[Δείτε : Τα πρώτα βιβλία Λογιστικής (Καταστιχογραφίας): [Λογαριασμοί, Λογιστικές Εγγραφές, Τηρούμενα βιβλία, Τιμολόγια (1793) - Ιδιαίτερα μαθήματα «Λογιστικής» στην Κρήτη (1551) ]

 

5.2. [ 1797-1822] Η διδασκαλία των Εμπορικών Σπουδών (Λογιστικής)

Ο Αθανάσιος Ψαλίδας γεννήθηκε το 1767 στα Ιωάννινα και τελείωσε τη Μπαλάνιο Σχολή. Το 1785 μετέβη στη Νίσνα της Ρωσίας στον αδερφό του Μιχαήλ για να ακολουθήσει το επάγγελμα του εμπόρου. … Μετά το κλείσιμο της Μαρούτσειας Σχολής ο Ψαλίδας ίδρυσε το 1797 την Καπλάνειο Σχολή χάρη στην πλούσια χορηγία του ομογενή στη Ρωσία Ζώη ή Πικροζώη Καπλάνη. … Παρέμεινε στα Ιωάννινα μέχρι τον Ιούλιο του 1822, όταν κι εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα.

Ο Αθανάσιος Ψαλίδας το 1815 αναγράφει ανάμεσα στα διδασκόμενα εγκύκλια μαθήματα της Καπλανείου Σχολής στα Γιάννενα: « αρχή και πρόοδος του εμπορίου και άπαν το εμπορικόν σύστημα». Υπάρχουν χειρόγραφα τα απλά μαθήματα του Ψαλίδα με τίτλο «Θεωρίαι γενικαί του εμπορίου» διαρθρωμένα σε 39 παραγράφους και συμπληρωμένα με παραδείγματα εγγραφών στα βιβλία και συμπλήρωσης διαφόρων εγγράφων…..»

«Κατά τον Ψαλίδα, όλες οι εμπορικές πράξεις πρέπει να αναφέρονται μέσα από τις εξής μερίδες (πρωτοβάθμιοι λογαριασμοί) του γενικού καθολικού:

(1) Του κεφαλαίου /(2) Της χρηματοθήκης /(3) Των συναλλαγματικών /(4) Των ομολογιών /(5) Των κοινών εξόδων /(6) Των ΄΄ωνίων΄΄/ (7) Του τόκου / ( 8 ) Των κερδών και ζημιών και  (9) Της ζυγοσταθμίας (μπιλάντζου). »

[ Πηγή : «Ο εκσυγχρονισμός του έλληνα πραγματευτή σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα (τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.). Ένα μαθηματάριο εμπορίου του Αθανασίου Ψαλίδα», εκδ. Τολίδη, Αθήνα 1990]

 

 

6. Τα Οικονομικά κατά την Επανάσταση (1821-1828)

 

6.1 Τα «Κατάστιχα»

Τα «λογιστικά βιβλία» και οι «εγκύκλιοι διαταγές»

 

«Μόνο κατά τις δύο πρώτες κυβερνητικές περιόδους, από τον Ιανουάριο του ι822 έως τον Οκτώβριο του 1824, γνωρίζουμε ότι συντάχθηκε ένας σημαντικός αριθμός λογιστικών βιβλίων κι εγγράφων με αμιγώς οικονομικό περιεχόμενο, όπως απορρέει από σχετικό κατάλογο του υπουργείου της Οικονομίας (βλ. Πίνακα 4-1).

……

Για τη μεθοδική καταγραφή των δοσοληψιών χρησιμοποιούσαν τα γνωστά λογιστικά βιβλία της εποχής, όπως προκύπτει από κατάστιχα του υπουργείου της Οικονομίας και του Εθνικού Ταμείου που καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1822-1826. Τα κατάστιχα των πρώτων επαναστατικών χρόνων ήταν χειρόγραφα στηλοθετημένα - την ίδια περίοδο στα Επτάνησα κάποια λογιστικά βιβλία ήταν χαραγμένα σε τυπογραφείο. Επί Καποδίστρια εντοπίζονται κατάστιχα διαρρυθμισμένα σε τυπογραφείο (κυρίως εκείνα που αφορούσαν τα τελωνεία κ.ά.), με ό,τι σήμαινε αυτό για τη βελτίωση του διοικητικού έργου και του ελέγχου.

Τα κυριότερα γενικά κατάστιχα (*) ήταν το πρόχειρο (προσωρινό) καθημερινό, το καθημερινό και το μαέστρο, τα οποία ήταν συνδεδεμένα με άλλα επιμέρους λογιστικά βιβλία: με τα κατάστιχα της Εθνικής Κάσσας, των χρεωστοδανειστών - ανταποκριτές κ.ά. με ρόλο ενδιάμεσου σε δοσοληψίες-, των ομολογιών κ.λπ. (1- σελ. 224)

(*) «Επρόκειτο φυσικά για βιβλία ευρύτερα γνωστά.

Το Πρόχειρο: ιταλ. Memoriale ή primanota ή strazza, γαλ main courante [Σημ.: Διατηρείται έως σήμερα στις Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις].

Το Καθημερινό (Ημερολόγιο): ιταλ. giornale, γαλ. Iivre journal.

To Μεγάλο Βιβλίο (Γενικό Καθολικό): ιταλ. Quaderno grande ή maestro, γαλ. grand-livre.

Το βιβλίο τον Ταμείου: ιταλ cassa, γαλ caisse.

….. Δηλαδή, κάποιοι τύποι βιβλίων, διαφοροποιημένοι βέβαια, συνέχισαν να υπάρχουν και υπάρχουν μέχρι τις μέρες μας.» (1- σελ. 224)

«Τέλος, σε επικοινωνία με τα παραπάνω ήταν τα πρωτόκολλα εισερχομένων και εξερχόμενων εγγράφων. Αυτό το τελευταίο είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί η καταγραφή των δοσοληψιών άρχισε να συνδυάζεται με τις κυβερνητικές διαταγές και τα έγγραφα που τηρούνταν στα δημόσια πρωτόκολλα, με τέτοιο τρόπο που η λογιστική ήταν σε επικοινωνία με τη διακυβέρνηση. Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε βοηθητικά κατάστιχα, όπως τα βιβλία καταχώρησης διαταγών και αποδείξεων για τις πληρωμές, τα απλά ευρετήρια για την; αναζήτηση μιας υπόθεσης ή ενός προσώπου ορθότερα (ευρετήριο μαέστρου, ευρετήριο πρωτοκόλλου) και το πλήθος των μεμονωμένων εγγράφων που εκδίδονταν για διαχειριστικά ζητήματα (διαταγές, αποδεικτικά κ.ά.), δηλαδή τα παραστατικά βάσει των οποίων πραγματοποιούνταν οι λογιστικές εγγραφές.» (1- σελ. 226)

 

[ Πηγή : Σίμος Μποζίκης: Ελληνική Επανάσταση & Δημόσια Οικονομία. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1821 – 1832»]

………………………

Ο εύπορος έμπορος Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (1764-1826) (*) , ο οποίος είχε παραχωρήσει σημαντικό μέρος της περιουσίας του στον Αγώνα, διορίστηκε μέλος της τριμελούς Διευθύνουσας Επιτροπής του Μεσολογγίου, μαζί με τους Δημήτριο Θέμελη και Γεώργιο Καναβό. Επιδεικνύοντας απαράμιλλη αυταπάρνηση και πατριωτισμό, παρέμεινε έγκλειστος στην πόλη κατά τη β΄ πολιορκία και σκοτώθηκε στην ηρωική Έξοδο.

(*) Δείτε : https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%F%82)

Στο αρχείο του παραδίδεται το κατάστιχο της «Κάσας γενικής» (του Γενικού Ταμείου), των ποσών δηλαδή που ενέβασε η Διοίκηση προς τη Διευθύνουσα Επιτροπή του Μεσολογγίου κατά τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο 1825.

[ Πηγή : https://www.antikrizontas-tin-eleftheria.gr/ekthemata/katasticho-genikoy-tameioy-mesologgioy/ ]

 

6.2 Η «Επιμελητεία» / Διαχείριση στις πολεμικές επιχειρήσεις του ΄21

«H οργάνωση και ο συντονισμός των πολεμικών επιχειρήσεων επέβαλαν από τις απαρχές της Επανάστασης την ανάγκη συγκρότησης επιμελητείας, ώστε να εξασφαλίζονται όπλα, πολεμοφόδια, τρόφιμα και μισθοί για τους ενόπλους. Αρχικά οι ανάγκες αυτές καλύπτονταν σε επαρχιακό επίπεδο, σύντομα όμως κινήθηκαν οι διαδικασίες για την οργάνωση των οικονομικών της κεντρικής Διοίκησης μέσα από τυπικές λειτουργίες (προϋπολογισμός εσόδων-εξόδων, λογιστικό σύστημα, μηχανισμοί εισπράξεων και διαχείρησης των πόρων κτλ.). Η αρχή έγινε στην Α' Εθνοσυνέλευση (1822), ωστόσο ο κεντρικός έλεγχος των οικονομικών πόρων και η διαχείρισή τους με ορθολογικό τρόπο δε φαίνεται να συμβαίνει παρά μόνο κατά την καποδιστριακή περίοδο (1828-31)».

(Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/12/gr/1821_1833/politiki/14.html)

 

 

6.3. Τα Έξοδα και τα Έσοδα της Επανάστασης.

Τα Έξοδα και τα Έσοδα της Επανάστασης.

Έξοδα

«Η Επανάσταση ήταν πόλεμος , όπως κάθε επανάσταση. Και ο πόλεμος έχει κόστος, υψηλό κιόλας. Τίθεται επομένως ένα ερώτημα: Που βρέθηκαν τόσα χρήματα για να καλύψουν τις ανάγκες του Αγώνα των Ελλήνων; Ο Σπυρίδων Τρικούπης μας το είχε πει από τη δεκαετία του 1850: Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας έγινε με ιδιωτικά κεφάλαια…..Ως προς τα κεφάλαια, είναι προφανές ότι η Επανάσταση λειτούργησε ως επιχείρηση στην οποία οι κεφαλαιούχοι τα επένδυσαν με το ρίσκο να τα χάσουν, όπως κάθε επένδυση είχε και αυτή ρίσκο.

Πρέπει όμως να ξέρουμε πως γινόταν, πως λειτούργησε η επιχείρηση Αγώνας για την Ανεξαρτησία: Οι αγωνιστές αμείβονταν για τον χρόνο που ήταν απασχολημένοι στη μάχη, αμείβονταν και για το άλογο τους, αμείβονταν από κάποιον κεφαλαιούχο, ο οποίος κατέθεσε την Κεντρική Διοίκηση της Επανάστασης κατάλογο με τα έξοδα που είχαν κάνει προκειμένου να αποζημιωθούν από το «αυριανό» κράτος …

Όσοι διέθεταν τα οικονομικά μέσα μπορούσαν να διατηρούν «στρατόπεδο», να διαθέτουν δηλαδή δέκα, είκοσι, πενήντα, εκατό ετοιμοπόλεμους ατάκτους που θα ακολουθούσαν στις μάχες εγκαταλείποντας οικογένεια και ασχολίες. Αυτοί, όσο καιρό ήταν απασχολημένοι στην πολιορκία ή στη μάχη, θα πληρώνονταν από τον οπλαρχηγό τους. Θα ελάμβαναν ημερομίσθιο ( το «σιτηρέσιον» ) , αποζημίωση για τα πυρομαχικά τους και για το άλογο τους ( ελάμβανε και το άλογο ημερομίσθιο ). Οι τιμές των αμοιβών ήταν ορισμένες, δεν έδινε κάθε οπλαρχηγός όσα ήθελε….

