ΠΟΛ.1083/6.3.1997 Μέτρα για την περιστολή της φοροδιαφυγής στο Φ.Π.Α.

Με τις αριθμ. 1027728/1836/0009Α/ΠΟΛ.1066/28.2.1995 και 1075487/4984/Α0009/ΠΟΛ.1195/1.7.1996 διαταγές, δόθηκαν συγκεκριμένες οδηγίες για τη διενέργεια ελέγχων και κυρίως της κανονικής απόδοσης του Φ.Π.Α., θέμα
στο οποίο το Υπουργείο δίνει πρωταρχική σημασία. Είναι γνωστό ότι, η εφαρμογή του Φ.Π.Α. από το έτος 1987 απετέλεσε μία από τις σημαντικότερες θεσμικές αλλαγές στην έμμεση φορολογία και επέδρασε θετικά στο ελληνικό φορολογικό σύστημα. Ωστόσο, στο διάστημα της δεκαετούς εφαρμογής του Φ.Π.Α. παρατηρήθηκαν φαινόμενα
φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής, που έχουν ως κοινό σημείο αναφοράς τη μείωση της φορολογικής υποχρέωσης καταβολής Φ.Π.Α., είτε με τη μείωση των εκροών, είτε με τη διόγκωση των εισροών.
Σαν συνηθέστερες πρακτικές φοροδιαφυγής καταγράφονται:

- Η μη έκδοση ή ανακριβής έκδοση φορολογικών στοιχείων.

- Η έκδοση ή λήψη πλαστών ή εικονικών φορολογικών στοιχείων.

- Η μη απόδοση ή ανακριβής απόδοση ή μετακύληση σε μεταγενέστερες φορολογικές περιόδους της απόδοσης του οφειλόμενου φόρου.

- Η καταστρατήγηση των διατάξεων περί απαλλαγής από το φόρο (όπως λ.χ. η μη ορθή εφαρμογή των διατάξεων των οικείων Υπουργικών αποφάσεων, που καθορίζουν τη διαδικασία μιας απαλλαγής κ.λπ.).

- Η εφαρμογή χαμηλότερου συντελεστή φόρου από εκείνον στον οποίο υπάγεται το αγαθό ή η υπηρεσία.

- Η επιχειρηματική δραστηριότητα εκτός συστήματος Μητρώου (μη υποβολή δήλωσης έναρξης δραστηριότητας κ.λπ.).

ΙΙ. Υστερα από τα παραπάνω και δεδομένης της τεράστιας δημοσιονομικής σημασίας που έχουν τα έσοδα από το Φ.Π.Α., πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια περιστολής της φοροδιαφυγής μέσω της εντατικοποίησης των ελέγχων στο συγκεκριμένο αυτό φορολογικό αντικείμενο.

Για το σκοπό αυτό παρέχουμε τις ακόλουθες οδηγίες:

1. Ο Προϊστάμενος κάθε Δ.Ο.Υ. θα συγκροτεί καθημερινά ένα ή περισσότερα διμελή συνεργεία, ανάλογα με το είδος, το μέγεθος και τον αριθμό των επιχειρήσεων που υπάγονται στη Δ.Ο.Υ., για τη διενέργεια προληπτικού ελέγχου, χρησιμοποιώντας εκ περιτροπής όλους τους κατάλληλους για το έργο αυτό εφοριακούς υπαλλήλους, που
έχει στη διάθεσή του. Στις οικείες εντολές ελέγχου θα αναφέρονται οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις που θα επισκεφθεί το κάθε συνεργείο. Επισημαίνεται ότι, με τις εν λόγω εντολές θα παρέχεται και η ευχέρεια διενέργειας ελέγχου σε
τυχόν περιπτώσεις παράνομης διακίνησης αγαθών που υποπίπτουν στην αντίληψη του συνεργείου κατά τη μετάβασή τους στις υπό έλεγχο επιχειρήσεις.
Ειδικότερα, οι υπάλληλοι των συνεργείων θα προβαίνουν στις ακόλουθες τουλάχιστον ελεγκτικές ενέργειες και διασταυρώσεις, προκειμένου να διαπιστώνεται κανονική ή μη απόδοση του οφειλόμενου Φ.Π.Α.

α) Στην άμεση θεώρηση των τηρούμενων βιβλίων και εκδιδόμενων στοιχείων και στον έλεγχο της ορθής τήρησης και έκδοσης αυτών. Σε περιπτώσεις έκδοσης στοιχείων από Φ.Τ.Μ. θα ελέγχεται η γνησιότητα και νομιμότητα των μηχανών αυτών και η καταχώρηση των δεδομένων των οικείων στελεχών (Ζ) στα τηρούμενα βιβλία.

