ΣτΕ 511/2012 ΣτΕ 511/2012
Δημοσιεύθηκε στις : [ 21-09-2012 ]
Κατηγορία: Φορολογία Εισοδήματος
ΣτΕ 511/2012
Φορολογία γονικών παροχών αγρότη. Ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση απαλλάσσεται του φόρου γονικής παροχής, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τις διατάξεις του νόμου 814/178 προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων, και η προσωπική και κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αποκτώντος την έκταση με τη γεωργία, έστω και αν αυτός χρησιμοποιεί και μέλη της οικογένειάς του ή και ξένους τρίτους εργάτες. Ειδικότερα, για τον προσδιορισμό της έννοιας της κατά κύριο επάγγελμα απασχόλησης με τη γεωργία, δεν λαμβάνεται αποκλειστικώς υπόψη το ύψος των εισοδημάτων που αποκομίζει από την ενασχόλησή του με αυτήν ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση, αλλά, προεχόντως, η διαρκής και συστηματική ενασχόλησή του με αυτήν, έστω και αν τα προερχόμενα από αυτήν εισοδήματα δεν αποτελούν το κύριο ή το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων του
ΣτΕ 511/2012
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Β΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 7 Δεκεμβρίου 2011 με την εξής σύνθεση: Ε. Γαλανού, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και του αρχαιοτέρου της Συμβούλου, που είχαν κώλυμα, Α.-Γ. Βώρος, Γ. Τσιμέκας, Σύμβουλοι, Ειρ. Σταυρουλάκη, Β. Μόσχου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Α. Ζυγουρίτσα.
Για να δικάσει την από 30 Ιουνίου 2008 αίτηση:
του Προϊσταμένου Δ.Ο.Υ................. ο οποίος παρέστη με τη Δέσποινα Γάκη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
κατά του ........... , κατοίκου Παληοκαμαρών Αιγίου, ο οποίος παρέστη με το δικηγόρο Σπύρο Τσενέ (Α.Μ. 308 Δ.Σ. Πατρών), που τον διόρισε στο ακροατήριο.
Με την αίτηση αυτή ο αναιρεσείων Προϊστάμενος επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθ. 203/2008 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πατρών.
Οι πληρεξούσιοι των διαδίκων δήλωσαν, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 21 του Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, ότι δεν θα αγορεύσουν.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Παρέδρου Β. Μόσχου.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου
και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, για την άσκηση της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου, ζητείται, παραδεκτώς, η αναίρεση της υπ’ αριθμ. 203/2008 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Πατρών με την οποία απορρίφθηκε έφεση του Δημοσίου κατά της υπ’ αριθμ. 256/2004 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πατρών. Με την τελευταία αυτή απόφαση κατ’ αποδοχήν προσφυγής του ήδη αναιρεσιβλήτου είχαν ακυρωθεί: α) η υπ’ αριθμ. 31/00/11-4- 2000 πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ................ με την οποία είχε καταλογιστεί σε βάρος του κύριος φόρος ποσού 12.259.000 δραχμών και πρόσθετος φόρος λόγω υποβολής ανακριβούς δηλώσεως σε ποσοστό 75% του κυρίου φόρου, ήτοι 9.194.250 δραχμές και β) η υπ’ αριθμ. 32/00/11-4-2000 πράξη του ιδίου Προϊσταμένου, με την οποία είχε επιβληθεί σε βάρος του πρόστιμο 800.000 δραχμών, λόγω υποβολής ανακριβούς δηλώσεως φόρου γονικής παροχής, κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 31 παρ. 2 περ. γ και 3 του ν. 820/1978.
2. Επειδή, στο άρθρο 40 του ν. 814/1978 (ΦΕΚ Α 144), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, μετά την αντικατάσταση του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 αυτού από το άρθρο 19 παρ. 1 του ν. 1731/1987 (ΦΕΚ Α 161), οριζόταν ότι:
«1. Δεν φορολογούνται γεωργικές ή κτηνοτροφικές εκτάσεις, μαζί με τις εγκαταστάσεις τους που εξυπηρετούν αποκλειστικά την εκμετάλλευσή τους, οι οποίες αποκτώνται αιτία θανάτου και μέχρι 40 στρέμματα κατ` ανώτατο όριο κατά κληρονόμο ή κληροδόχο εάν α) οι κληρονόμοι ή κληροδόχοι είναι τέκνα (εκ νομίμου γάμου, εξώγαμα έναντι της μητρός, αναγνωρισθέντα έναντι του πατρός, νομιμοποιηθέντα έναντι αμφοτέρων των συζύγων, θετά), σύζυγος, γονείς ή αδελφοί του κληρονομουμένου, β) οι κληρονόμοι ή κληροδόχοι ασχολούνται προσωπικώς και κατά κύριον επάγγελμα εις την γεωργίαν ή κτηνοτροφίαν, έστω και αν ούτοι χρησιμοποιούν επιβοηθητικώς τα μέλη της οικογενείας των ή και ξένους εργάτας. Η καταλληλότης εκτάσεως τινός, μετά των επ` αυτών εγκαταστάσεων, δια γεωργικήν ή κτηνοτροφικήν εκμετάλλευσιν, αποδεικνύεται δια βεβαιώσεως της αρμοδίας Διευθύνσεως του Υπουργείου Γεωργίας, εκδιδομένης ατελώς και επισυναπτόμενης εις την δήλωσιν κληρονομιάς, γ) Η έκτασις χρησιμοποιήται υπό των κληρονόμων ή κληροδόχων αδιαλείπτως ... αποκλειστικώς δια γεωργικήν ή κτηνοτροφικήν εκμετάλλευσιν. ... 2. ... 3. ... 4. Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων κτώμενων αιτία δωρεάς (εν ζωή ή αιτία θανάτου), ως και αιτία προικός, συνιστώμενης κατά τα άρθρα 1406, 1412 έως και 1414 του Αστικού Κώδικος. ... 5. ... 6. ... 7. … . 8. Κατά των παραβατών των διατάξεων του παρόντος άρθρου επιβάλλονται αι υπό των διατάξεων του άρθρου 55 του ν. 1641/1919 "περί φορολογίας των κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών εκ λαχείων", ως επανετέθησαν εν ισχύι δια του άρθρου 1 του ν.δ. 81/1974 "περί καταργήσεως του ν.δ. 248/1973, επαναφοράς και συμπληρώσεως διατάξεων φορολογικών τίνων νόμων και παροχής φορολογικών διευκολύνσεων", ως και αϊ υπό του άρθρου 117 του ν.δ. 118/1973 "περί Κώδικος Φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών εκ λαχείων", προβλεπόμεναι κυρώσεις. 9. Επί των υποθέσεων του παρόντος άρθρου και δια θέματα μη ρυθμιζόμενα υπ` αυτού εφαρμόζονται αι διατάξεις του ν.δ. 118/1973, ως αύται τροποποιηθείσαι ισχύουν». Εξάλλου, με το άρθρο 15 του ν.1329/1983, καταργήθηκαν όλες οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα (άρθρα 1406 έως 1437), που αφορούν στην προίκα. Ενόψει τούτου, οι ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 40 του ν.814/1978, που ορίζουν ρητώς ότι εφαρμόζονται αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων, που αποκτώνται «αιτία δωρεάς (εν ζωή ή αιτία θανάτου), ως και αιτία προικός, συνιστώμενης κατά τα άρθρα 1406, 1412 έως και 1414 του Αστικού Κωδικός", κατά την έννοιά τους, εφαρμόζονται πλέον αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων, που αποκτώνται αιτία γονικής παροχής του άρθρου 1509 του Αστικού Κώδικα.
3. Επειδή, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως του άρθρου 40 του ν. 814/1978, ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση απαλλάσσεται του φόρου γονικής παροχής, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τη διάταξη αυτή προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων, και η προσωπική και κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αποκτώντος την έκταση με τη γεωργία, έστω και αν αυτός χρησιμοποιεί και μέλη της οικογένειάς του ή και ξένους τρίτους εργάτες.