Το μικρό ελληνικό κράτος που γεννήθηκε από την Επανάσταση ήταν σε θέση να αποπληρώσει όλα αυτά τα χρέη; Ασφαλώς, ναι . Ήταν σε θέση, επειδή έγινε ιδιοκτήτης ενός τεράστιου πλούτου που πριν ήταν οθωμανικός.»

Έσοδα

«α) Φορολογία: ο πρώτος φορολογικός νόμος που εκδόθηκε στις 26 Απριλίου 1822 διατηρεί το φόρο της δεκάτης (1/10 επί του παραγόμενου προϊόντος) και τα 3/10 για τους καλλιεργητές των τουρκικών κτημάτων που είχαν περιέλθει στην κατοχή της διοικήσεως των Ελλήνων. Παράλληλα έγινε προσπάθεια για τη συγκέντρωση των τελωνειακών φόρων. Τα έσοδα αυτά, τα οποία προέρχονταν από την Πελοπόννησο κατά πρώτο λόγο και δευτερευόντως από τα νησιά του Αιγαίου, αποτέλεσαν τη βασικότερη πηγή για τη χρηματοδότηση της επανάστασης, ιδίως μέχρι το 1824, ενώ η ισχνή οικονομική υποδομή της Στερεάς Ελλάδας δεν της επέτρεπε οικονομική ενίσχυση του αγώνα. Ο πόλεμος δεν ευνοούσε ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και του εμπορίου.

Ο πρώτος γενικός φορολογικός νόμος υπ’ αριθ. 10 του Κώδικος των Νόμων, της 26ης Απριλίου 1822, «περί επιβολής της δεκάτης (ή περί αποδεκατώσεως των καρπών)» της Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος διέστειλε τα κτήματα σε ιδιόκτητα, εθνικά, ορυζώνες, εθνικούς ελαιώνες, με διαφοροποιήσεις στα ποσοστά της αποδεκατώσεώς τους [ποσοστών επί των παραγόμενων καρπών], κυμαινόμενων από το απλό «δέκατο των καρπών, γεννημάτων και όλων εν γένει των προϊόντων» για τα ιδιόκτητα μέχρι το τριτοδέκατο για τα εθνικά κτήματα, ενώ ο υπ’ αριθ. 39 νόμος του Κώδικος των Νόμων, της 28ης Φεβρουαρίου 1825, «περί φορολογίας επί των συκών και συκαμίνων», που εισήγαγε διαφορετικό καθεστώς αναφορικά με την ιδιοκτησία των δένδρων, ως μορφής χωριστής κυριότητάς τους, ασχέτως αν το έδαφος δεν ανήκε στον ιδιοκτήτη του δένδρου, διέκρινε τα εν λόγω δένδρα σε τρεις φορολογικές κατηγορίες: ως ιδιόκτητα φυτευμένα σε γη ιδιόκτητη, με υποχρέωση την καταβολή στο Εθνικό Ταμείο της δεκάτης, ιδιόκτητα φυτευμένα σε γη εθνική, με υποχρέωση δύο δέκατα, εθνικά φυτευμένα σε γη εθνική, με υποχρέωση πέντε δέκατα (:δηλαδή το μισό της παραγωγής), …………….

Ομοίως, για την ορθή εφαρμογή των πιο πάνω κωδικοποιημένων φορολογικών ρυθμίσεων και για την ενδεχόμενη άρση των οποιωνδήποτε διαφωνιών των μισθωτών αναφορικά με τα προϋπολογισθέντα «αποτιμήματα» των δημόσιων προσόδων με τους τοπικούς δημογέροντες, εξαιτίας του καθεστώτος της φορολογίας επί Τουρκοκρατίας που ήταν διαφορετικό σε σχέση με τους νέους φορολογικούς νόμους της Επαναστάσεως του 1821, οι οποίοι επέτασσαν μια κατά το δυνατό ισόρροπη φορολογική ισότητα, έναντι των προϊσχυσάντων ιδιόρρυθμων οθωμανικών δημοσιονομικών «προνομίων», τα οποία συνήθως λειτουργούσαν κατά την τότε αυθαίρετη βούληση των τοπικών τιμαριούχων, προβλέφτηκε επίσης, ρητά, από την πιο πάνω Διάταξη ότι «καταργούνται α) η αποκοπή (τουρκιστί μαχτού, κεσίμι), β) οι μιζράδες, καλέμια και σπαθιά», τα οποία συνέθεταν ένα ιδιαιτέρως βαρύτατο καθεστώς επαχθών φορολογικών υποχρεώσεων, ενδεικτικά αναφερόμενων, η είσπραξη των οποίων επέτρεπε τις συνήθεις άμεσες ή έμμεσες οθωμανικές καταχρήσεις….»

β) Η «Λαφυραγωγία» «Η κύρια πηγή εσόδων κατά τους πρώτους μήνες της Επανάστασης ήταν τα λάφυρα των εκπορθούμενων φρουρίων, καθώς και λείες που προέκυπταν από μάχες και ναυτικές εμπλοκές με τους Τούρκους. Τα λάφυρα και οι λείες, είχε αποφασισθεί να διαμοιράζονται σύμφωνα με το εθιμικό αξίωμα, έτσι ώστε να ικανοποιούνται όλες οι πλευρές, το 1/3 στο Δημόσιο Ταμείο, το 1/3 στους μαχόμενους πολιορκητές και το 1/3 στα πλοία που βοηθούσαν στην πολιορκία . Τα λάφυρα και οι λείες όμως υπήρξαν υπολογίσιμη πηγή του Αγώνα μόνον κατά το πρώτο καιρό, αφού αργότερα άρχισαν να παρουσιάζονται φαινόμενα αρπαγής και κατάχρησης των λαφύρων, ιδιαίτερα με την έναρξη των εμφυλίων συγκρούσεων.»

γ) Εσωτερικά δάνεια : κατά τα πρώτα έτη του πολέμου οι κυβερνήσεις κατέφυγαν σε εσωτερικό δανεισμό, αλλά τέτοιες προσπάθειες ήταν δύσκολο να τελεσφορήσουν σε περίοδο πολέμου που η κατάσταση ήταν αβέβαιη και ρευστή. Το πρώτο ομολογιακό δάνειο ψηφίστηκε το 1822 πέντε εκατομμύρια γρόσια και εξόφληση σε τρία χρόνια με τόκο 8%. Το 1825 έγινε προσπάθεια για νέο εσωτερικό δάνειο 100.000 τάληρα, αλλά η προσπάθεια δεν ευοδώθηκε. Με νόμο του 1822 αποφασίστηκε η εκποίηση ιερών σκευών των μοναστηρίων και των εκκλησιών, γιατί η απελευθέρωση του γένους εθεωρείτο ιερός σκοπός.

δ) Εισφορές και έρανοι από το εξωτερικό: ο ελληνικός αγώνας συγκίνησε τους λαούς της Ευρώπης. Ενεργότερη συμπαράσταση προς τους επαναστατημένους Έλληνες εκδηλώθηκε ύστερα από τα θρυλικά πολεμικά κατορθώματα του δεύτερου έτους. Σε διάφορες πόλεις της Δ. Ευρώπης συγκροτήθηκαν Επιτροπές για τη συγκέντρωση χρημάτων και την αγορά εφοδίων για το μαχόμενο ελληνισμό.

ε) Σύναψη δανείων: Η οικονομική καχεξία του αγώνα, η δυσαναλογία εσόδων - εξόδων οδηγούσε στην ωρίμανση της ιδέας για αναζήτηση οικονομικής ενίσχυσης από τη δύση με τη μορφή σύναψης δανείου. Οι επιτυχίες της επανάστασης, η φιλελληνική κίνηση που είχε αναπτυχθεί στη δύση και η διαφαινόμενη μεταστροφή της αγγλικής πολιτικής υπέρ των Ελλήνων δημιουργούσε θετικό κλίμα για την επίτευξη της προσπάθειας. Aπό το 1824 και μετά η σημαντικότερη εξέλιξη στα οικονομικά θέματα υπήρξε η σύναψη δύο εξωτερικών δανείων από χρηματοπιστωτικούς κύκλους της Αγγλίας. Οι όροι της αποπληρωμής τους ήταν εξαιρετικά αρνητικοί, ενώ παράλληλα υποθηκεύτηκαν τα Eθνικά Kτήματα, οι πρώην οθωμανικές ιδιοκτησίες που πέρασαν στα χέρια των επαναστατών ……

Πηγές :

[ Δείτε : Η φορολογία κατά την διάρκεια της Επανάστασης (1821-1829). [«Δεκάτη», «Τριτοδέκατο», «Χρηματολογία» και «Συνεισφορές» ] [ Δείτε : Η «χρηματολογία» και ο «υποθετικός λογαριασμός» - Τα έσοδα και τα έξοδα κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 ] [ Δείτε : Ιστορική αναδρομή στη «φορολογική συνείδηση» και στη «φορολογική συμμόρφωση» ] [ Δείτε : Η «Δεκάτη» - Ο πρώτος φόρος του Νεοελληνικού Κράτους ] [ Δείτε : 1821 - 1837: Τα «Λογιστικά Βιβλία/Κατάστιχα» («Τζιορνάλε/Καθημερινόν», «Μαέστρο/Μέγα Βιβλίο», «Μπιλλάντσο/Ισολογισμός», κ.λπ) σε γρόσια ]

Επίσης δείτε αναλυτικά στοιχεία εσόδων ανά χωριό της Ελλάδας στην ιστοσελίδα :

Τα οικονομικά του Αγώνα – Φορολογία και Κράτος (finances1821.eu)

 

 6.4. Η «Φορολογική Συμμόρφωση»

«Κύριε Αντωνόπουλε,

Κατά την διαταγής των ανωτέρων μας σε προστάζομεν όπως έως αύριον πέμπτης λίαν πρωί συνεισφέρεις προς ημάς προς βοήθειαν του γένους και της κοινής κάσας γρόσια τρείς χιλιάδες πεντακόσια, Ν. 3500.

Απελθούσης δε της διορίας διπλασιάζονται έως διάστημα εξ ωρών και μετά ταύτα θάνατος ή παιδεία [ βασανισμός ] εις τον απειθή και παρήκοον.

1822, τη 26 Ιουλίου, Καλαμάτα

Καπετάν Γιάννης Μαυρομιχάλης …..