β) Στον έλεγχο αν έχουν υποβληθεί ή όχι όλες οι δηλώσεις Φ.Π.Α. που μέχρι την ημερομηνία του ελέγχου έχει λήξει η προθεσμία υποβολής τους και αν στις δηλώσεις αυτές έχουν αναγραφεί σωστά (κατ' αξία και κωδικό, ανάλογα με το συντελεστή Φ.Π.Α.) οι εισροές και οι εκροές, όπως προκύπτουν συνολικά από τους οικείους λογαριασμούς των τηρούμενων βιβλίων Γ' κατηγορίας ή τις στήλες του βιβλίου Εσόδων - Εξόδων ή του βιβλίου Αγορών.

γ) Στη δειγματοληπτική αντιπαραβολή των εκδοθέντων ή ληφθέντων από την επιχείρηση φορολογικών στοιχείων, με τις αντίστοιχες εγγραφές στα επίσημα βιβλία της.

δ) Στο δειγματοληπτικό έλεγχο της ορθής καταχώρησης του Φ.Π.Α. που αναγράφεται στα ληφθέντα ή εκδοθέντα από την επιχείρηση φορολογικά στοιχεία, στη χρέωση ή πίστωση του οικείου λογαριασμού Φ.Π.Α. (Λογ/σμός Ε.Γ.Λ.Σ. Νο 54) ή στην οικεία στήλη του βιβλίου Αγορών ή Εσόδων - Εξόδων, κατά περίπτωση, ανεξάρτητα αν
πρόκειται για πάγια, εμπορεύσιμα ή αναλώσιμα αγαθά.

ε) Στο δειγματολογικό έλεγχο των αθροίσεων των τηρούμενων βιβλίων, καθώς και της εφαρμογής του προβλεπόμενου συντελεστή Φ.Π.Α. στις πραγματοποιηθείσες πωλήσεις ή παροχές υπηρεσιών, ανάλογα με το είδος του αγαθού ή της υπηρεσίας ή του τόπου εγκατάστασης του αγοραστή των αγαθών, λ.χ. για πωλήσεις σε επιχειρήσεις του Ανατολικού Αιγαίου με μειωμένο συντελεστή θα ερευνάται η ύπαρξη των νόμιμων δικαιολογητικών, από τα οποία θα προκύπτει η πραγματική μεταφορά των αγαθών στις περιοχές αυτές κ.λπ. Επισημαίνεται ότι, η παροχή υπηρεσιών γενικά από επιχειρήσεις της λοιπής Ελλάδας σε λήπτες των περιοχών
αυτών, υπάγεται στον κανονικό συντελεστή και όχι στο μειωμένο συντελεστή Φ.Π.Α., ο οποίος εφαρμόζεται μόνο για υπηρεσίες που:

ι) Παρέχονται από εγκατεστημένο στην περιοχή πρόσωπο υποκείμενο στο φόρο και

ιι) Η υπηρεσία αρχίζει και τελειώνει, δηλαδή παρέχεται στο σύνολό της εντός της περιοχής του μειωμένου συντελεστή.

στ) Στη διαπίστωση αν, με βάση το είδος και την αιτιολογία της σχετικής δαπάνης, η επιχείρηση ενήργησε σωστά την έκπτωση του Φ.Π.Α. που την επιβάρυνε.

Σημειώνεται ότι, δεν παρέχεται δικαίωμα έκπτωσης για δαπάνες της παραγράφου 4 του άρθρου 23 του Ν.1642/1986, καθώς και για δαπάνες που αφορούν αφορολόγητες πράξεις (άρθρου 18 του Ν.1642/1986).

ζ) Στη διαπίστωση αν έχουν συνταχθεί σωστά οι περιοδικές εκκαθαρίσεις ή περιοδικές δηλώσεις, κατά φορολογική περίοδο.
Εφιστάται η προσοχή στην εξακρίβωση της αναγραφής των ποσών, των εισροών και εκροών στον οικείο συντελεστή φορολογίας (Φ.Π.Α.). Σημειώνεται ότι, τυχόν μη σύνταξη, μη υποβολή ή μη επίδειξη των προβλεπόμενων δηλώσεων Φ.Π.Α. επισύρουν την επιβολή αυτοτελούς προστίμου, που προβλέπεται από τις διατάξεις των άρθρων 47 παράγρ. 5 και 48 παράγρ. 1 του Ν.1642/1986, κατά περίπτωση.