Ειδικότερα, για τον προσδιορισμό της έννοιας της κατά κύριο επάγγελμα απασχόλησης με τη γεωργία, δεν λαμβάνεται αποκλειστικώς υπόψη το ύψος των εισοδημάτων που αποκομίζει από την ενασχόλησή του με αυτήν ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση, αλλά, προεχόντως, η διαρκής και συστηματική ενασχόλησή του με αυτήν, έστω και αν τα προερχόμενα από αυτήν εισοδήματα δεν αποτελούν το κύριο ή το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων του.
4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως δέχεται η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, με την υπ’ αριθμ. 5948/8-3-1990 συμβολαιογραφική πράξη της συμβολαιογράφου Αιγίου Ελένης Μπουγά, η ................. , μητέρα του εφεσιβλήτου (ήδη αναιρεσιβλήτου), μεταβίβασε σ` αυτόν, αιτία γονικής παροχής, τα ακόλουθα περιουσιακά στοιχεία, που βρίσκονται στη θέση «Παληοκαμάρες» της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Αιγίου, εκτός οικισμού, αλλά εντός ζώνης: α) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.000 τ.μ., β) ποσοστό 90% εξ αδιαιρέτου ενός δενδροπεριβόλου εκτάσεως 4.000 τ.μ., γ) ένα δενδροπερίβολο, εκτάσεως 4.000 τ.μ., δ) ποσοστό 95% εξ αδιαιρέτου ενός δενδροπεριβόλου εκτάσεως 4.000 τ.μ., ε) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.000 τ.μ., και στ) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.200 τ.μ. Ως συνολική αξία των ανωτέρω ακινήτων οι παραπάνω συμβαλλόμενοι ανέγραψαν στην υπ’ αριθμ. 136/6-3-1990 δήλωση φόρου γονικής παροχής που υπέβαλαν προηγουμένως στον Προϊστάμενο της ΔΟΥ .... , το ποσό των 11.730.000 δραχμών. Στην ως άνω δήλωση, ο αναιρεσίβλητος περιέλαβε αίτημα περί φορολογικής απαλλαγής του κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 40 του ν. 814/1978. Η φορολογική αρχή, αμφισβητώντας την ακρίβεια της εν λόγω δηλώσεως, προσδιόρισε, ύστερα από σχετικό έλεγχο που διενήργησε, τη συνολική αγοραία αξία των προαναφερόμενων ακινήτων στο ποσό των 51.060.000 δραχμών, και στη συνέχεια, εξέδωσε την υπ’ αριθμ. 31/00/11-4-2000 πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής, με την οποία καταλόγισε σε βάρος του κύριο φόρο ποσού 12.259.000 δραχμών και πρόσθετο φόρο λόγω ανακρίβειας ποσού 9.194.250 δραχμών και την υπ’ αριθμ. 32/00/11-4-2000 πράξη, με την οποία επέβαλε σε βάρος του ιδίου πρόστιμο 800.000 δραχμών για υποβολή ανακριβούς δηλώσεως φόρου γονικής παροχής, κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 31 παρ. 2 περ. γ και 3 του ν. 820/1978. Κατά των εν λόγω πράξεων ο αναιρεσίβλητος άσκησε προσφυγή, υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι συντρέχουν στο πρόσωπό του οι προϋποθέσεις του άρθρου 40 του ν. 814/1978 για την απαλλαγή του από τον ένδικο φόρο, καθώς και ότι στην έκθεση ελέγχου της φορολογικής αρχής δεν παρατίθεται καμία αιτιολογία για την απόρριψη του σχετικού αιτήματός του, με συνέπεια αυτή μεν να είναι αόριστη, η δε πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής να καθίσταται πλημμελής και ακυρωτέα. Το διοικητικό πρωτοδικείο, με την υπ’ αριθμ. 356/2001 προδικαστική απόφασή του, αφού έλαβε υπόψη του ότι η φορολογική αρχή απέρριψε σιωπηρώς το αίτημά του περί φορολογικής απαλλαγής του, χωρίς να προκύπτει η αιτιολογία της κρίσεως αυτής από την 2-3-2000 έκθεση ελέγχου του υπαλλήλου ........ ........ , καθώς και από τα άλλα στοιχεία του διοικητικού φακέλου της υποθέσεως, περαιτέρω, ενόψει και του ισχυρισμού του αναιρεσιβλήτου ότι από τα υποβληθέντα από αυτόν δικαιολογητικά αποδεικνυόταν η συνδρομή των όρων της εν λόγω απαλλαγής, έκρινε αναγκαίο για την ορθή διάγνωση της υποθέσεως και το σχηματισμό πλήρους δικανικής πεποιθήσεως να αναβάλει την έκδοση οριστικής αποφάσεως προκειμένου ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. ....... , αφού διενεργήσει επανέλεγχο, να συντάξει και να προσκομίσει σχετική έκθεση, στην οποία θα παρατίθενται με σαφήνεια και πληρότητα οι ακριβείς λόγοι απορρίψεως του αιτήματος του αναιρεσιβλήτου περί απαλλαγής του από το φόρο γονικής παροχής, βάσει των διατάξεων του άρθρου 40 του ν. 814/1978. Σε εκτέλεση της ανωτέρω αποφάσεως προσκομίσθηκε η από 11-7-2001 έκθεση επανελέγχου του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ... , στην οποία αναφέρονταν τα εξής: «Ο έλεγχος αφού επανεξέτασε τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως γονικής παροχής και τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του δωρεοδόχου, απορρίπτει το αίτημά του περί αγροτικής απαλλαγής, για τους παρακάτω λόγους: 1) Ο φορολογούμενος μαζί με τ` άλλα δικαιολογητικά, προσκόμισε και βεβαίωση του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Βοστίτσα» που τον χαρακτηρίζει κατά κύριο επάγγελμα αγρότη. Η εν λόγω βεβαίωση είναι άκυρη λόγω αναρμοδιότητας του Συνεταιρισμού, για την έκδοση της. 2) Στις οικείες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990, 1991, ο ....................... φέρεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, με εισοδήματα από οικονομοτεχνικές μελέτες και παροχή μηνιαίου επιδόματος από το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (βεβαίωση Ι.Κ.Α.)». Ακολούθως, το διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη του τα διαλαμβανόμενα στην ανωτέρω έκθεση επανελέγχου, καθώς και ότι ο αναιρεσίβλητος αμφισβήτησε τις εν λόγω διαπιστώσεις του επανελέγχου και συγκεκριμένα αυτές που αφορούσαν την, σύμφωνα με τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990 και 1991, ιδιότητα του ως ελεύθερου επαγγελματία με εισοδήματα από οικονομοτεχνικές μελέτες, και περαιτέρω, τα προσκομιζόμενα από αυτόν επίσημα φωτοαντίγραφα των δηλώσεών του φορολογίας εισοδήματος, των οικονομικών ετών 1990 και 1991, καθώς και τα αντίστοιχα εκκαθαριστικά σημειώματα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών, κατά τα οποία, αυτός υπέβαλε τις δηλώσεις ως κατ` επάγγελμα γεωργός και ειδικότερα για το οικονομικό έτος 1990, δεν δήλωσε καθόλου εισοδήματα, αλλά μόνον δαπάνες, ενώ για το οικονομικό έτος 1991, ο τελευταίος δήλωσε ως μόνο εισόδημα, ποσό 288.500 δραχμών, προερχόμενο από γεωργικές επιχειρήσεις, ενόψει της αντιφάσεως ανάμεσα στα αναφερόμενα στην προαναφερόμενη έκθεση επανελέγχου και στις προσκομιζόμενες από τον αναιρεσίβλητο δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, με την υπ’ αριθμ. 278/2002 (δεύτερη) προδικαστική απόφαση του, ανέβαλε εκ νέου την έκδοση οριστικής αποφάσεως υποχρεώνοντας τον Προϊστάμενο της ΔΟΥ ... , αφού λάβει υπόψη του και τις προσκομισθείσες από τον αναιρεσίβλητο δηλώσεις, να συντάξει και να προσκομίσει στο Δικαστήριο νέα έκθεση επανελέγχου σαφή και απηλλαγμένη αμφιβολιών, στην οποία να αναφέρεται εάν ο φορολογούμενος αυτός κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα ήταν ελεύθερος επαγγελματίας (με εισόδημα από οικονομοτεχνικές μελέτες) ή γεωργός, δικαιουμένου του τελευταίου σε ανταπόδειξη. Σε εκτέλεση της τελευταίας αυτής προδικαστικής αποφάσεως προσκομίσθηκε ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου η από 5- 8-2002 έκθεση επανελέγχου του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ... , όπου διαπιστωνόταν τα ακόλουθα: «1) Ο έλεγχος στην προηγούμενη έκθεση, είχε επικαλεσθεί εισοδήματα οικονομοτεχνικών μελετών που είχε ο ................................ από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990, 1991, οι οποίες είχαν υποβληθεί στη ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών, λόγω αρμοδιότητας. Με το υπ` αριθμ. 11241/22-7-2002 έγγραφό μας ζητήσαμε από τη ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών αντίγραφα των εν λόγω δηλώσεων (αρχικών-συμπληρωματικών), αλλά μας απάντησε αρνητικά λόγω παραγραφής και ομαδοποίησης του αρχείου. Για τον ίδιο λόγο είναι αδύνατη η εξεύρεση στοιχείων σχετικών με τη φορολογία εισοδήματος των συγκεκριμένων ετών 1990, 1991 και από το δικό μας αρχείο. 2) Στο αρχείο του Τμήματος Μητρώου της Υπηρεσίας μας βρέθηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ο ...................................... είχε κάνει έναρξη εργασιών ως γεωπόνος-οικονομολόγος, το έτος 1973 με παράλληλη θεώρηση δελτίου παροχής υπηρεσιών και εκπρόθεσμη διακοπή το έτος 1999, με ημερομηνία παύσης εργασιών 26-5-1993. 3) Επιπλέον, σας αποστέλλουμε αντίγραφα δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος ετών 1992 και 1993, στις οποίες αναφέρονται εισοδήματα και από οικονομοτεχνικές μελέτες (τα οποία είχαμε επικαλεσθεί και στις δηλώσεις ετών 1990 και 1991)».Στη συνέχεια, με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 14493/18-9-2002 έγγραφο της ΔΟΥ Αιγίου διαβιβάσθηκαν, τελικώς, στο διοικητικό πρωτοδικείο αντίγραφα των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος του αναιρεσιβλήτου των οικονομικών ετών 1990 και 1991 και των αντίστοιχων εκκαθαριστικών σημειωμάτων (που εν τω μεταξύ ανευρέθηκαν και απεστάλησαν στην τελευταία ΔΟΥ από την ΚΑ ΔΟΥ Αθηνών). Σύμφωνα με αυτές, την πρώτη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1990 ο αναιρεσίβλητος την υπέβαλε, ως κατ` επάγγελμα γεωργός, ενώ δεν δήλωσε εισοδήματα, παρά μόνον τεκμαρτή δαπάνη από την κατοχή Ι.Χ. επιβατικού αυτοκινήτου, ενώ τη δεύτερη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1991, την υπέβαλε ως κατ` επάγγελμα γεωργός και δήλωσε ως μόνο εισόδημα ποσό ύψους 288.500 δραχμών, προερχόμενο από γεωργική επιχείρηση. Επίσης, εκ μέρους της ΔΟΥ Αιγίου προσκομίσθηκαν ενώπιον του διοικητικού πρωτοδικείου αντίγραφα των εξής στοιχείων του αναιρεσιβλήτου: α) της από 26-2-1993 δηλώσεως φορολογίας εισοδήματος, οικονομικού έτους 1993, την οποία αυτός υπέβαλε ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού και δήλωσε εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, ύψους 6.150.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.920.000 δραχμών με συνημμένη βεβαίωση της κοινοπραξίας «............ ..................», σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος, γεωπόνος-οικονομολόγος, έλαβε από την εν λόγω κοινοπραξία το έτος 1992 για υπηρεσίες συμβούλου επί του αντικειμένου του σχετικές με την αξιολόγηση του ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδος το ποσό των 1.920.000 δραχμών, β) της από 1-3-1994 δηλώσεως, φορολογίας εισοδήματος, οικονομικού έτους 1994, την οποία ο αναιρεσίβλητος υπέβαλε ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού και δήλωσε εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ύψους 4.935.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.022.500 δραχμών, ενώ, σύμφωνα με την από 16-2-1994 συνημμένη βεβαίωση της Κοινοπραξίας «.... ...............................................................................», αυτός έλαβε από την τελευταία κατά το έτος 1993 αμοιβή ύψους 1.022.500 δραχμών για παροχή υπηρεσιών αξιολογητού του Π.Ε.Π. Στερεάς Ελλάδος. Επίσης, με την ίδια δήλωση φορολογίας εισοδήματος δηλώνεται δαπάνη 49.200 δραχμών προερχόμενη από εισφορές υπέρ ΟΓΑ, ε) της από 16-9-1993 βεβαιώσεως αρμοδίου οργάνου της ΚΑ ΔΟΥ Αθηνών περί διακοπής εργασιών του αναιρεσιβλήτου λόγω παύσεως εργασιών με ημερομηνία διακοπής την 26-5-1993, και στ) της από 26-5-1993 υπεύθυνης δηλώσεως του αναιρεσιβλήτου προς την ανωτέρω ΔΟΥ, με την οποία ο τελευταίος δηλώνει ότι επιθυμεί να ακυρώσει το ΠΘΕ 182/28-12-1973 Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών διότι κάνει διακοπή στο επάγγελμα του γεωπόνου- οικονομολόγου. Εξάλλου, ο αναιρεσίβλητος με το νομίμως κατατεθέν υπόμνημά του ενώπιον του διοικητικού πρωτοδικείου, αμφισβητώντας το περιεχόμενο της ως άνω εκθέσεως επανελέγχου, προέβαλε, μεταξύ άλλων, ότι, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των κρίσιμων οικονομικών ετών 1990 και 1991 (οι οποίες, τελικά, ανευρέθηκαν μόνο μετά από τις δικές του επίμονες προσπάθειες στα αρχεία της αρμόδιας ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών), έχει εισοδήματα προερχόμενα μόνον από αγροτικές εργασίες, ότι με αυτές ασχολείται αποκλειστικά από το έτος 1978, ενώ είναι εγγεγραμμένος στα μητρώα Ασφαλισμένων του Κλάδου κύριας ασφάλισης αγροτών του Δήμου Αιγίου και λαμβάνει ήδη από τον Ιούνιο του έτους 2000 σύνταξη από τον ΟΓΑ και ότι το γεγονός ότι κατά τα έτη 1992 και 1993 δηλώνει εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα οφείλεται στο ότι περιστασιακώς έπρεπε να εκδώσει απόδειξη παροχής υπηρεσιών για γνωμοδοτήσεις που συνέταξε τα εν λόγω έτη λόγω των ειδικών γνώσεών του για λογαριασμό της Κοινοπραξίας «........................................................................... .......». Το διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη του τα προσκομισθέντα από τον ήδη αναιρεσίβλητο αποδεικτικά στοιχεία προς απόδειξη των ανωτέρω ισχυρισμών του, θεώρησε ότι αυτός ασχολούνταν, κατά κύριο επάγγελμα, με τη γεωργία και ότι συντρέχουν στο πρόσωπο του και οι λοιπές προϋποθέσεις για τη φορολογική απαλλαγή του, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 του ν. 814/1978, δέχτηκε την προσφυγή και ακύρωσε τις προσβαλλόμενες ενώπιόν του πράξεις. Κατά της αποφάσεως του διοικητικού πρωτοδικείου το Δημόσιο, άσκησε έφεση με την οποία προέβαλε ότι κατ` εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων κρίθηκε με την πρωτόδικη απόφαση ότι αποδεικνύεται η κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αναιρεσιβλήτου με τη γεωργία, κατά τον κρίσιμο χρόνο, διότι από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, οικονομικών ετών 1991 και 1992, δεν προκύπτει ότι έχει δηλώσει εισοδήματα από αγροτικές εργασίες και διότι δεν προσκόμισε βεβαίωση απ’ τον Πρόεδρο ή το Δήμαρχο του τόπου κατοικίας του, που να βεβαιώνει ότι είναι αγρότης. Επίσης, προέβαλε ότι από το γεγονός ότι έκανε μεταχρονολογημένη διακοπή ελευθέριου επαγγέλματος το έτος 1999 με ημερομηνία διακοπής το 1993, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν αγρότης, κατά τον κρίσιμο χρόνο. Το διοικητικό εφετείο, αφού έλαβε υπόψη του τα αποδεικτικά στοιχεία, που προσκόμισε ο αναιρεσίβλητος πρωτοδίκως, ήτοι: α) επικυρωμένα αντίγραφα των δηλώσεών του φορολογίας εισοδήματος (που είχε υποβάλει ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού), καθώς και τα αντίστοιχα εκκαθαριστικά σημειώματα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών: ι) των κρίσιμων οικονομικών ετών 1990 και 1991, με ταυτόσημο προς τα ανωτέρω αναφερόμενα περιεχόμενο, ιι) των προγενέστερων του κρίσιμου χρονικού διαστήματος, ήτοι του οικονομικού έτους 1981, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 180.000 δραχμές και από εκμίσθωση γαιών 12.