…………………..

Μαθαίνουμε, έτσι, ότι υπήρχαν και πλούσιοι που, έως τα μέσα Ιουλίου 1823, δεν είχαν συνεισφέρει υλικά στον Αγώνα και έτσι η επαναστατική κυβέρνηση αναγκάζονταν να ζητήσει συγκεκριμένα ποσά και να απαιτήσει να τα αποπληρώσουν επί ποινή βασανισμού ή ακόμη και θανάτου…

[Πηγή: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - ΤΕΚΜΗΡΙΑ, ΑΝΑΨΗΛΑΦΗΣΕΙΣ, ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ, Συγγραφέας: ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ. Εκδόσεις GUTENBERG]

 

 

7. Η Εποχή του Καποδίστρια (1828-1831)

7.1 Η φορολογία στην εποχή του Καποδίστρια 1828-1831.

« Ο Καποδίστριας εύρε τον λαόν ηγανακτησμένον κατά των φόρων και των ενοικιαστών των, οίτινες δεν ήσαν άλλοι από τους προύχοντας και τους καπετανέους…

Οι αγρόται έχοντες διαρκώς υπέρ την κεφαλήν αυτών τον ενοικιαστήν, εκ της αδείας του οποίου εξηρτάτο η έναρξις του θερισμού, του τρυγητού, του αλωνίσματος, η μεταφορά παντός προϊόντος πληρώνοντες εις είδος πολύ πλείονα των 10%, εξαπατώμενοι κατά την μέτρησιν, ζύγισιν κ.λ.π. υπό ενοικιαστών, βοηθουμένων υπό δωροδοκουμένων υπαλλήλων και της ενόπλου δυνάμεως υποχρεούμενοι να μεταφέρουν τον εις είδος φόρον εις μακρυνάς αποστάσεις, εις τας αποθήκας του ενοικιαστού είχον πολλαχώς εξαντλήθη. …

Ο Καποδίστριας εισήγαγε δύο σπουδαίας τροποποιήσεις εις την φορολογίαν της δεκάτης:

1ον ) μετέβαλε το σύστημα της κατ’ επαρχίας δημοπρασίας των φόρων εις κατά Δήμους και Κοινότητας δημοπρασίαν, ώστε ν’ αποφευχθή η υπό των ενοικιαστών υπενοικίασις και η υπ’ αυτών μεθυπενοικίασις των φόρων τούτων, εξ’ ου τελικώς ηύξανε το βάρος των φορολογουμένων ….. και

2ον) διέταξε την εις χρήμα επί ωρισμένη διατιμήσει και ουχί πλέον εις είδος πληρωμήν των εγγείων φόρων (Διάταγμα 8 Μαρτίου 1830) [Το θετικό σε αυτό ήταν πως το Κράτος δεν επιβαρυνόταν από έξοδα είσπραξης του φόρου, όμως οι καλλιεργητές θα γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους τοκογλύφους].

Επί πλέον περιώρισε τους δασμούς εις 10% (εισαγωγής) και 6% εξαγωγής (Διάταγμα 25 Μαρτίου 1830 άρθρον 3, 4) περιορισθέντος τέλος του 10% μόνον επί των ειδών πολυτελείας (Διάταγμα 3 Νοεμβρίου 1830) .

[Πηγή : Α. Δ. Σίδερι, «Η ιστορική εξέλιξις της γεωργικής μας φορολογίας », Αθήνα 1931].

 

 7.2 Η Λογιστική της Εποχής

Ο Λογιστής λεγόταν «Καταστιχάρης» ή «Συνθέτης» ή «Διπλογράφος», τα «Λογιστικά Βιβλία» λεγόταν «Κατάστιχα» το «Ημερολόγιο» λεγόταν «Καθημερινό», το «Γενικό Καθολικό» λεγόταν «Μεγάλο Βιβλίο», το «Βιβλίο Ταμείου» λεγόταν «Βιβλίο Κάσσας», το «Βιβλίο Αποθήκης» λεγόταν «Μαγαζινάριον», η Χρέωση λεγόταν «Να δώση», η Πίστωση λεγόταν «Να λάβη», ο «Ισολογισμός» δεν ήταν αυτός που είναι σήμερα, αλλά όπως πάντα η «Λογιστική Καταγραφή» έτσι και τότε ήταν απαραίτητη..

Το πρώτο βιβλίο Λογιστικής(καταστιχογραφίας ) πού εκδόθηκε, στο Νέο-Ελληνικό Κράτος .

Ο Καποδίστριας είχε ορίσει ως υποχρεωτικό το μάθημα της διπλογραφίας στο Ορφανοτροφείο Αιγίνης . Το εγχειρίδιο διδασκαλίας που διδασκόταν ήταν το :  « Εγχειρίδιον διπλογραφίας ή σύντομος διδασκαλία του πως να κρατούνται τα κατάστιχα της διπλογραφίας : ερανισθείσα από το γαλλικόν, προς χρήσιν των εις το εμπόριον ασχολουμένων νέων Ελλήνων / υπό Στεφάνου Αποστ. Παππά - Εν Αιγίνη : εκ της Εθνικής Τυπογραφίας, 1831 ) .

 

 

7.3. Εξεγέρσεις κατά της Φορολογίας

Η στάση στο Λιμένι της Μάνης (1830)

«Την άνοιξη του έτους 1830 κυκλοφορούσαν στη Μάνη συνθήματα για την μη πληρωμή των φόρων με την παρακάτω δικαιολογία « Ουδέποτε πλήρωσε η Μάνη και δεν πρέπει να καθιερωθή τοιαύτη κακή συνήθεια».

 

Τον Απρίλιο του 1830 ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης συγκρότησε επαναστατική κυβέρνηση στην Τσίμοβα-Αρεόπολη, έδιωξε τους κυβερνητικούς υπαλλήλους, άρπαξε τις προσόδους του τελωνείου και έστειλε μερικούς οπαδούς-φίλους του στη Μονεμβάσια και το Έλος Λακωνίας, όπου λεηλάτησαν τους κατοίκους… Η δυσαρέσκεια και η εχθρότητα των Μαυρομιχαλαίων στον Κυβερνήτη οφειλόταν στην κατάργηση των προνομίων που είχαν στους δασμούς και τη φορολογία κατά την Τουρκική περίοδο ως ηγεμόνων της Μάνης. Ο Καποδίστριας « αποφεύγων τον εμφύλιον πόλεμον» για να επικρατήσει ηρεμία δεν άφησε να απαγγελθεί κατηγορία εναντίον του Ιωάννη Μαυρομιχάλη. Τον Δεκέμβριο του 1830 ξέσπασαν στο Λιμένι ταραχές, διώχθηκε βίαια ο έκτακτος Επίτροπος Κορνήλιος και οι Μανιάτες ετοιμάζονταν να προχωρήσουν με στασιαστικές διαθέσεις στο Ναύπλιο…..»

[Πηγή: Γιάννης Λεκκάκος : Άρθρο, «Η στάση στο Λιμένι το έτος 1830 ενάντια στη φορολογία και τους υπάλληλους της Διοίκησης - έγγραφο του Επισκόπου Λαγίας»]

Η ανταρσία των εμπόρων της Ερμούπολης Σύρου ( 1830).

«Άπαξ συνετρίψαμεν τας αλύσους του Σουλτάνου, νέας αλύσους δεν δεχόμεθα. Ουδείς έλαβε εντολήν από το έθνος να μας υποβάλη εις ζυγόν».

 

Άποψη της Ερμούπολης και της Άνω Σύρου ( 1839), Πηγή : https://el.travelogues.gr/item.php?view=38798 .

 

Η Σύρος ήταν το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της εποχής εκείνης με αναπτυγμένη οικονομία.

Ο Καποδίστριας έστειλε το 1830 τρία νομοσχέδια στον τότε επίτροπο της Σύρου, τα οποία αφορούσαν στην άρχουσα τάξη του νησιού.

Το πρώτο νομοσχέδιο διαχώριζε τους εμπόρους από τους μεσίτες, το δεύτερο επέβαλλε φορολογία σε όσους έκαναν εξωτερικό εμπόριο και το τρίτο χώριζε τους εμπόρους σε τάξεις και επέβαλλε υποχρεώσεις και κανόνες σε όσους ασκούσαν εσωτερικό εμπόριο. Το περιεχόμενό τους προκάλεσε την οργή των κατοίκων.

Ο λαός της Σύρου πραγματοποίησε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στους δρόμους της πόλης. Οι πρωταίτιοι της στάσης συνελήφθησαν, φυλακίσθηκαν αλλά τελικά αθωώθηκαν.

[Πηγή: «Μηχανή του Χρόνου», http://www.mixanitouxronou.gr: «Το κίνημα της Σύρου κατά του Καποδίστρια. Η ανταρσία των εμπόρων της Ερμούπολης που αντέδρασαν στις μεταρρυθμίσεις και τη φορολογία του Κυβερνήτη»]

 

7.4.  «Η πρώτη (;) «Έκθεση Διαχειριστικού Ελέγχου Επιχείρησης» στο Νεοελληνικό Κράτος το 1828».

Η αναγκαιότητα ελέγχου της «διαχείρισης»

Η αναγκαιότητα ελέγχου των «διαχειρίσεων» κάθε μορφής υπήρχε από την εποχή των πρώτων οργανώσεων της κοινωνίας μας, καθώς αποτελεί απαραίτητο παράγοντα προστασίας της οργανωμένης κοινωνίας. ..

Η « Έκθεση των οικονομικών ελεγκτών», που συντάχτηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 1828 και σχολιάζεται παρακάτω, έχει αρκετές ομοιότητες με τις αντίστοιχες σύγχρονες «Εκθέσεις ελέγχου», τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών που υπάρχουν στις δύο αυτές διαφορετικές εποχές και των μεγάλων εξελίξεων που υπήρξαν στην Ελεγκτική. ….

Τα κυριότερα ελεγκτικά όργανα της περιόδου 1826-1829 ήταν:

α) Η Λογιστική Επιτροπή: Το 1826 η Γ’ Εθνική Συνέλευση ανέθεσε σε ειδική επιτροπή το έργο της διοίκησης «των πολιτικών και πολεμικών». Η επιτροπή αυτή συγκρότησε την Λογιστική Επιτροπή, την πρώτη μορφή ελεγκτικού οργάνου διαχείρισης της δημόσιας περιουσίας.

β) Η Επιτροπή επί της Οικονομίας και Χρηματιστικής Τραπέζης: Τον Ιανουάριο του 1828 ο Ι. Καποδίστριας ανέλαβε την διακυβέρνηση της Ελλάδος και συστάθηκε ως συμβουλευτικό σώμα το «Πανελλήνιον», στο πλαίσιο του οποίου είχε συσταθεί μία ειδική επιτροπή, «Επιτροπή επί της Οικονομίας και Χρηματιστικής Τραπέζης» και ένα τμήμα, το λεγόμενο «Γενικόν Φροντιστήριον», το οποίο είχε ως αποκλειστικό σκοπό τον έλεγχο της οικονομίας και τους λογαριασμούς των υπηρεσιών που είχαν σχέση με τα θέματα του πολέμου.