η) Στον έλεγχο αν έχουν γίνει καταστρατηγήσεις των υφιστάμενων διατάξεων περί απαλλαγής από Φ.Π.Α., όπως αγορές επενδυτικών αγαθών, πωλήσεις σε απαλλασσόμενους (πρεσβείες, πλοία, εξαγωγείς κ.λπ.), μη νόμιμη απαλλαγή από Φ.Π.Α. πωλήσεων αγαθών σε αγοραστές εγκατεστημένους εκτός Ελλάδας (χωρίς, δηλαδή, την ταυτόχρονη αποστολή των πωλουμένων αγαθών στον αγοραστή εκτός Ελλάδας) κ.λπ.

θ) Στη διαπίστωση αν, μετά την υποβολή σχετικής αίτησης για επιστροφή πιστωτικού υπολοίπου, η επιχείρηση κατά το χρόνο που εκκρεμεί η επιστροφή, συνέχισε, όχι νόμιμα, να συναθροίζει με τυχόν Φ.Π.Α. εισροών των επόμενων φορολογικών ή διαχειριστικών περιόδων, το ποσό του οποίου ζήτησε την επιστροφή.

ι) Στη διαπίστωση αν έχει διενεργηθεί Pro-rata στις περιοδικές δηλώσεις ή διακανονισμός Φ.Π.Α. των εκπτώσεων στις εκκαθαριστικές δηλώσεις, όπου αυτά απαιτούνται.

ια) Στον έλεγχο αν έχει γίνει ένταξη στο σύστημα Μητρώου Φ.Π.Α. (VIES) και αν έχουν υποβληθεί δηλώσεις listing, Intrastat και ανακεφαλαιωτικοί πίνακες ενδοκοινοτικών αποκτήσεων σε περιπτώσεις ενδοκοινοτικών συναλλαγών, καθώς και δηλώσεις έναρξης, μεταβολών - μετάταξης κ.λπ.

ιβ) Στον έλεγχο αν έχουν εφαρμοστεί ορθά οι διατάξεις περί παραγραφής του Φ.Π.Α.
Πέραν των ανωτέρω:

- Στην περίπτωση που διενεργείται προσωρινός έλεγχος σε επιχείρηση με βιβλία τρίτης κατηγορίας, να λαμβάνονται για όλες τις ελεγχόμενες διαχειριστικές περιόδους φωτοαντίγραφα του Αναλυτικού Καθολικού του δευτεροβάθμιου λογαριασμού 54.00 (Φόρος Προστιθέμενης Αξίας) που περιλαμβάνει τη συνολική μηνιαία κίνηση χρέωσης - πίστωσης του λογαριασμού, καθώς και το υπόλοιπο κάθε μήνα. Σε περίπτωση που διαπιστώνεται σημαντική διαφορά του καταβληθέντος φόρου από αυτόν που προκύπτει από τα βιβλία, αλλά η διαφορά οφείλεται σε άλλους λόγους (πλην της μη καταβολής του φόρου), θα γίνεται σχετική αναφορά στην έκθεση ελέγχου.

- Κατά τη διάρκεια του διενεργούμενου, κατά περίπτωση, ελέγχου, μπορούν να εφαρμόζονται και οι οδηγίες που έχουν δοθεί με την εγκύκλιο 1021520/161/0015/ΠΟΛ.1046/15.2.1996 και ειδικά σε ό,τι αφορά τον έλεγχο εφαρμογής διατάξεων, που σχετίζονται με την απογραφή αποθεμάτων, καθώς και την υποβολή συγκεντρωτικών καταστάσεων άρθρου 20 Κ.Β.Σ.

2. Εφόσον κατά τον ως άνω διενεργούμενο προληπτικό έλεγχο, διαπιστώνεται η μη απόδοση ή η ανακριβής απόδοση του Φ.Π.Α., το συνεργείο που κάνει τη διαπίστωση υποδεικνύει στον υπόχρεο να προσέλθει εντός των τεσσάρων επόμενων εργάσιμων ημερών στη Δ.Ο.Υ. και να εκπληρώσει την υποχρέωσή του, υποβάλλοντας εκπρόθεσμες αρχικές ή τροποποιητικές δηλώσεις με τις νόμιμες προσαυξήσεις και λοιπές κυρώσεις, εκτός από το πενταπλάσιο πρόστιμο της παραγρ. 2 του άθρου 48 του Ν.1642/1986.
Αν ο υπόχρεος δεν ακολουθήσει την υπόδειξη του συνεργείου, τότε ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. εκδίδει άμεσα εντολή, προς τον ίδιο ή άλλο συνεργείο, για διενέργεια προσωρινού ελέγχου Φ.Π.Α., σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 του Ν.1642/1986. Εξυπακούεται ότι, θα γίνεται νέα θεώρηση των τηρούμενων βιβλίων και στοιχείων, θα συντάσσεται η σχετική έκθεση ελέγχου και θα ακολουθείται η προβλεπόμενη λοιπή διαδικασία.