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1982, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 30.000 δραχμών, από εκμίσθωση γαιών 12.000 δραχμών, από μισθωτές υπηρεσίες 332.593 δραχμών και από εμπορικές επιχειρήσεις 225.592 δραχμών, του οικονομικού έτους 1983, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 61.000 δραχμών, από οικοδομές 12.000 δραχμών, και από εμπορικές επιχειρήσεις 634.300 δραχμών, του οικονομικού έτους 1985, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από οικοδομές 11.400 δραχμών, του οικονομικού έτους 1986, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από οικοδομές 11.400 δραχμές, του οικονομικού έτους 1987, με την οποία δεν δηλώνονται εισοδήματα, του οικονομικού έτους 1988, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από εμπορικές επιχειρήσεις 45.148 δραχμών, και του οικονομικού έτους 1989, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 228.000 δραχμών, ιιι) των μεταγενέστερων του κρίσιμου έτους οικονομικών ετών, ήτοι, του οικονομικού έτους 1993, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ύψους 6.150.000 δραχμών, καθώς και από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.920.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1994, με την οποία δηλώνονται ακαθάριστα έσοδα από ατομική άσκηση γεωργικής επιχείρησης 4.935.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.022.500 δραχμών, του οικονομικού έτους 1995, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 155.000 δραχμές και εισόδημα από ακίνητα, ποσού 345.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1996, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, ποσού 166.000 δραχμών, εισόδημα από ακίνητα 855.000 δραχμών, από μισθωτές υπηρεσίες, ποσού 117.000 δραχμών και από ελευθέρια επαγγέλματα, ποσού 124.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1997, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ποσού 166.000 δραχμών και από ακίνητα 1.300.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1998, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 562.000 δραχμών, από ακίνητα 1.425.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες 1.400.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 2000, καθώς και του αντίστοιχου εκκαθαριστικού σημειώματος, από το οποίο προκύπτει εισόδημα από ακίνητα ποσού 2.375.000 δραχμών, από γεωργικές επιχειρήσεις ποσού 135.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες ποσού 1.338.000 δραχμών, ιν) εκκαθαριστικό σημείωμα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών του οικονομικού έτους 1999, από το οποίο προκύπτει εισόδημά του από ακίνητα 1.425.000 δραχμών, από γεωργικές επιχειρήσεις 135.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες 1.860.000 δραχμών, καθώς και ν) το από 19-12-1995 ειδικό εκκαθαριστικό σημείωμα ανέλεγκτων υποθέσεων του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ......... , από το οποίο προκύπτει εισόδημά του από γεωργικές επιχειρήσεις, κατά το οικονομικό έτος 1984, ποσού 183.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1985, ποσού 920.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1986, ποσού 885.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1987, ποσού 1.058.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1988, ποσού 948.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1989, ποσού 1.655.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1991, ποσού 2.885.000 δραχμών και κατά το οικονομικό έτος 1992, ποσού 2.506.000 δραχμών, β) τη με αριθ. πρωτ. 400/30.3.1998 βεβαίωση του Δημάρχου .... , σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος είναι μόνιμος κάτοικος Αιγίου (Παληοκαμάρες) και ασκεί αυτοπροσώπως γεωργική επιχείρηση αποκλειστικά και μόνο από 20 χρόνια τουλάχιστον, καλλιεργεί πάνω από 20 στρέμματα εσπεριδοειδή, διαμένει στον εσπεριδεώνα και είναι κάτοχος του υπ` αριθ. κυκλοφορίας ......... αγροτικού αυτοκινήτου και κατέχει και καλλιεργεί 10 στρέμματα με λεμόνια, 9 στρέμματα με πορτοκάλια (βαλέντζια) και 1,5 στρέμμα με λοιπές ποικιλίες, γ) την από 24-2-2001 βεβαίωση του Ανταποκριτή ΟΓΑ Αιγίου και του Προέδρου του Συνεταιρισμού «Βοστίτσα», με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος μένει μόνιμα στο Αίγιο, με μικρά διαστήματα απουσίας (Νοέμβριος 1964 έως Αύγουστος 1973, 18-12-1973 έως 30-4-1978, 1-2- 1981 έως 7-10-1981), έχει ένα πρότυπο δενδροπερίβολο με εσπεριδοειδή και βιολογική καλλιέργεια και 200 αναπαραγωγές χήνες, απασχολείται στην εκμετάλλευση του από το 1953, και ότι τα ετήσια εισοδήματα του από την αγροτική απασχόληση μέχρι το 1985, σε αντιστοιχία με τα σημερινά δεδομένα, ήταν πάνω από 6.000.000 δραχμές, και έκτοτε βαίνουν μειούμενα, κατά δε το έτος 2001 ήταν 3.000.000 δραχμές, δ) την από 24-1-2000 βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας του προϊσταμένου του Κλάδου Κύριας Ασφάλισης του ΟΓΑ, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος είναι εγγεγραμμένος στα Μητρώα Ασφαλισμένων του Κλάδου Κύριας Ασφάλισης Αγροτών του Δήμου Αιγίου από την 1-1- 1988, ε) την υπ’ αριθμ. Ζ/6181/3-4-1998 βεβαίωση του Διευθυντή Γεωργίας του Τμήματος Εφαρμογών της Διεύθυνσης Γεωργίας, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος και η σύζυγός του είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων του Δήμου ... , με Α.Μ. ........... ............ ...... , αντίστοιχα, με τον χαρακτηρισμό «ΑΓΡΟΤΗΣ» και οι δύο, εναντίον των οποίων δεν έχουν υποβληθεί ενστάσεις, ζ) το από 28-3-2000 έγγραφο του αρμοδίου οργάνου του κλάδου συντάξεων του ΟΓΑ, με το οποίο (για την συνταξιοδότηση του αναιρεσιβλήτου από τον ΟΓΑ) παρατίθενται αναλυτικά τα έτη για τα οποία έχουν καταβληθεί ασφαλιστικές εισφορές από τον ίδιο, ήτοι τα έτη 1988 έως και το α` εξάμηνο του 1999, η) τη βεβαίωση του Αντιδημάρχου .... , σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος είναι ιδιοκτήτης των καλλιεργούμενων από αυτόν σαράντα στρεμμάτων εσπεριδοειδών στην περιοχή Παλαιοκαμάρες Αιγίου, θ) την από 16-12-1992 βεβαίωση του Αγροφύλακα Αιγίου .......................... , με την οποία ο τελευταίος βεβαιώνει ότι ο αναιρεσίβλητος είναι καλλιεργητής εσπεριδοειδών, εκτάσεως 40 στρεμμάτων και ότι η προβλεπόμενη παραγωγή των ετών 1992-1993 ανέρχεται σε 50.000 κιλά λεμόνια, 10.000 πορτοκάλια κοινά, 35.000 πορτοκάλια βαλέντζια και 2.000 κιλά ναβελίνα, ι) την από 30-3-1998 βεβαίωση του Προέδρου του Αγροτικού Συλλόγου Αιγίου «...», σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος, κάτοικος Αιγίου, ασκεί αποκλειστικά το επάγγελμα του αγρότη πριν από 20 τουλάχιστον χρόνια και δεν απασχολείται σε άλλη εργασία, καλλιεργεί αυτοπροσώπως πάνω από 20 ιδιόκτητα στρέμματα με εσπεριδοειδή, διαμένει στον εσπεριδεώνα και είναι κάτοχος του υπ` αρ. ........ αγροτικού αυτοκινήτου και του υπ` αριθμ. 2290 βιβλιαρίου υγείας του ΟΓΑ, ια) το άρθρο του .......................... στο περιοδικό «Σύγχρονοι προβληματισμοί για τον αγροτικό τομέα» τεύχος 10, Μαΐου - Αυγούστου 2000, με τον τίτλο «...........», το οποίο αναφέρεται στον αναιρεσίβλητο, και ιδίως στην αξιοποίηση από αυτόν του ένδικου κτήματος στο Αίγιο, με την καλλιέργεια εσπεριδοειδών, αλλά και την ανάπτυξη κτηνοτροφικής δραστηριότητας από αυτόν με την εγκατάσταση στο κτήμα του κοπαδιού από χήνες, ιβ) την από 19-2-1990 βεβαίωση του Προέδρου του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Βοστίτσα», με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης και κατέχει και καλλιεργεί αυτοπροσώπως τις επίδικες εκτάσεις, έκρινε ότι αποδεικνύεται η κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αναιρεσιβλήτου στη γεωργία, κατά τον κρίσιμο χρόνο, θεωρώντας, παράλληλα, ότι η έννοια της κατά κύριο επάγγελμα απασχολήσεώς του αυτής δεν αναιρείται από την άσκηση από τον ίδιο και του επαγγέλματος του γεωπόνου, για το οποίο είχε κάνει έναρξη εργασιών το έτος 1973, με παράλληλη θεώρηση δελτίου παροχής υπηρεσιών και διακοπή το έτος 1999, με ημερομηνία παύσης εργασιών 26-5-1993, με την αιτιολογία ότι, εφόσον το μοναδικό εισόδημα από το τελευταίο επάγγελμα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της δικογραφίας, αποκτήθηκε μετά τον κρίσιμο χρόνο και ήταν αυτό που δηλώθηκε στις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των οικονομικών ετών 1993 και 1994 (ως εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα), η απασχόλησή του αυτή ήταν, κατά την κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, δευτερεύουσα σε σχέση με το επάγγελμα του γεωργού (βλ. και Υπ. Οικ. Ε 8460/εγκ. 11/10- 7-1981). Με τις σκέψεις αυτές απέρριψε ως αβάσιμους τους ως άνω λόγους εφέσεως. Εξάλλου, το διοικητικό εφετείο απέρριψε τον ισχυρισμό του Δημοσίου ότι από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του αναιρεσιβλήτου, οικονομικών ετών 1990 και 1991, δεν προκύπτει ότι αυτός έχει δηλώσει εισοδήματα από αγροτικές εργασίες, ως αλυσιτελή, κατά το σκέλος που αναφέρεται στη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1990, με την αιτιολογία ότι σ` αυτήν ναι μεν δεν δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, όμως, δεν δηλώνεται εισόδημα ούτε από καμία άλλη πηγή, ενώ θεώρησε ότι η κατά κύριο επάγγελμα απασχόλησή του, ως γεωργού, αποδείχθηκε από τα λοιπά στοιχεία της δικογραφίας, κατά δε το σκέλος που αναφέρεται στη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1991, απέρριψε τον ισχυρισμό ως ερειδόμενο σε εσφαλμένη προϋπόθεση, με την αιτιολογία ότι στην εν λόγω δήλωση δηλώθηκε εισόδημα (ποσού 288.000 δρχ.) από γεωργικές επιχειρήσεις. Επίσης, το διοικητικό εφετείο απέρριψε και τον ισχυρισμό του Δημοσίου περί της μη προσκομίσεως σχετικής βεβαιώσεως του Δημάρχου του τόπου κατοικίας του αναιρεσιβλήτου για το ότι είναι αγρότης, με την αιτιολογία ότι αυτός στηρίζεται σε εσφαλμένη προϋπόθεση, καθόσον, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της δικογραφίας, μεταξύ των εγγράφων, που προσκομίσθηκαν πρωτοδίκως, ήταν και αυτό της βεβαιώσεως του Δημάρχου Αιγίου, με την οποία βεβαιώνεται η κατ` επάγγελμα γεωργική απασχόληση του αναιρεσιβλήτου.
5. Επειδή, η κρίση του διοικητικού εφετείου περί του ότι ο αναιρεσίβλητος, κατά τον κρίσιμο χρόνο της αποκτήσεως των ενδίκων εκτάσεων, ήταν κατ’ επάγγελμα γεωργός, είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη. Τούτο δε διότι το διοικητικό εφετείο ορθά ερμηνεύοντας τη διάταξη του άρθρου 40 του ν. 814/1978, αφού έλαβε υπόψη του και εκτίμησε όλα τα αποδεικτικά μέσα που επικαλέσθηκαν και προσήγαγαν ενώπιόν του οι διάδικοι σχημάτισε πλήρη και βέβαιη δικανική πεποίθηση περί του ότι ο αναιρεσίβλητος ασχολείτο κατά κύριο επάγγελμα με τη γεωργία, αποβλέποντας στη διάρκεια και το συστηματικό χαρακτήρα της ενασχόλησής του με αυτήν, και όχι μόνο στο ύψος των εισοδημάτων που αυτή του απέφερε, συγκρινόμενο με το ύψος των λοιπών εισοδημάτων του που προέρχονταν από άλλες πηγές. Τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα απ’ το Δημόσιο, το οποίο επικαλούμενο τα εκκαθαριστικά σημειώματα των ετών 1981-2000 από τα οποία προβάλλει ότι δεν προκύπτει ότι ο αναιρεσίβλητος ασκούσε ως κύριο επάγγελμα αυτό του γεωργού, ενόψει του ότι το κύριο μέρος των εισοδημάτων του προέρχονταν, κατά κύριο λόγο, από άλλες δραστηριότητες (εμπορικές επιχειρήσεις, ελευθέρια επαγγέλματα, μισθωτές υπηρεσίες και ακίνητα) και όχι απ’ την αδιάλειπτη απασχόλησή του ως γεωργού, η οποία, κατά τα προβαλλόμενα, ήταν όχι μόνο περιστασιακή, αλλά και με πενιχρά αποτελέσματα, είναι απορριπτέα ως αβάσιμα και ως απαράδεκτα στο βαθμό που με αυτά αμφισβητείται η ανέλεγκτη αναιρετικά εκτίμηση των αποδείξεων από το δικαστήριο της ουσίας, δεδομένου ότι το διοικητικό εφετείο συνεκτίμησε τα διαλαμβανόμενα σε αυτά.
6. Επειδή, μη προβαλλομένου άλλου λόγου αναιρέσεως, η κρινόμενη αίτηση είναι απορριπτέα στο σύνολό της.
Δια ταύτα
Απορρίπτει την αίτηση.
Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου που ανέρχεται σε τετρακόσια εξήντα (460) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στη Αθήνα στις 21 Δεκεμβρίου 2011 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 8ης Φεβρουαρίου 2012.
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας
Ε. Γαλανού Α. Ζυγουρίτσα
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Β΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 7 Δεκεμβρίου 2011 με την εξής σύνθεση: Ε. Γαλανού, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος και του αρχαιοτέρου της Συμβούλου, που είχαν κώλυμα, Α.-Γ. Βώρος, Γ. Τσιμέκας, Σύμβουλοι, Ειρ. Σταυρουλάκη, Β. Μόσχου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Α. Ζυγουρίτσα.
Για να δικάσει την από 30 Ιουνίου 2008 αίτηση:
του Προϊσταμένου Δ.Ο.Υ................. ο οποίος παρέστη με τη Δέσποινα Γάκη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
κατά του ........... , κατοίκου Παληοκαμαρών Αιγίου, ο οποίος παρέστη με το δικηγόρο Σπύρο Τσενέ (Α.Μ. 308 Δ.Σ. Πατρών), που τον διόρισε στο ακροατήριο.
Με την αίτηση αυτή ο αναιρεσείων Προϊστάμενος επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθ. 203/2008 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πατρών.