γ) Το Λογιστικόν και Ελεγκτικόν Συμβούλιον: Με απόφαση της Δ’ Εθνικής Συνέλευσης συστήθηκε υπηρεσία ελέγχου των δημοσίων χρημάτων, το «Λογιστικόν και Ελεγκτικόν Συμβούλιον». Με την επιστολή που έστειλε ο Ιωάννης Καποδίστριας προς τα μέλη του Συμβουλίου τόνιζε τα εξής: «Δεν αγνοείτε δε, ότι ο έλεγχος συνίσταται, όχι μόνον εκ της εξετάσεως των λογαριασμών των αυτοίς προσκειμένων εγγράφων, αλλά και βασανισμόν των πεπραγμένων…»

Έκπληξη προκαλείται στον αναγνώστη της « Έκθεσης» από το γεγονός της αναφοράς για καταγραφή (τήρηση) τόσων λογιστικοδιαχειριστικών δεδομένων (βιβλίων, μερίδων και λογαριασμών) σε μια στρατιωτική επιχείρηση του 1827 και, παρά τις σοβαρές επισημάνσεις των ελεγκτών, σχετικά με την ακρίβεια των δεδομένων αυτών, συνεχίζει να ξαφνιάζει, καθώς το γεγονός της απαίτησης για ορθή καταγραφή («λογιστικοποίηση», θα τολμούσαμε να πούμε) των διαχειριστικών πράξεων στη στρατιωτική αυτή επιχείρηση είναι κάτι που μάλλον δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε, για την εποχή εκείνη.

[ Δείτε : Ελλάδα 1828: «Λογιστική / Καταστιχογραφία» και «Οικονομικός Έλεγχος». ]

 

 7.5. Οι «πρώτοι αναγνωρισμένοι» Λογιστές στο Νεοελληνικό Κράτος – 1828 Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα

Η πρώτη τράπεζα του νεοελληνικού κράτους, πρόδρομος της Εθνικής Τράπεζας. Ιδρύθηκε στην Αίγινα στις 2 Φεβρουαρίου 1828, με ψήφισμα του κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Στα πρώτα του βήματα, το νέο κράτος είχε να αντιμετωπίσει μια χαοτική κατάσταση στον οικονομικό τομέα. Η χώρα ήταν ένας σωρός ερειπίων, τα ταμεία άδεια, οι δανειακές υποχρεώσεις έτρεχαν και η τραπεζική πίστη ήταν στα χέρια των σαράφηδων και των τοκογλύφων, που δάνειζαν με τόκο έως και 50%. Νόμισμα δεν υπήρχε και οι συναλλαγές γίνονταν με τα οθωμανικά γρόσια και τους παράδες.

Ένα μήνα κιόλας μετά την άφιξή του στην Ελλάδα, ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε έτοιμο το σχέδιό του για την ίδρυση τράπεζας, που θα αναλάμβανε την ανασυγκρότηση της χώρας. Με τη βοήθεια του ελβετού φιλέλληνα Ιωάννη Εϋνάρδου, προχώρησε στη σύσταση της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας, σε μια προσπάθειά του να εκλογικεύσει την τραπεζική πίστη.

Το πρώτο πιστωτικό ίδρυμα του νεοελληνικού κράτους είχε την έδρα του στην Αίγινα και παράλληλα με τις τραπεζικές εργασίες ασκούσε και αρμοδιότητες του Υπουργείου Οικονομικών. Επικεφαλής της τράπεζας τέθηκε ο ηπειρώτης έμπορος Γεώργιος Σταύρου, μετέπειτα πρώτος διοικητής της Εθνικής Τράπεζας…..

Πηγή: https://www.sansimera.gr/articles/399#ixzz27vfxdXCy

 

Οι «βαθμίδες» των Λογιστών της Εποχής : «Οδηγός της Διπλογραφίας», «Καταστιχάρης», «Ο των Βοηθητικών Βιβλίων», «Συνθέτης».

 

7.6. Τελωνεία (1830)

Η Δογάνα (Τελωνείο) στον Πειραιά το 1837 (Πηγή: Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία Ελλάδος )

 

Το Ψήφισμα ΙΑ ́(28.7.1828) περί τρόπου εισπράξεως των δασμών αποτελεί θεμελιώδους σημασίας πρωτοβουλία καθώς καταργεί τη μέχρι τότε διοικητική πρακτική της μίσθωσης των δασμών/τελωνίων σε ιδιώτες και εμπεδώνει τη θεσμική λειτουργία των τελωνείων και ως μηχανισμών διασφάλισης των δημοσίων εσόδων.

Η  Τελωνειακή Υπηρεσία αποτελεί την παλαιότερη πολιτική υπηρεσία της Ελλάδας μετά τη διεθνή αναγνώριση του νεοελληνικού κράτους το 1830, και υπήρξε κομβικής σημασίας για τη διασφάλιση των πρώτων κρατικών εσόδων. Για πολλές δεκαετίες η χώρα στηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά στις τελωνειακές εισπράξεις για να χρηματοδοτήσει τον κρατικό προϋπολογισμό.

[ Δείτε : Ιστορία και προσφορά των Ελληνικών Τελωνείων στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος

https://www.aade.gr/sites/default/files/2021-03/LEUKOMA_AADE_new.pdf ]

 

8. Εμπορικές Σπουδές - Ελληνισμός της διασποράς (1821-1862)

[1817] Ελληνοεμπορική Σχολή Οδησσού

Στις 12/25 Αυγούστου 1816 εξήντα Έλληνες έμποροι της Οδησσού πραγματοποίησαν συνέλευση με σκοπό την επίλυση του επιτακτικού σχολικού προβλήματος που αντιμετώπιζαν τα μέλη της εκεί κοινότητας. Οι τοπικές και κεντρικές ρωσικές αρχές παραχώρησαν την άδεια λειτουργίας της σχολής η οποία ξεκίνησε τα μαθήματά της την 1η Αυγούστου 1817. Η ίδρυση της σχολής συνδέεται από τους ερευνητές θεωρείται ως αναδιοργάνωση και μετεξέλιξη του Ελληνικού Λυκείου της Οδησσού το οποίο ιδρύθηκε στα 1811. Με τη σύσταση της σχολής συνδέεται και η Φιλική Εταιρεία.

Τα γνωστικά αντικείμενα τα οποία διδάσκονταν στη Σχολή ήταν: αριθμητική, άλγεβρα, γεωγραφία, κατήχηση, γενική ιστορία, ηθική, φιλοσοφία, φιλολογία, καλλιγραφία, ιχνογραφία, ναυτικά και καταστιχογραφία, γαλλικά, ελληνικά, ρωσικά (υποχρεωτικά σε όλες τις τάξεις) και γερμανικά. Αργότερα επικρατεί ελληνικότερο πνεύμα και προστέθηκαν στοιχεία εμπορίου, λογική, φυσική ιστορία, τεχνολογία, ιστορία της Ελλάδος, θρησκευτικά, αρχαία ελληνικά, γεωμετρία, χημεία, ρητορική, ποίηση, αρχαιολογία, ναυτικό δίκαιο, στενογραφία, γυμναστική. Οι τάξεις διαιρούνταν σε τρία επίπεδα: α)Παιδικός σταθμός β)Γενική μόρφωση γ)Εμπορικό τμήμα.

[ Πηγή : https://el.wikipedia.org/wiki/%CE% %BF%CF%8D ]

 

[1831] Εμπορική Σχολή της Χάλκης

Η Εμπορική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε το 1831 και αποτελούσε ενα απο τα πιο λαμπρά δείγματα νεοαστικής αρχιτεκτονικής στα Πριγκηπονήσια. Σκοπός της ήταν η εκπαίδευση των νεαρών Ρωμιών πάνω σε οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες

Η περίφημη Σχολή της Χάλκης έκλεισε το 1971 μετά την απόφαση της τότε τουρκικής κυβέρνησης να ενταχθούν όλα τα μη κρατικά θρησκευτικά ιδρύματα και σχολεία (μουσουλμανικά και χριστιανικά) υπό την εποπτεία και ευθύνη της αρμόδιας Γραμματείας Θρησκευμάτων της Τουρκίας.

 

[1837] «ΑΛΛΗΛΟΔΙΠΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΗΤΟΙ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΝ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΟΥ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΠΛΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΑΥΤΟΥ ΒΙΒΛΙΩΝ» (Συγγραφέας Π. Χαρίσης, Βιέννη της Αυστρίας 1837)

Επιστασία και δαπάνη ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΚΑΡΠΟΛΑ ΟΛΥΜΠΙΟΥ

«Το Α ' μέρος περιστρέφεται εις την θεωρίας της αλληλογραφίας του εμπόρου, και των διπλογραφικών αυτού καταστίχων.

Το Β ' μέρος θεμελιωμένον εις υποθετικήν ύπαρξιν μιας εμπορικής εταιρίας, απαρτίζει ένα ολόκληρον κύκλον δοσοληψιών του εμπόρου με διαφόρους ανταποκριτές του εις διαφόρους πόλεις, και παύει επί τέλους με τον γενικών ισολογισμόν. Την εταιρίαν ταύτην υπέθεσα ενεργουμένην εις Κωνσταντινούπολιν, διότι ως προς τους ελευθέρους Έλληνας, και εκείνους υποτελούντας έτι εις την Οθωμανικήν δεσποτείαν, είναι καταλληλότερος και εύληπτότερος ο σχηματισμός ούτος, και διότι το όλον σχεδόν μέρος του έθνους μας διατελεί περί το κέντρον τούτο της Κωνσταντινουπόλεως..

Εις το τέλος επρόσθεσα και έν λεξικόν σύντομος των εξελληνισμένων λέξεων όσαι αναφέρονται εις το εμπόριον …

Υφος μετεγχειρίσθην εύληπτον, και καθαρόν όσον το δυνατόν: επροσπάθησα, αλλα δεν ηδυνήθην ν ' αποφύγω εξ ολοκλήρου τινας ξένες λέξεις εις το πρακτικόν μέρος των καταστίχων, όχι διότι δεν εγνώριζαν τας κυρίας ονομασίας των εις το Ελληνικόν, ή δεν ειμπορούσα να τις εξελληνίσω, αλλά διότι ήθελαν καταντήσει ακατάληπτος εις το πλείον μέρος των ομογενών, μεταχειριζόμενος ασυνήθεις και νέας λέξεις ….»