3. Για τις τυχόν παραβάσεις Κ.Β.Σ. που θα διαπιστώνονται, είτε εντός των επιχειρήσεων, είτε στο δρόμο (διακίνηση αγαθών), θα επιδίδεται στον παραβάτη επιτηδευματία αντίγραφο ατομικού σημειώματος ελέγχου. Το σημείωμα αυτό, που θα είναι αριθμημένο και θεωρημένο από τον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ., δεν αποτελεί στοιχείο της διαδικασίας, πλην όμως επιβάλλεται η επίδοσή του, με σκοπό την εμπέδωση κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολίτη φορολογούμενου. Στη συνέχεια, θα εφαρμόζεται η προβλεπόμενη διαδικασία σύνταξης των σχετικών εκθέσεων και η έκδοση των οικείων καταλογιστικών πράξεων.

4. Επισημαίνεται ότι, στην περίπτωση που, κατά τη διενέργεια του προληπτικού ή προσωρινού ελέγχου, διαπιστωθούν περιπτώσεις παραβάσεων του Κ.Β.Σ. (πλαστά ή εικονικά φορολογικά στοιχεία, χρησιμοποίηση παράνομων φορολογικών ταμειακών μηχανών, ύπαρξη και κατάσχεση βιβλίων και στοιχείων με μη νόμιμες συναλλαγές κ.λπ.) που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν στα πλαίσια του προσωρινού ελέγχου, θα παραδίδεται σχετικό σημείωμα στον Προϊστάμενο της Δ.Ο.Υ., προκειμένου, μετά την ολοκλήρωση του προσωρινού ελέγχου, να εκδοθεί εντολή τακτικού ελέγχου.

ΙΙΙ. Από τις Δ.Ο.Υ. πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια ώστε να ελεγχθούν όλες οι επιχειρήσεις αρμοδιότητάς τους, με προτεραιότητα τις επιχειρήσεις για τις οποίες υφίστανται συγκεκριμένοι λόγοι πρότασης του ελέγχου.
Ενδεικτικά, αναφέρονται ως κριτήρια αξιολόγησης των προς έλεγχο επιχειρήσεων:

- Το αντικείμενο εργασιών και η πιθανότητα φοροδιαφυγής με βάση την υπάρχουσα εμπειρία.

- Η ύπαρξη πιστωτικών υπολοίπων Φ.Π.Α. που δεν δικαιολογούνται κυρίως λόγω του αντικειμένου της επιχείρησης.

- Η υποβολή αρχικών ή συμπληρωματικών δηλώσεων, βάσει των διατάξεων του άρθρου 13 Ν.2198/1994 και 21 Ν.2443/1996.

- Η ύπαρξη παραβάσεων Κ.Β.Σ. ή Φ.Π.Α.

- Η μη υποβολή φορολογικών δηλώσεων, αν και έχει υποβληθεί δήλωση έναρξης δραστηριότητας.

- Η ύπαρξη ή όχι συμβάσεων μεταξύ συλλόγων - σωματείων κ.λπ. και κέντρων διασκέδασης για τις διενεργούμενες συνεστιάσεις.

IV. Σε κάθε Δ.Ο.Υ. ορίζεται ως υπεύθυνος για το συντονισμό και την παρακολούθηση του έργου των συγκροτούμενων συνεργείων για τον έλεγχο του Φ.Π.Α. ο επόπτης κάθε Δ.Ο.Υ. και, εφόσον δεν υφίσταται, ο αναπληρωτής Προϊσταμένου ή ο ίδιος ο Προϊστάμενος. Σε περιπτώσεις Δ.Ο.Υ. με περισσότερους του ενός επόπτες,
υπεύθυνος θα είναι ο επόπτης της πρώτης εποπτείας. Για την παρακολούθηση της πορείας των παραπάνω προληπτικών και προσωρινών ελέγχων σε όλη τη χώρα και με ευθύνη του κατά τα ανωτέρω οριζόμενα ως υπεύθυνου προσώπου, θα αποστέλλεται από κάθε Δ.Ο.Υ. εντός του πρώτου δεκαημέρου κάθε μήνα προς τη Διεύθυνση Μητρώου του Υπουργείου, Τμήμα Γ' Επαληθεύσεων (FAX: 32.46.794) το συνημμένο Συγκεντρωτικό Δελτίο, συμπληρωμένο με τα αποτελέσματα των ελέγχων του αμέσως προηγούμενου μήνα.

Οι αρμόδιοι επιθεωρητές, στους οποίους κοινοποιείται η παρούσα, να παρακολουθήσουν στενά την εφαρμογή της.