Οι πληρεξούσιοι των διαδίκων δήλωσαν, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 21 του Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, ότι δεν θα αγορεύσουν.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της Εισηγήτριας, Παρέδρου Β. Μόσχου.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου
και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, για την άσκηση της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου, ζητείται, παραδεκτώς, η αναίρεση της υπ’ αριθμ. 203/2008 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Πατρών με την οποία απορρίφθηκε έφεση του Δημοσίου κατά της υπ’ αριθμ. 256/2004 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Πατρών. Με την τελευταία αυτή απόφαση κατ’ αποδοχήν προσφυγής του ήδη αναιρεσιβλήτου είχαν ακυρωθεί: α) η υπ’ αριθμ. 31/00/11-4- 2000 πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ................ με την οποία είχε καταλογιστεί σε βάρος του κύριος φόρος ποσού 12.259.000 δραχμών και πρόσθετος φόρος λόγω υποβολής ανακριβούς δηλώσεως σε ποσοστό 75% του κυρίου φόρου, ήτοι 9.194.250 δραχμές και β) η υπ’ αριθμ. 32/00/11-4-2000 πράξη του ιδίου Προϊσταμένου, με την οποία είχε επιβληθεί σε βάρος του πρόστιμο 800.000 δραχμών, λόγω υποβολής ανακριβούς δηλώσεως φόρου γονικής παροχής, κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 31 παρ. 2 περ. γ και 3 του ν. 820/1978.
2. Επειδή, στο άρθρο 40 του ν. 814/1978 (ΦΕΚ Α 144), όπως ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, μετά την αντικατάσταση του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 αυτού από το άρθρο 19 παρ. 1 του ν. 1731/1987 (ΦΕΚ Α 161), οριζόταν ότι:
«1. Δεν φορολογούνται γεωργικές ή κτηνοτροφικές εκτάσεις, μαζί με τις εγκαταστάσεις τους που εξυπηρετούν αποκλειστικά την εκμετάλλευσή τους, οι οποίες αποκτώνται αιτία θανάτου και μέχρι 40 στρέμματα κατ` ανώτατο όριο κατά κληρονόμο ή κληροδόχο εάν α) οι κληρονόμοι ή κληροδόχοι είναι τέκνα (εκ νομίμου γάμου, εξώγαμα έναντι της μητρός, αναγνωρισθέντα έναντι του πατρός, νομιμοποιηθέντα έναντι αμφοτέρων των συζύγων, θετά), σύζυγος, γονείς ή αδελφοί του κληρονομουμένου, β) οι κληρονόμοι ή κληροδόχοι ασχολούνται προσωπικώς και κατά κύριον επάγγελμα εις την γεωργίαν ή κτηνοτροφίαν, έστω και αν ούτοι χρησιμοποιούν επιβοηθητικώς τα μέλη της οικογενείας των ή και ξένους εργάτας. Η καταλληλότης εκτάσεως τινός, μετά των επ` αυτών εγκαταστάσεων, δια γεωργικήν ή κτηνοτροφικήν εκμετάλλευσιν, αποδεικνύεται δια βεβαιώσεως της αρμοδίας Διευθύνσεως του Υπουργείου Γεωργίας, εκδιδομένης ατελώς και επισυναπτόμενης εις την δήλωσιν κληρονομιάς, γ) Η έκτασις χρησιμοποιήται υπό των κληρονόμων ή κληροδόχων αδιαλείπτως ... αποκλειστικώς δια γεωργικήν ή κτηνοτροφικήν εκμετάλλευσιν. ... 2. ... 3. ... 4. Αι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων κτώμενων αιτία δωρεάς (εν ζωή ή αιτία θανάτου), ως και αιτία προικός, συνιστώμενης κατά τα άρθρα 1406, 1412 έως και 1414 του Αστικού Κώδικος. ... 5. ... 6. ... 7. … . 8. Κατά των παραβατών των διατάξεων του παρόντος άρθρου επιβάλλονται αι υπό των διατάξεων του άρθρου 55 του ν. 1641/1919 "περί φορολογίας των κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών εκ λαχείων", ως επανετέθησαν εν ισχύι δια του άρθρου 1 του ν.δ. 81/1974 "περί καταργήσεως του ν.δ. 248/1973, επαναφοράς και συμπληρώσεως διατάξεων φορολογικών τίνων νόμων και παροχής φορολογικών διευκολύνσεων", ως και αϊ υπό του άρθρου 117 του ν.δ. 118/1973 "περί Κώδικος Φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών εκ λαχείων", προβλεπόμεναι κυρώσεις. 9. Επί των υποθέσεων του παρόντος άρθρου και δια θέματα μη ρυθμιζόμενα υπ` αυτού εφαρμόζονται αι διατάξεις του ν.δ. 118/1973, ως αύται τροποποιηθείσαι ισχύουν». Εξάλλου, με το άρθρο 15 του ν.1329/1983, καταργήθηκαν όλες οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα (άρθρα 1406 έως 1437), που αφορούν στην προίκα. Ενόψει τούτου, οι ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 40 του ν.814/1978, που ορίζουν ρητώς ότι εφαρμόζονται αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων, που αποκτώνται «αιτία δωρεάς (εν ζωή ή αιτία θανάτου), ως και αιτία προικός, συνιστώμενης κατά τα άρθρα 1406, 1412 έως και 1414 του Αστικού Κωδικός", κατά την έννοιά τους, εφαρμόζονται πλέον αναλόγως και επί γεωργικών ή κτηνοτροφικών εκτάσεων, που αποκτώνται αιτία γονικής παροχής του άρθρου 1509 του Αστικού Κώδικα.
3. Επειδή, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως του άρθρου 40 του ν. 814/1978, ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση απαλλάσσεται του φόρου γονικής παροχής, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι προβλεπόμενες από τη διάταξη αυτή προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων, και η προσωπική και κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αποκτώντος την έκταση με τη γεωργία, έστω και αν αυτός χρησιμοποιεί και μέλη της οικογένειάς του ή και ξένους τρίτους εργάτες.
Ειδικότερα, για τον προσδιορισμό της έννοιας της κατά κύριο επάγγελμα απασχόλησης με τη γεωργία, δεν λαμβάνεται αποκλειστικώς υπόψη το ύψος των εισοδημάτων που αποκομίζει από την ενασχόλησή του με αυτήν ο αποκτών γεωργική ή κτηνοτροφική έκταση, αλλά, προεχόντως, η διαρκής και συστηματική ενασχόλησή του με αυτήν, έστω και αν τα προερχόμενα από αυτήν εισοδήματα δεν αποτελούν το κύριο ή το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων του.