Στο βιβλίο αναφέρονται, τα εξής «Λογιστικά Βιβλία»:

Α) ΒΙΒΛΙΟΝ ΤΑΜΕΙΟΥ ήτοι ΚΑΣΣΑ

Β) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ήτοι ΦΑΤΤΟΥΡΑ ΕΝΤΡΑΔΟΣ

Γ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΩΝ ΕΞΑΓΩΓΗΣ ήτοι ΦΑΤΤΟΥΡΑ ΣΟΡΤΙΔΟΣ

Δ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΑΠΟΘΗΚΗΣ ήτοι MAΓAZINAΓION

Ε) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ήτοι KATAΣTIXON ΖΥΓΙΟΥ ή ΒΕΡΕΣΕΔΙΑΚΟΝ

ΣΤ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΝ [δηλ. το «Ημερολόγιο» (σήμερα)] ήτοι ΤΖΙΟΡΝΑΛΕ

Ζ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΕΓΑ [δηλ. το «Γενικό Καθολικό» (σήμερα)] ήτοι ΜΑΕΣΤΡΟ

Η) ΒΙΒΛΙΟΝ ΜΗΝΙΑΙΩΝ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΩΝ [δηλ. Ισοζυγίων (σήμερα)] ΚΑΙ ΤΡΕΧΟΝΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ήτοι ΜΗΝΙΑΙΑ ΜΠΙΛΛΑΝΤΣΑ KAI KONTI KOPPENTI

Θ) ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ ήτοι OPΔINIΩN

Ι) ΒΙΒΛΙΟΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ήτοι ΚΟΠΠΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ [δηλ. Επιστολών]

 

9. Η Εποχή του Βασιλιά Όθωνα (1832-1862)

9.1. Η φορολογία στην εποχή του Βασιλιά Όθωνα

«Την φορολογικήν πολιτικήν επί των γεωργικών προϊόντων της Οθωνείου εποχής διακρίνουσι τέσσαρα τινά:

α) διατήρησις κατ’ αρχήν της φορολογίας της δεκάτης και βραδεία ελάττωσις αυτής και περιορισμός των εφ’ ων επεβάλλετο προϊόντων, έτι δε βελτίωσις της φορολογικής διαδικασίας, [ Ο εκ των πρώτων καθηγητών του Οθωνείου Πανεπιστημίου, καθηγητής της Πλουτολογίας [ Πολιτικής Οικονομίας ] Ιωάννης Σούτσος [(1804 - 1890), αντί της δεκάτης συνηγορεί υπέρ στρεμματικής φορολογίας » ] ,

β) εισαγωγή της στρεμματικής φορολογίας,

γ) εισαγωγή της εις τα τελωνεία πληρωνομένης κατά την εξαγωγήν ή μεταφοράν εγγείου φορολογίας, και

δ) κατάργησις των εξαγωγικών δασμών. Επί πλέον εισήχθησαν φόροι τινές ως ο φόρος των μελισσίων, εισπραττόμενος δι’ ενοικιάσεως. ….

Σταθμόν διά την έγγειον φορολογίαν απετέλεσε το έτος 1841. Τα παράπονα κατά της δεκάτης, η ανάγκη του Δημοσίου ταμείου να έχη πρόχειρα τα μέσα, η μίμησις, ‘ισως, του εν τω Ιονίω Κράτει αδιαμαρτυρήτως ισχύοντος συστήματος της φορολογίας των Γεωργικών προϊόντων (Σταφίδος λ.χ.) κατά την εξαγωγήν, ώθησαν εις την εισαγωγήν του συτήματος της εις τα Τελωνεία πληρωμής εγγείων τινων φόρων. Κορινθιακής σταφίδος, Λεμονίων Τροιζηνίας, Μετάξης, των ξηρών σύκων, των εσπεριδοειδών….» (1)

[ Διαδικασία Φορολόγησης ]

Στο διάταγμα : « Περί της φορολογίας των προϊόντων της γης διά το έτος 1835» ( ΕτΚ αρ. 15- 11/5/1835 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής :

[Άρθρο 28] : Όταν ο φορολογούμενος θερίζη, συλλέγη, ή συγκομίζη κρυφίως τα εις φορολογίαν υποκείμενα προϊόντα , και ζητή οπωσδήποτε ν’ αποφύγη την πληρωμήν του φόρου, τότε υποχρεούται να πληρώση το τριπλάσιον του νομίμου φόρου. Εξ’ εναντίας οφείλει και ο ενοικιαστής να παρευρεθή επιτοπίως εν καιρώ, αλλ’ ο φορολογούμενος υποχρεούται να τον ειδοποιήση τρεις ημέρας πριν της ενάρξεως του θέρους, ή της καρπολογας… ».

Ο φόρος των «μικρών ξύλινων δοχείων» (1833)

Δημοσιεύτηκε στον πιο πολυσύχναστο τόπο συνάθροισης που τότε ήταν η Εκκλησία όπως είναι σήμερα το internet.

 

[ Δείτε : Ο φόρος των «μικρών ξύλινων δοχείων» (1833) και το «τέλος» της πλαστικής σακούλας (2017) .]

 

 9.2. Τα «Λογιστικά/Εμπορικά» στην εποχή του Βασιλιά Όθωνα

Το νομοθετικό πλαίσιο που επέβαλε την τήρηση εμπορικών βιβλίων για το διάστημα αυτό ήταν ο εμπορικός νόμος και ορισμένες διατάξεις του κώδικα τελών χαρτοσήμου. 

Η "υποχρέωση" τήρησης εμπορικών βιβλίων θεσπίστηκε με τον Εμπορικό Νόμο του 1835 (ΔΙΑΤΑΓΜΑ της 19 Απρ./11 Μαΐου 1835) ο οποίος ήταν μετάφραση του αντίστοιχου Γαλλικού νόμου.

 Τα σχετικά άρθρα του Εμπορικού νόμου :

 ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟΝ /ΠΕΡΊ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ

 Άρθρ.8.-Πας έμπορος, εκτός των άλλων βιβλίων τα οποία είναι μεν εν χρήσει εις το εμπόριον, αλλ’ όχι και απαραιτήτως αναγκαία, οφείλει να έχη έν βιβλίον ονομαζόμενον ημερολόγιον, παριστάνον αφ’ ημέρας εις ημέραν την περιουσίαν και τα χρέη του, τας εμπορικάς του εργασίας, τας συναλλαγματικάς του διαπραγματεύσεις, τας αποδοχάς ή οπισθογραφήσεις, και έν γένει πάν ό,τι λαμβάνει ή πληρώνει εφ’ οιωδήποτε λόγω, και φανερώνουν κατά μήνα το ποσόν της οικιακής του δαπάνης.

Χρεωστεί να θέτη εις φάκελλον τας οποίας λαμβάνει επιστολάς και ν’ αντιγράφη εις βιβλίον όσας αποστέλλει.

Άρθρ.9.-Χρεωστεί να κάμνη κατ’ έτος ιδιόγραφον απογραφήν των κινητών και ακινήτων πραγμάτων του και της περιουσίας και του χρέους του και να την αντιγράφη κατ’ έτος εις ειδικόν επί τούτου βιβλίον.

Άρθρ. 10.-Το ημερολόγιον και το των απογραφών βιβλίον πρέπει να μονογραφώνται και να θεωρώνται άπαξ του ενιαυτού. Το προς αντιγραφήν των επιστολών βιβλίον δεν υπόκειται εις ταύτην την διατύπωσιν.

Όλα δε τα βιβλία πρέπει να συντάσσωνται κατά χρονολογικήν τάξιν, χωρίς άγραφα διαστήματα, χάσματα, ή παραπομπάς εις το περιθώριον.

Άρθρ.11.-Τα βιβλία τα οριζόμενα εν τοίς ανωτέρω 8 και 9 άρθροις πρέπει να αριθμώνται, μονογραφώνται, και θεωρώνται (είτε παρά τινος των εμποροδικών είτε παρά του δημάρχου ή ενός των παρέδρων του) κατά τον συνήθη τύπον και δωρεάν.

Οι έμποροι οφείλουν να διατηρούν τα βιβλία ταύτα επί δέκα έτη.

Άρθρ.12.-Τα τακτικώς συντεταγμένα εμπορικά βιβλία δύναται να παραδεχθή ο δικαστής ως απόδειξιν εις τας μεταξύ εμπόρων περί εμπορικών υποθέσεων διαφοράς.

 Άρθρ.13.-Τα βιβλία τα οποία χρεωστούν να έχουν οι μετερχόμενοι το εμπόριον, αν δεν εφυλάχθησαν αι ανωτέρω ορισθείσαι διατυπώσεις, δεν ημπορούν να προσαχθώσιν ουδέ να παρέξωσι πίστιν ενώπιον δικαστηρίου υπέρ των εχόντων αυτά, μη αθετουμέων εκ τούτου των περί πτωχεύσεως και χρεωκοπίας ωρισμένων.

 Άρθρ.14.-Το δικαστήριον δεν δύναται να διατάξη την ενώπιον αυτού εμφάνισιν των βιβλίων και των απογραφών, ειμή οσάκις πρόκειται περί κληρονομίας, κοινότητος υπαρχόντων, διαλύσεως εταιρείας, και εν περιπτώσει πτωχεύσεως.

 Άρθρ.15.-Διαδικαζομένης τινός υποθέσεως, ο δικαστής δύναται και αυτεπαγγέλτως να διατάξη την εμφάνισιν των βιβλίων, δια να λάβη αντίγραφα των αφορώντων την δικαζομένην υπόθεσιν χωρίων.

 Άρθρ.16.-Εάν τα βιβλία των οποίων η εμφάνισις επροσφέρθη, εζητήθη, ή διετάχθη ευρίσκωνται μακράν της καθέδρας του δικαστηρίου του επιλαβομένου της υποθέσεως, οι δικασταί δύνανται να παραγγείλουν εις το τοπικόν δικαστήριον των εμποροδικών ή να διατάξουν ένα των ειρηνοδικών να εξετάση τα βιβλία ταύτα, και να κάμη έγγραφον έκθεσιν περί του περιεχομένου, και να την στείλη εις το επιλαβόμενον της υποθέσεως δικαστήριον.

 Άρθρ.17.-Εάν εκείνος του οποίου τα βιβλία προβάλλονται ως παρεκτικά πίστεως δεν θέλη να τα εμφανίση, ο δικαστής δύναται να επαγάγη όρκον εις τον άλλον διάδικον.

 Το άρθρο 594 προέβλεπε και τις επιπτώσεις από την μη τήρηση των εμπορικών βιβλίων.

Αρθρ.594.-Δύναται να καταδιωχθή επί απλή χρεωκοπία πας πτωχεύσας έμπορος διατελών εν τινι των εξής περιπτώσεων:.....

5)εάν δεν ετήρησε τα υπό του άρθρου 8 του νόμου διαγραφόμενα εμπορικά βιβλία και δεν συνέταξεν εγκαίρως ακριβή απογραφήν της περιουσίας του, ή τα βιβλία και η απογραφή αυτού είναι ατελή και άτακτα ή δεν παραστάνωσι την ενεργητικήν και παθητικήν αυτού κατάστασιν, αλλ’ άνευ δόλου, ή το ημερολόγιον και το βιβλίον των απογραφών δεν είναι μονογραφημένα κατά το άρθρον 10 του Εμπορικού Νόμου.

Η μη τήρηση των βιβλίων από τους εμπόρους αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής και από εφημερίδες της εποχής

 Στα κατάστιχα των εμπόρων δεν θα μπορούσε να μην επιβληθεί και το ανάλογο τέλος χαρτοσήμου και μάλιστα από τον πρώτο νόμο του χαρτοσήμου το 1836.

 [ Δείτε : Η τήρηση των εμπορικών-λογιστικών βιβλίων από το 1835 έως το 1948 - Ο εμπορικός νόμος και το χαρτόσημο ]

 

9.3.  Η διδασκαλία της Λογιστικής.

[1855] Η Λογιστική διδάσκεται για πρώτη φορά σε  Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα.

Το 1855, το μάθημα της διπλογραφίας εισήχθηκε για υποχρεωτική διδασκαλία στη Βασιλική Πολυτεχνική Σχολή (Σημ: Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο), ο τότε καθηγητής είχε εκδώσει και το έργο «Διπλογραφία/υπό Ιω. Χρυσάνθου, διευθύνοντος το ειδικόν Λογιστήριον του Υπουργείου των Εσωτερικών και Διδάσκοντος την διπλογραφίαν εν τω Βασιλικώ Πολυτεχνείω.)».

 

 

 

Το «Πολυτεχνείο» ιδρύθηκε ο 1837 με την ονομασία  "Βασιλικό Σχολείο των Τεχνών" ως σχολείο τεχνικής εκπαίδευσης. Το "Σχολείο", στην αρχική του μορφή, λειτουργούσε μόνο Κυριακές κι εορτές - αργίες. Πρόσφερε μαθήματα σε τεχνικούς (μαστόρους, οικοδόμουςκ.λπ). Γρήγορα έγινε γνωστό ως "Πολυτεχνείο". Το 1843, γίνεται η πρώτη μεταρρύθμιση και τότε ονομάζεται "Σχολή των Βιομηχανικών και Ωραίων Τεχνών".

Το 1887 το Πολυτεχνείο διαχωρίζεται και οι τεχνικές ειδικότητες υπάγονται στο «Σχολείο Βιομηχάνων Τεχνών». Ιδρύονται τρεις σχολές τετραετούς φοίτησης. Το έως τότε Σχολείο τεχνών προάγεται σε Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα .[ Η Λογιστική διδασκόταν στο 4ο έτος της Σχολής  των Πολιτικών Μηχανικών ].

 

[ Δείτε : Λογιστική: Σε ποιο Ανώτατο Εκπαιδευτικό ίδρυμα διδάχτηκε για πρώτη φορά ]

 

[1856 -1857 ] Εισαγωγή της διδασκαλίας της Λογιστικής στην δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ( Σύρος και Πάτρα ) .

 

9.4. [1835] Η «διαδικασία» είσπραξης των καθυστερούμενων Φόρων – ο " Ποινήτορας "

Στις 2 Μαρτίου του 1835 δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. το Βασιλικό διάταγμα "Περί καταδίωξης των καθυστερούντων"

Το ενδιαφέρον με το Βασιλικό διάταγμα αυτό παρουσιάζουν οι διατάξεις των άρθρων 2 και 3 οι οποίες προέβλεπαν :

-Εφόσον περάσει η προθεσμία των 8 ημερών και η οφειλή δεν έχει καταβληθεί στο κράτος, ο έπαρχος στέλνει στον οφειλέτη τον λεγόμενο "Ποινήτορα" διά του οποίου τον προσκαλεί να πληρώσει όλον το χρέος του εντός οκτώ ημερών.

-Εάν περάσει και αυτή η προθεσμία διαμένει εντός της οικίας και λαμβάνει παρ’ αυτού ως πρόστιμον ανά 2 δρ. δι’ εκάστην ημέραν, και προσέτι ανά λεπ. 15 δι’ εκάστην ημίσειαν ώραν του δρόμου από τον τόπον της αποστολής έως την οικίαν του οφειλέτη.

-Εκτός της πληρωμής του προστίμου και της αποζημιώσεως του δρόμου, ο χρεώστης δεν υποχρεούται να δώσει τίποτε άλλο εις τον ποινήτορα ειμή μόνον ό,τι αναγκαιούν διά τον ύπνον του εντός της οικίας του….

Το 1842 δημοσιεύθηκε ένα ακόμη διάταγμα το οποίο θα ρύθμιζε την είσπραξη των δημοσίων φόρων.

Την είσπραξη των φόρων δύναται να αναλάβουν πλέον και οι Τελώνες, οι αλαταποθηκάριοι, αλλά και σταθμάρχαι!!.

Με την λειτουργία της Κυριακής, στην Εκκλησία μαθαίνεις τι χρωστάς

Το 1855 αλλάζουν τα δεδομένα με την ψήφιση το νόμου ΣΠΔ' "Περί είσπραξης των καθυστερούμενων εσόδων"

• Οι φορολογούμενοι που καθυστερούν να πληρώσουν τους φόρους θα καλούνται να πληρώσουν τα ποσά που οφείλουν μέσω ανάρτησης καταλόγου εντός του Δημαρχείου του κάθε δήμου, ή μέσω ανάγνωσης στην Εκκλησία, ή μέσω τοιχοκολλήσεως στα δημοσιότερα μέρη των πόλεων ή των χωριών.

Οι φορολογούμενοι είχαν προθεσμία 8 ημερών μετά την ανάρτηση των καταλόγων για την καταβολή των χρεών, αλλιώς ακολουθούσε η γνωστή μέθοδος καταμέτρησης της περιουσίας τους και στην συνέχεια κατάσχεση και πλειστηριασμός.

[ Δείτε : Η είσπραξη δημοσίων εσόδων στο νεοελληνικό κράτος. Οι πλειστηριασμοί, οι οφειλέτες και τα ακατάσχετα ]

 

9.5. [ 1836] Πάτρα. Οι αντιδράσεις στην επιβολή Φόρου Επιτηδευμάτων.

 

 

Άποψη της Πάτρας από τη θάλασσα (1835) . ( Πηγή : Άποψη της Πάτρας από τη θάλασσα. - POUQUEVILLE, François-Charles-Hugues-Laurent - ME TO BΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ - Τόποι - Μνημεία - Άνθρωποι - Νοτιοανατολική Ευρώπη - Ανατολική Μεσόγειος - Ελλάδα - Μικρά Ασία - Νότιος Ιταλία, 15ος - 20ός αιώνας (travelogues.gr) )

Το Ιούλιο του 1836, θεσπίζεται ο Φόρος Επιτηδευμάτων (ΦΕΚ 34, 15-07-1836) . « Αυτός ο νέος κεφαλικός φόρος επιβάλλεται σε όλους όσοι ασκούν κάποιο επάγγελμα ή τέχνη πλην του δημοσίου υπαλλήλου και του αγρότη.

Σε κάθε περιφέρεια του Βασιλείου συστήνονται επιτροπές οι οποίες κάθε Δεκέμβριο καταγράφουν όλους τους επαγγελματίες, τους ταξινομούν ανά την ασχολία τους και –σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετα- εκτιμούν το κέρδος του κάθε παραγωγικού κλάδου!

Επί αυτού του εκτιμώμενου από αυτούς χωρίς σχεδόν κανένα στοιχείο τζίρου του κάθε κλάδου ορίζουν το 5% που πρέπει να πληρώσει ο κάθε επιτηδευματίας και τεχνίτης. Οι κατάλογοι αυτοί, με τους επιτηδευματίες, τις κατηγορίες τους και τον φόρο που τους αναλογεί, επικυρώνονται από τους κατά τόπους Δήμους και ξεκινούν μετά οι διαδικασίες για την είσπραξη του φόρου…..Ανά την επικράτεια οι κατάλογοι που όριζε ο νόμος περί των επιτηδευμάτων καταρτίζονταν και οι εκπρόσωποι της διοίκησης προχωρούσαν στις διαδικασίες για την είσπραξή των φόρων. Σε όλη την επικράτεια; Όχι. Στο δεύτερο (μετά την Ερμούπολη) μεγαλύτερο λιμάνι του Βασιλείου, στην πύλη της Ελλάδας προς την Δυτική Ελλάδα, οι αστοί ξεσηκώνονται και αντιδρούν στην εφαρμογή του νόμου.

Οι ταραχές :«Οι έμποροι και λοιποί βιομήχανοι των Π. Πατρών απεποιήθησαν προ καιρού την πληρωμήν του περί επιτηδευμάτων φόρου. Το Δημ. Συμβ. δεν ηθέλησε να λάβη μέρος εις τον προσδιορισμόν του ποσού του φόρου. Ο Διοικητής το επροσδιόρισεν ακολούθως με μόνον την Συνδρομήν του Οικονομικού Επιτρόπου. Ιδού η πρώτη παρανομία από μέρους του Διοικητού. Η Κυβέρνησις εδύνατο να διαλύση το Δημοτικόν Συμβούλιον, όχι όμως και να σφετερισθή τα καθήκοντα αυτού». (Εφημερίδα ΕΛΠΙΣ, φ. 39-40, 21 Μαρτίου 1837.)

Ενδεχομένως λόγω της αναταραχής που επικρατούσε στα υψηλότερα διοικητικά κλιμάκια οι Πατρινοί να απόλαυσαν μια σύντομη ανοχή, Πολύ γρήγορα όμως το Κράτος εμφανίστηκε αποφασισμένο να επιβάλλει με κάθε τρόπο τον Νόμο. Κατά την 12 τ.τ. (σημ.: εννοεί στις 12 Μαρτίου) προσεκλήθη ο μεγαλέμπορος Κύριος Φακίρης εις το Διοικητήριον, και διετάχθη να πληρώση δραχμάς 600 ως φόρον επιτηδευμάτων.

Μη συγκαταταθέντος εις τούτο του Κυρίου Φακίρη, εστάλησαν χωροφύλακες παρά του Διοικητού εις το εμπορικόν κατάστημά του, οίτινες εισελθόντες κατά την οποίαν έλαβαν διαταγήν εις αυτό, έλαβαν αυθαιρέτως πραγματείας τιμής ανωτέρας των 2.000 δραχ. « Η διαγωγή αύτη του Διοικητού είναι η δευτέρα κατάχρησις της διοικητικής του Εξουσίας». (Εφημερίδα ΕΛΠΙΣ, φ. 39-40, 21 Μαρτίου 1837)

[Πηγή: Μπάμπης Καββαδίας: ΣΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ…Τρεις στιγμές από τα πρώτα χρόνια ζωής του Ελληνικού Κράτους, 1. «Η ησυχία διεταράχθη εις τας Πάτρας», …. ]

 

 

9.6. Ο Οικονομικός Τύπος της Εποχής

 

 

« Δεν είναι όμως και λίγες οι οικονομικές κυρίως εφημερίδες που κυκλοφορούν στα μεγάλα εμπορικά κέντρα της χώρας, την Αθήνα, την Ερμούπολη, τον Πειραιά και τας Πάτρας:

1. «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΙΩΝ». – Στην εφημερίδα των Αγγελιών που δεν ήταν καθαρώς οικονομική εφημερίδα και που εξεδόθη το 1835 στην Αθήνα, βρίσκουμε την πρώτη συστηματική ναυτιλιακή κίνηση. …….