4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, όπως δέχεται η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, με την υπ’ αριθμ. 5948/8-3-1990 συμβολαιογραφική πράξη της συμβολαιογράφου Αιγίου Ελένης Μπουγά, η ................. , μητέρα του εφεσιβλήτου (ήδη αναιρεσιβλήτου), μεταβίβασε σ` αυτόν, αιτία γονικής παροχής, τα ακόλουθα περιουσιακά στοιχεία, που βρίσκονται στη θέση «Παληοκαμάρες» της κτηματικής περιφέρειας του Δήμου Αιγίου, εκτός οικισμού, αλλά εντός ζώνης: α) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.000 τ.μ., β) ποσοστό 90% εξ αδιαιρέτου ενός δενδροπεριβόλου εκτάσεως 4.000 τ.μ., γ) ένα δενδροπερίβολο, εκτάσεως 4.000 τ.μ., δ) ποσοστό 95% εξ αδιαιρέτου ενός δενδροπεριβόλου εκτάσεως 4.000 τ.μ., ε) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.000 τ.μ., και στ) ένα δενδροπερίβολο εκτάσεως 4.200 τ.μ. Ως συνολική αξία των ανωτέρω ακινήτων οι παραπάνω συμβαλλόμενοι ανέγραψαν στην υπ’ αριθμ. 136/6-3-1990 δήλωση φόρου γονικής παροχής που υπέβαλαν προηγουμένως στον Προϊστάμενο της ΔΟΥ .... , το ποσό των 11.730.000 δραχμών. Στην ως άνω δήλωση, ο αναιρεσίβλητος περιέλαβε αίτημα περί φορολογικής απαλλαγής του κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 40 του ν. 814/1978. Η φορολογική αρχή, αμφισβητώντας την ακρίβεια της εν λόγω δηλώσεως, προσδιόρισε, ύστερα από σχετικό έλεγχο που διενήργησε, τη συνολική αγοραία αξία των προαναφερόμενων ακινήτων στο ποσό των 51.060.000 δραχμών, και στη συνέχεια, εξέδωσε την υπ’ αριθμ. 31/00/11-4-2000 πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής, με την οποία καταλόγισε σε βάρος του κύριο φόρο ποσού 12.259.000 δραχμών και πρόσθετο φόρο λόγω ανακρίβειας ποσού 9.194.250 δραχμών και την υπ’ αριθμ. 32/00/11-4-2000 πράξη, με την οποία επέβαλε σε βάρος του ιδίου πρόστιμο 800.000 δραχμών για υποβολή ανακριβούς δηλώσεως φόρου γονικής παροχής, κατ` εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 31 παρ. 2 περ. γ και 3 του ν. 820/1978. Κατά των εν λόγω πράξεων ο αναιρεσίβλητος άσκησε προσφυγή, υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, ότι συντρέχουν στο πρόσωπό του οι προϋποθέσεις του άρθρου 40 του ν. 814/1978 για την απαλλαγή του από τον ένδικο φόρο, καθώς και ότι στην έκθεση ελέγχου της φορολογικής αρχής δεν παρατίθεται καμία αιτιολογία για την απόρριψη του σχετικού αιτήματός του, με συνέπεια αυτή μεν να είναι αόριστη, η δε πράξη προσδιορισμού φόρου γονικής παροχής να καθίσταται πλημμελής και ακυρωτέα. Το διοικητικό πρωτοδικείο, με την υπ’ αριθμ. 356/2001 προδικαστική απόφασή του, αφού έλαβε υπόψη του ότι η φορολογική αρχή απέρριψε σιωπηρώς το αίτημά του περί φορολογικής απαλλαγής του, χωρίς να προκύπτει η αιτιολογία της κρίσεως αυτής από την 2-3-2000 έκθεση ελέγχου του υπαλλήλου ........ ........ , καθώς και από τα άλλα στοιχεία του διοικητικού φακέλου της υποθέσεως, περαιτέρω, ενόψει και του ισχυρισμού του αναιρεσιβλήτου ότι από τα υποβληθέντα από αυτόν δικαιολογητικά αποδεικνυόταν η συνδρομή των όρων της εν λόγω απαλλαγής, έκρινε αναγκαίο για την ορθή διάγνωση της υποθέσεως και το σχηματισμό πλήρους δικανικής πεποιθήσεως να αναβάλει την έκδοση οριστικής αποφάσεως προκειμένου ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. ....... , αφού διενεργήσει επανέλεγχο, να συντάξει και να προσκομίσει σχετική έκθεση, στην οποία θα παρατίθενται με σαφήνεια και πληρότητα οι ακριβείς λόγοι απορρίψεως του αιτήματος του αναιρεσιβλήτου περί απαλλαγής του από το φόρο γονικής παροχής, βάσει των διατάξεων του άρθρου 40 του ν. 814/1978. Σε εκτέλεση της ανωτέρω αποφάσεως προσκομίσθηκε η από 11-7-2001 έκθεση επανελέγχου του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ... , στην οποία αναφέρονταν τα εξής: «Ο έλεγχος αφού επανεξέτασε τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως γονικής παροχής και τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του δωρεοδόχου, απορρίπτει το αίτημά του περί αγροτικής απαλλαγής, για τους παρακάτω λόγους: 1) Ο φορολογούμενος μαζί με τ` άλλα δικαιολογητικά, προσκόμισε και βεβαίωση του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Βοστίτσα» που τον χαρακτηρίζει κατά κύριο επάγγελμα αγρότη. Η εν λόγω βεβαίωση είναι άκυρη λόγω αναρμοδιότητας του Συνεταιρισμού, για την έκδοση της. 2) Στις οικείες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990, 1991, ο ....................... φέρεται ως ελεύθερος επαγγελματίας, με εισοδήματα από οικονομοτεχνικές μελέτες και παροχή μηνιαίου επιδόματος από το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (βεβαίωση Ι.Κ.Α.)». Ακολούθως, το διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη του τα διαλαμβανόμενα στην ανωτέρω έκθεση επανελέγχου, καθώς και ότι ο αναιρεσίβλητος αμφισβήτησε τις εν λόγω διαπιστώσεις του επανελέγχου και συγκεκριμένα αυτές που αφορούσαν την, σύμφωνα με τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990 και 1991, ιδιότητα του ως ελεύθερου επαγγελματία με εισοδήματα από οικονομοτεχνικές μελέτες, και περαιτέρω, τα προσκομιζόμενα από αυτόν επίσημα φωτοαντίγραφα των δηλώσεών του φορολογίας εισοδήματος, των οικονομικών ετών 1990 και 1991, καθώς και τα αντίστοιχα εκκαθαριστικά σημειώματα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών, κατά τα οποία, αυτός υπέβαλε τις δηλώσεις ως κατ` επάγγελμα γεωργός και ειδικότερα για το οικονομικό έτος 1990, δεν δήλωσε καθόλου εισοδήματα, αλλά μόνον δαπάνες, ενώ για το οικονομικό έτος 1991, ο τελευταίος δήλωσε ως μόνο εισόδημα, ποσό 288.500 δραχμών, προερχόμενο από γεωργικές επιχειρήσεις, ενόψει της αντιφάσεως ανάμεσα στα αναφερόμενα στην προαναφερόμενη έκθεση επανελέγχου και στις προσκομιζόμενες από τον αναιρεσίβλητο δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, με την υπ’ αριθμ. 278/2002 (δεύτερη) προδικαστική απόφαση του, ανέβαλε εκ νέου την έκδοση οριστικής αποφάσεως υποχρεώνοντας τον Προϊστάμενο της ΔΟΥ ... , αφού λάβει υπόψη του και τις προσκομισθείσες από τον αναιρεσίβλητο δηλώσεις, να συντάξει και να προσκομίσει στο Δικαστήριο νέα έκθεση επανελέγχου σαφή και απηλλαγμένη αμφιβολιών, στην οποία να αναφέρεται εάν ο φορολογούμενος αυτός κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα ήταν ελεύθερος επαγγελματίας (με εισόδημα από οικονομοτεχνικές μελέτες) ή γεωργός, δικαιουμένου του τελευταίου σε ανταπόδειξη. Σε εκτέλεση της τελευταίας αυτής προδικαστικής αποφάσεως προσκομίσθηκε ενώπιον του πρωτόδικου δικαστηρίου η από 5- 8-2002 έκθεση επανελέγχου του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ... , όπου διαπιστωνόταν τα ακόλουθα: «1) Ο έλεγχος στην προηγούμενη έκθεση, είχε επικαλεσθεί εισοδήματα οικονομοτεχνικών μελετών που είχε ο ................................ από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος οικονομικών ετών 1990, 1991, οι οποίες είχαν υποβληθεί στη ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών, λόγω αρμοδιότητας. Με το υπ` αριθμ. 11241/22-7-2002 έγγραφό μας ζητήσαμε από τη ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών αντίγραφα των εν λόγω δηλώσεων (αρχικών-συμπληρωματικών), αλλά μας απάντησε αρνητικά λόγω παραγραφής και ομαδοποίησης του αρχείου. Για τον ίδιο λόγο είναι αδύνατη η εξεύρεση στοιχείων σχετικών με τη φορολογία εισοδήματος των συγκεκριμένων ετών 1990, 1991 και από το δικό μας αρχείο. 2) Στο αρχείο του Τμήματος Μητρώου της Υπηρεσίας μας βρέθηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ο ...................................... είχε κάνει έναρξη εργασιών ως γεωπόνος-οικονομολόγος, το έτος 1973 με παράλληλη θεώρηση δελτίου παροχής υπηρεσιών και εκπρόθεσμη διακοπή το έτος 1999, με ημερομηνία παύσης εργασιών 26-5-1993. 