2. «Ο ΕΡΜΗΣ». – Σαν πρώτη κυρίως εμπορική εφημερίδα, μπορεί να θεωρηθεί ο «Ερμής» που εκδόθηκε στην Ερμούπολη το 1838. …..Ο «Ερμής» ήταν μια πλήρως ενημερωμένη εμπορικώς εφημερίδα, με αγορές εμπορευμάτων εσωτερικού και εξωτερικού, με εμπορικές ανασκοπήσεις και μελέτες οικονομικού περιεχομένου, όπως π.χ. «Περί Τραπέζης» (ιστορία των Τραπεζών), «Περί συναλλάγματος» κλπ.

3. «Ο ΕΡΜΗΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ». (1849 – 1851). «Εφημερίς εμπορική, βιομηχανική και των ειδήσεων». Ήταν εβδομαδιαία, δισέλιδη, …. Υπεύθυνος εκδότης ο Π. Καμπούρογλου.

4. «Ο ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ» (1860). …….. Κάτω από τον τίτλο του παρέθετε: «Εφημερίς των ειδήσεων και του εμπορίου».

5. «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ» (1867 – 1870). – «Εφημερίς εμπορική, πολιτική και των ειδήσεων». … Εκδότης ο Αντ. Χ. Κωνσταντινίδης ………..

6. «ΕΘΝΙΚΗ ΣΗΜΑΙΑ» (1868- 1869). – Εξεδίδετο στον Πειραιά, δυο φορές την εβδομάδα, …………. «Εφημερίς πολιτική, φιλολογική, εμπορική»………….».»

( Αντ. Μαρμαρινός, Από τη Ιστορίαν του Οικονομικού μας Τύπου, εφ. « ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ », 2/1/1957)

[ Δείτε :  Άρθρα Εφημερίδες και περιοδικά Οικονομικού, Λογιστικού και Φορολογικού περιεχομένου από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους έως σήμερα ]

 

 

 9.7 Η ίδρυση της πρώτης Ανώνυμης Εταιρείας στην Ελλάδα ( Πάτρα 1836)

 

 

ΤΙΤΛΟΣ 1 μετοχής Μεταλλευτική Εταιρία "Ο Περικλής"(1873)

………………………..

Ο Γαλλικός Εμπορικός Κώδικας του 1807, είχε υιοθετηθεί ήδη από την Α΄ Εθνική συνέλευση της Επιδαύρου (1822). Επί βασιλείας Όθωνος, εκπονήθηκε επίσημη μετάφραση, που δημοσιεύθηκε με το διάταγμα της 19.4./1.5.1835 (Φ.Ε.Κ 15- 11/5/1835). Στον Νόμο αυτό, εκτός των άλλων γίνεται αναφορά στην τήρηση των βιβλίων και στις μορφές των Εμπορικών Εταιρειών. Συγκεκριμένα:

«Άρθρο 19: «Ο νόμος γνωρίζει τρία είδη εμπορικών εταιρειών: την ομόρρυθμον, την ετερόρρυθμον και την ανώνυμον »… Άρθρο 29: «Η ανώνυμος εταιρεία δεν λαμβάνει εταιρικόν όνομα, ουδέ ονομάζεται με το όνομα συνεταίρου τινός». Άρθρο 30: «Αύτη λαμβάνει την επωνυμίαν από το είδος της επιχειρήσεως αυτής». …. Άρθρο 33: « Οι συνεταίροι δεν υπόκεινται εις ζημίας, ειμή καθ` όσον αύται δεν υπερβαίνουν το ποσόν της εις την εταιρίαν μετοχής των » . …Άρθρο 37: « Η ανώνυμος εταιρεία δεν δύναται να υπάρξη ειμή δια βασιλικής αδείας και εγκρίσεως του καταστατικού αυτής εγγράφου. Η έγκρισις αύτη πρέπει να είναι κατά τον τύπον των διοικητικών διαταγμάτων» ….Άρθρο 45: « Το βασιλικόν διάταγμα, το επικυρούν τας ανωνύμους εταιρείας, πρέπει να τοιχοκολλάται ομού με το καταστατικόν της εταιρείας έγγραφον και να μένη τοιχοκολλημένον επί τον αυτόν χρόνον». (Σημείωση: Η δημοσιότητα με τοιχοκόλληση καταργήθηκε από τον Ν. 3761/1929)

Δια του διατάγματος της 1/13 Ιουνίου του 1836 (ΦΕΚ A 37/1836 ), ενεκρίθη το καταστατικό της πρώτης ιδρυθείσας Ανώνυμης Εταιρείας « Αχαϊκή Ασφαλιστική της θαλασσοπλοΐας Εταιρεία », με έδρα την Πάτρα.

(Πηγή: « Αι ανώνυμοι εταιρείαι εν Ελλάδι από οικονομικής και δημοσιονομικής απόψεως », Υπό Άγγελου Θ. Αγγελόπουλου – «Αρχείο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών», 1928).

Στην Ελλάδα ο θεσμός της Ανώνυμης Εταιρείας, εισάχθηκε με το Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα του 1807. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, ο Γαλλικός Εμπορικός Κώδικας υιοθετήθηκε στη γαλλική γλώσσα από όλες τις Εθνικές συνελεύσεις ως το ισχύον εμπορικό δίκαιο της Ελλάδος. Επί βασιλείας Όθωνος, εκπονήθηκε επίσημη μετάφραση, που δημοσιεύθηκε με το διάταγμα της 19.4./1.5.1835 ( Φ.Ε.Κ 15- 11/5/1835 ) . Στον Νόμο αυτό, εκτός των άλλων γίνεται αναφορά στην τήρηση των βιβλίων και στις μορφές των Εμπορικών Εταιρειών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 7, του διατάγματος:

«Έχομεν δε πεποίθησιν ενδόμυχον ότι η Αχαϊκή ασφαλιστική εταιρεία, κατά το αξιέπαινον παράδειγμα άλλων ομοίων εταιρειών εν τη Ελλάδι, θέλει προσφέρει εκ του κέρδους της εις τα σχολεία και εις άλλα αγαθοεργά καταστήματα » ……

[ Δείτε : Η ιστορία της «Ανώνυμης Εταιρείας» στην Ελλάδα ] [ Δείτε : Η ίδρυση της πρώτης Ανώνυμης Εταιρείας στην Ελλάδα ]

 

 

 9.8 Χαρτόσημο (1836) ο παλαιότερος εν ισχύ φόρος/τέλος του Νεοελληνικού κράτους

 

[ Ο Νόμος «Περί κιβδηλοποιΐας του ενσήμου χάρτου» της 12/24 Μαΐου 1843 (άρθρο 2) αλλάζει τον τύπο των σφραγίδων και ορίζει ότι η πρώτη, μαύρη ή κόκκινη σφραγίδα φέρει τα παράσημα του Κράτους και γύρω την κατηγορία του τέλους: «Χαρτόσημον Τάξεως» ή «Χαρτόσημον Αξίας», εις δε το κάτω ημικύκλιον το ποσό του τέλους με αριθμό σε δραχμές ή λεπτά. ]

( Πηγή : Αντώνης Λιναρδάκης,   https://taxydromeio.gr/stamp-duty-order/ | ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ )

………..

«Ο Βαυαρός νομοθέτης διά του νόμου της 14 Αυγούστου 1836 περί τελών χαρτοσήμου εισήγαγεν εν Ελλάδι το ενιαίον σύστημα των τελών χαρτοσήμου, ο δε νόμος εκείνος επέζησεν επί μακρά έτη ( σημ. έως το 1887 ), ως εν των επιτυχέστερων μνημείων της βαυαρικής νομοθεσίας» ( Γ.Ν. ΚΟΦΙΝΑ , «ΤΑ ΤΕΛΗ ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΥ», 1906 ) .

Στο νομό «Περί χαρτοσήμου» ( ΕτΚ αρ. 42- 15/8/1836 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : « Γνωρίσαντες την ανάγκην να αυξήσωμεν τα εισοδήματα του κράτους, διά να απαντήσωμεν τα αναπόφευκτα έξοδα του, και επιθυμούντες ταυτοχρόνως να κατορθώσωμεν την όσον το δυνατόν ίσην διανομήν των φόρων, διά να μην επιβαρύνωνται μόναι αι κλάσεις των γεωργών και των ποιμένων, θέλοντες προσέτι να εμποδίσωμεν τας καταχρήσεις, τας οποίας απέφερεν η είσπραξις των μέχρι τούδε εν χρήσει δικαστικών, συμβολαιογραφικών, διοικητικών και των υποθηκών διατιμήσεων προς βλάβην του δημοσίου, και της δικαστικής υπηρεσίας …..Άρθ. 1 : Από της ημέρας της ενάρξεως του παρόντος νόμου, καταργούνται όλαι αι δικαστικαί, συμβολαιογραφικαί, διοικητικαί και των υποθηκών διατιμήσεις, και όλα τα άλλα δικαιώματα, τα οποία ελαμβάνοντο μέχρι τούδε διά καταχωρήσεις, εγγραφάς, επικυρώσεις εγγράφων και πράξεων προς όφελος του δημοσίου ταμείου, ή διαφόρων υπαλλήλων και δημοσίων υπηρεσιών. Άρθ. 2 : Αντί των δικαιωμάτων τούτων εισάγεται εις γενικός φόρος υπό το όνομα χαρτόσημον…..»

[ Δείτε : Η ιστορία του χαρτοσήμου https://www.accountancygreece.gr/i-istoria-toy-chartosimoy-konstantinos-i-niforopoylos-orion-a-e/ ] [ Δείτε : Τέλος στο χαρτόσημο μετά από 182 χρόνια (alphatv.gr) ]

 

9.9 Τα πρώτα Διόδια στην Οδό Πειραιώς (1842)

 

[Η κατασκευή της Οδού Πειραιώς στα 1835 εις την θέσιν Παράγκες του Μοσχάτου. Εις το πρώτον επίπεδον σκαπανείς του Μηχανικού (βαυαρικός στρατός). Αριστερά οι Αξιωματικοί Επιβλέψεως του Έργου. Εις το βάθος ο καταυλισμός των και κάμινοι οπτήσεως πλίνθων και κεραμιδιών. (Koellenberger).  Βιβλιογραφικαί Αναφοραί: Κώστας Η. Μπίρης, ΑΙ ΑΘΗΝΑΙ, Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα, 1969.  ( Πηγή : Ελληνική Εργοτεχνική Ιστορία «ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ-ΟΔΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (1836) -  ΠΛΗΡΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΟΔΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΙΧΝΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΔΟΥ ΜΑΚΡΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΑΘΗΝΩΝ» ] .

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ / ΟΔΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ (1836) ΠΛΗΡΗΣ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΟΔΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΙΧΝΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΔΟΥ ΜΑΚΡΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΑΘΗΝΩΝ.

Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: / 1. Κύριος Έργου: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ 2. Αναθέτουσα Αρχή: ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ/3. Σύνταξις Γενικής Προμελέτης της Χαράξεως της Οδού: Σταμάτιος Κλεάνθης (1842 – 1862), Αρχιτέκτων/4. Σύνταξις Οριστικής Μελέτης Χαράξεως της Οδού: Leo von Klenze (1784 – 1864), Αρχιτέκτων/5. Σύνταξις Προϋπολογισμού Κατασκευής: Leo von Klenze (1784 – 1864), Αρχιτέκτων/6. Επιβλέπουσα Αρχή: ΣΩΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΒΑΥΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ/7. Κατασκευή: ΕΡΓΟΛΗΠΤΗΣ* ΣΠΙΣ Ε.Δ.Ε. /8. Προϋπολογισμός Κατασκευής: 15.000 δρχ/9. Κόστος Έργου: 24.000 δρχ

Β. ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ : 1. Τύπος Οδοστρώματος: Λιθόστρωτον/ 2. Τεχνικά Έργα Γεφυρώσεως: Ξύλινα.

Πηγή : Ο πλέον σημαντικός Ερευνητής του είδους αυτού Κυριάκος Γκλεζάκος  

……………………

Στο διάταγμα : « Περί διοδίων επί τους εξ’ Αθηνών εις Πειραιά οδού», ( ΕτΚ αρ. 15- 6/7/1842 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : « ….. περί επιβολής διοδίων επί τους εξ’ Αθηνών εις Πειραιά αγούσης δημοτικής λιθοστρώτου οδού τους απάντησιν των διά την διατήρησιν τους απαιτουμένων εξόδων. … Τα διόδια ταύτα προσδιορίζονται εις πέντε λεπτά εφ’ εκάστου ζώου. …. Υποβαλλόμενα εις την πληρωμήν των διοδίων ζώα είναι οι χρήσιμοι εις ιππασίαν ίπποι, τα υποζύγια και παν είδος φορτηγού ζώου μεταβαίνοντος από Αθηνών εις Πειραιά ή από Πειραιώς εις Αθήνας… »

 

 

9.10 Τα «Διαπύλια Τέλη» (1847)

[ Ο αποκαλούμενος «Φόρος» θεωρείται το παλαιότερο οικοδομικό κτίσμα του καλλικρατικού Δήμου της Κηφισιάς. Είναι μια λιθόκτιστη και επιμελημένη κατασκευή με τζάκι, δίρριχτη σαμαρωτή κεραμοσκεπή που έχει καταρρεύσει μετά από πυρκαγιά. Φωτό: Χρ. Βασιλόπουλος ( Πηγή : Μηχανή του Χρόνου )]

Το έτος 1847, με το Νόμο 68/1847 »Περί δημοτικών φόρων» καθιερώθηκαν, τα περίφημα «διαπύλια τέλη». Μια μορφή έμμεσης φορολογίας, η οποία επιβάλλονταν από τις δημοτικές αρχές στα προϊόντα που εισάγονταν στην περιοχή τους από άλλες περιοχές της επικράτειας. Δημοτικοί εισπράκτορες ήταν στημένοι στις εισόδους των πόλεων και εισέπρατταν φόρο στα εισερχόμενα υποζύγια τα οποία μετέφεραν εμπορεύματα. Όπως ήταν ευνόητο, η επιβολή του φόρου προκαλούσε αντιδράσεις. Δημοσιεύματα και επώνυμες καταγγελίες για υπερβάσεις των αποφάσεων εκ μέρους των δημοτικών εισπρακτόρων συναντάμε τη δεκαετία του 1850, αργότερα δε ακόμη και βιαιοπραγίες καταγράφονται εναντίον αγροτών που προσπαθούσαν να εισάγουν τα προϊόντα τους προς πώληση …

Ο φόρος αυτός, ενώ επέτρεπε τη χρηματοδότηση των δήμων, ουσιαστικά αναιρούσε τον ενιαίο χαρακτήρα του ελληνικού οικονομικού χώρου, δημιουργώντας προβλήματα στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς.

 

[ Δείτε : Τα «Διαπύλια Τέλη» (1847–1948), η στάση «Φόρος» και τα πρώτα «Διόδια» (1842) ]

 

9.11 Κοινωνικό μέρισμα εν έτει 1852

Δεν είναι η πρώτη φορά που ελληνική κυβέρνηση δίνει "μέρισμα" στους πολίτες αυτής της χώρας οι οποίοι βρίσκονται στα όρια της φτώχειας (εννίοτε και κάτω από αυτά).

Ενδιαφέρον έχει ένα από τα πρώτα επιδόματα το οποίο δόθηκε μετά την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους και συγκεκριμένα το 1852.

Στο ΦΕΚ της 21η Μαρτίου του 1852 δημοσιεύθηκε νόμος, με τον οποίο το Υπ. Οικονομικών μπορούσε να χορηγήσει επί πιστώσει μέχρι 30 χιλιάδες κιλά από καρπούς στους άπορους κατοίκους του Βασιλείου των Ελλήνων.

Για να λάβει μάλιστα τους καρπούς ο κάθε άπορους πολίτης θα έπρεπε να συμπληρώσει συγκεκριμένη αίτηση. (Προφανώς όχι ηλεκτρονικά καθότι το διαδίκτυο εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ούτε σαν ιδέα).

Η διαφορά ήταν ότι το συγκεκριμένο "μέρισμα" ήταν επί πιστώσει (μερικοί στη Βουλή το χαρακτήρισαν δάνειο κατά την συζήτηση του νομοσχεδίου).

Το νομοσχέδιο είχε εισαχθεί στη Βουλή με την μορφή κατεπείγοντος, προκαλώντας αντιδράσεις από ορισμένους Έλληνες Γερουσιαστές. 

 

[ Δείτε : Κοινωνικό μέρισμα εν έτει 1852 ]

 

 9.12. Ίδρυση Οικονομικών Εφοριών (1854).

 

[ Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι η Αττική ήταν Εφορία β΄ και όχι α΄ τάξεως ]

 

Το 1845 καταργήθηκαν οι «Οικονομικές Επιτροπείες» ( είχαν ιδρυθεί με Διάταγμα ( ΕτΚ αρ. 15 – 13/4/1833 ) και ιδρυθήκαν οι οικονομικές εφορίες : 7 α΄ τάξεως, 13 β΄ τάξεως και 19 γ΄ τάξεως ( ΕτΚ αρ. 13 – 19/5/1845 ). Ο νόμος τους περιέπεσε σε αδράνεια . Ο πραγματικός λόγος τους αδυναμίας εφαρμογής, πρέπει να αναζητηθεί στην αρμοδιότητα περί πλήρους ελέγχου τους εθνικής γης εκ μέρους των εφόρων.

Το 1854 με το νόμο «Περί Εφοριών» ( ΕτΚ αρ. 36 – 29/12/1854 ), ιδρύθηκαν σε όλη την επικράτεια 43 οικονομικές εφορίες ( α΄, β΄, δ΄και δ΄τάξεως ), οι οποίες σχεδόν αντιστοιχούσαν σε ισάριθμες επαρχίες. Το 1858, η βασίλισσα Αμαλία θα υπογράψει το «Καθηκοντολόγιο» ») ( ΕτΚ αρ. 22 – 3/7/1858 ), των Εφόρων και των υπαλλήλων των εφοριών, το οποίο δεν είχε συμπεριληφθεί στον νόμο.

 

10 Επίλογος - Η αναγκαιότητα εξερεύνησης της Ιστορίας και η συλλογή και προστασία των Αρχείων/Τεκμηρίων

Η αναγκαιότητα εξερεύνησης της Ιστορίας

«Αντίθετα με ό,τι διδασκόμασταν στο σχολείο, η Ιστορία δεν είναι κάτι στατικό και μονολιθικό, ούτε «θέσφατο».

Αλλάζει, εξελίσσεται, αναθεωρείται και προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα που αποκαλύπτει η επιστημονική έρευνα. Γι’ αυτό κι έχουν πάντα ενδιαφέρον οι ιστορικές εκδόσεις, γι’ αυτό δεν βαριέσαι ποτέ να μελετάς εποχές κι ανθρώπους, ακόμα κι αν έχεις διαβάσει ήδη τόσα και τόσα σχετικά. Τώρα, αν μαθαίνεις και κάτι… παίζεται, που λένε, αφού η «Ιστορία δεν διδάσκει».  ……»

( Βασίλης Κρεμμυδάς (*), συνέντευξή  στον Θοδωρή Αντωνόπουλο https://thecaller.gr/callers-choice/59914-o-vasilis-kremmudas-katarriptei-enan-enan-tous-mythous-tou-1821-kai-oxi-mono-to-kryfo-sxoleio/ )

(*) Ο Βασίλης Κρεμμυδάς (Μεσσήνη, 25 Σεπτεμβρίου 1935 - Αθήνα,12 Νοεμβρίου 2017[3]) ήταν Έλληνας ιστορικός, ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών. Επίκεντρο της επιστημονικής του έρευνας είναι η περίοδος της οθωμανικής επικυριαρχίας στην Ελλάδα, η Επανάσταση του 1821 και τα πρώτα χρόνια λειτουργίας και διαμόρφωσης του ελληνικού κράτους.

 

Η συλλογή και προστασία των Αρχείων/Τεκμηρίων

Ιδρύεται Σωματείο :

«Φίλοι της Ιστορίας της Λογιστικής και της Φορολογίας» ( Φ.Ι.ΛΟ.ΦΟΡ )

https://www.facebook.com/groups/1045510152963798

Σκοπός :

✍ Η Διάσωση των αρχείων και τεκμηρίων (Βιβλία, Φορολογικές Δηλώσεις, Λογιστικά αρχεία επιχειρήσεων, Αντικείμενα της εργασίας του Λογιστή, κ.λπ ), που αφορούν την ιστορία της Λογιστικής και της Φορολογίας

✍ Η ίδρυση « Μουσείου Λογιστικής και Φορολογίας » ( Σε «Φυσική» και «Ηλεκτρονική» μορφή )

✍ Η έρευνα, εντοπισμός, διάσωση των αρχείων και τεκμηρίων (Βιβλία, Φορολογικές Δηλώσεις, Λογιστικά αρχεία επιχειρήσεων, Αντικείμενα της εργασίας του Λογιστή, προφορικά τεκμήρια, κ.λπ ), που αφορούν την ιστορία της Λογιστικής και της Φορολογίας.

✍ Η ψηφιοποίηση και ανάδειξη των αρχείων και τεκμηρίων που αφορούν την ιστορία της Λογιστικής και της Φορολογίας. Η δημιουργία βάσεων και τραπεζών δεδομένων που αφορούν την ιστορία της Λογιστικής και της Φορολογίας.

«Όσοι πιστοί προσέλθετε», στέλνοντας στο e-mail : [email protected] , τα κάτωθι στοιχεία :

- Όνομα /· Επώνυμο/· Ιδιότητα/· Στοιχεία επικοινωνίας ( Διεύθυνση, τηλέφωνο και e-mail )