3) Επιπλέον, σας αποστέλλουμε αντίγραφα δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος ετών 1992 και 1993, στις οποίες αναφέρονται εισοδήματα και από οικονομοτεχνικές μελέτες (τα οποία είχαμε επικαλεσθεί και στις δηλώσεις ετών 1990 και 1991)».Στη συνέχεια, με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 14493/18-9-2002 έγγραφο της ΔΟΥ Αιγίου διαβιβάσθηκαν, τελικώς, στο διοικητικό πρωτοδικείο αντίγραφα των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος του αναιρεσιβλήτου των οικονομικών ετών 1990 και 1991 και των αντίστοιχων εκκαθαριστικών σημειωμάτων (που εν τω μεταξύ ανευρέθηκαν και απεστάλησαν στην τελευταία ΔΟΥ από την ΚΑ ΔΟΥ Αθηνών). Σύμφωνα με αυτές, την πρώτη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1990 ο αναιρεσίβλητος την υπέβαλε, ως κατ` επάγγελμα γεωργός, ενώ δεν δήλωσε εισοδήματα, παρά μόνον τεκμαρτή δαπάνη από την κατοχή Ι.Χ. επιβατικού αυτοκινήτου, ενώ τη δεύτερη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1991, την υπέβαλε ως κατ` επάγγελμα γεωργός και δήλωσε ως μόνο εισόδημα ποσό ύψους 288.500 δραχμών, προερχόμενο από γεωργική επιχείρηση. Επίσης, εκ μέρους της ΔΟΥ Αιγίου προσκομίσθηκαν ενώπιον του διοικητικού πρωτοδικείου αντίγραφα των εξής στοιχείων του αναιρεσιβλήτου: α) της από 26-2-1993 δηλώσεως φορολογίας εισοδήματος, οικονομικού έτους 1993, την οποία αυτός υπέβαλε ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού και δήλωσε εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, ύψους 6.150.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.920.000 δραχμών με συνημμένη βεβαίωση της κοινοπραξίας «............ ..................», σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος, γεωπόνος-οικονομολόγος, έλαβε από την εν λόγω κοινοπραξία το έτος 1992 για υπηρεσίες συμβούλου επί του αντικειμένου του σχετικές με την αξιολόγηση του ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδος το ποσό των 1.920.000 δραχμών, β) της από 1-3-1994 δηλώσεως, φορολογίας εισοδήματος, οικονομικού έτους 1994, την οποία ο αναιρεσίβλητος υπέβαλε ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού και δήλωσε εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ύψους 4.935.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.022.500 δραχμών, ενώ, σύμφωνα με την από 16-2-1994 συνημμένη βεβαίωση της Κοινοπραξίας «.... ...............................................................................», αυτός έλαβε από την τελευταία κατά το έτος 1993 αμοιβή ύψους 1.022.500 δραχμών για παροχή υπηρεσιών αξιολογητού του Π.Ε.Π. Στερεάς Ελλάδος. Επίσης, με την ίδια δήλωση φορολογίας εισοδήματος δηλώνεται δαπάνη 49.200 δραχμών προερχόμενη από εισφορές υπέρ ΟΓΑ, ε) της από 16-9-1993 βεβαιώσεως αρμοδίου οργάνου της ΚΑ ΔΟΥ Αθηνών περί διακοπής εργασιών του αναιρεσιβλήτου λόγω παύσεως εργασιών με ημερομηνία διακοπής την 26-5-1993, και στ) της από 26-5-1993 υπεύθυνης δηλώσεως του αναιρεσιβλήτου προς την ανωτέρω ΔΟΥ, με την οποία ο τελευταίος δηλώνει ότι επιθυμεί να ακυρώσει το ΠΘΕ 182/28-12-1973 Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών διότι κάνει διακοπή στο επάγγελμα του γεωπόνου- οικονομολόγου. Εξάλλου, ο αναιρεσίβλητος με το νομίμως κατατεθέν υπόμνημά του ενώπιον του διοικητικού πρωτοδικείου, αμφισβητώντας το περιεχόμενο της ως άνω εκθέσεως επανελέγχου, προέβαλε, μεταξύ άλλων, ότι, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των κρίσιμων οικονομικών ετών 1990 και 1991 (οι οποίες, τελικά, ανευρέθηκαν μόνο μετά από τις δικές του επίμονες προσπάθειες στα αρχεία της αρμόδιας ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών), έχει εισοδήματα προερχόμενα μόνον από αγροτικές εργασίες, ότι με αυτές ασχολείται αποκλειστικά από το έτος 1978, ενώ είναι εγγεγραμμένος στα μητρώα Ασφαλισμένων του Κλάδου κύριας ασφάλισης αγροτών του Δήμου Αιγίου και λαμβάνει ήδη από τον Ιούνιο του έτους 2000 σύνταξη από τον ΟΓΑ και ότι το γεγονός ότι κατά τα έτη 1992 και 1993 δηλώνει εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα οφείλεται στο ότι περιστασιακώς έπρεπε να εκδώσει απόδειξη παροχής υπηρεσιών για γνωμοδοτήσεις που συνέταξε τα εν λόγω έτη λόγω των ειδικών γνώσεών του για λογαριασμό της Κοινοπραξίας «........................................................................... .......». Το διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη του τα προσκομισθέντα από τον ήδη αναιρεσίβλητο αποδεικτικά στοιχεία προς απόδειξη των ανωτέρω ισχυρισμών του, θεώρησε ότι αυτός ασχολούνταν, κατά κύριο επάγγελμα, με τη γεωργία και ότι συντρέχουν στο πρόσωπο του και οι λοιπές προϋποθέσεις για τη φορολογική απαλλαγή του, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 του ν. 814/1978, δέχτηκε την προσφυγή και ακύρωσε τις προσβαλλόμενες ενώπιόν του πράξεις. Κατά της αποφάσεως του διοικητικού πρωτοδικείου το Δημόσιο, άσκησε έφεση με την οποία προέβαλε ότι κατ` εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων κρίθηκε με την πρωτόδικη απόφαση ότι αποδεικνύεται η κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αναιρεσιβλήτου με τη γεωργία, κατά τον κρίσιμο χρόνο, διότι από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, οικονομικών ετών 1991 και 1992, δεν προκύπτει ότι έχει δηλώσει εισοδήματα από αγροτικές εργασίες και διότι δεν προσκόμισε βεβαίωση απ’ τον Πρόεδρο ή το Δήμαρχο του τόπου κατοικίας του, που να βεβαιώνει ότι είναι αγρότης. Επίσης, προέβαλε ότι από το γεγονός ότι έκανε μεταχρονολογημένη διακοπή ελευθέριου επαγγέλματος το έτος 1999 με ημερομηνία διακοπής το 1993, αποδεικνύεται ότι δεν ήταν αγρότης, κατά τον κρίσιμο χρόνο. Το διοικητικό εφετείο, αφού έλαβε υπόψη του τα αποδεικτικά στοιχεία, που προσκόμισε ο αναιρεσίβλητος πρωτοδίκως, ήτοι: α) επικυρωμένα αντίγραφα των δηλώσεών του φορολογίας εισοδήματος (που είχε υποβάλει ως ασκών το επάγγελμα του γεωργού), καθώς και τα αντίστοιχα εκκαθαριστικά σημειώματα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών: ι) των κρίσιμων οικονομικών ετών 1990 και 1991, με ταυτόσημο προς τα ανωτέρω αναφερόμενα περιεχόμενο, ιι) των προγενέστερων του κρίσιμου χρονικού διαστήματος, ήτοι του οικονομικού έτους 1981, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 180.000 δραχμές και από εκμίσθωση γαιών 12.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1982, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 30.000 δραχμών, από εκμίσθωση γαιών 12.000 δραχμών, από μισθωτές υπηρεσίες 332.593 δραχμών και από εμπορικές επιχειρήσεις 225.592 δραχμών, του οικονομικού έτους 1983, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 61.000 δραχμών, από οικοδομές 12.000 δραχμών, και από εμπορικές επιχειρήσεις 634.300 δραχμών, του οικονομικού έτους 1985, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από οικοδομές 11.400 δραχμών, του οικονομικού έτους 1986, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από οικοδομές 11.400 δραχμές, του οικονομικού έτους 1987, με την οποία δεν δηλώνονται εισοδήματα, του οικονομικού έτους 1988, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από εμπορικές επιχειρήσεις 45.148 δραχμών, και του οικονομικού έτους 1989, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 228.000 δραχμών, ιιι) των μεταγενέστερων του κρίσιμου έτους οικονομικών ετών, ήτοι, του οικονομικού έτους 1993, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ύψους 6.150.000 δραχμών, καθώς και από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.920.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1994, με την οποία δηλώνονται ακαθάριστα έσοδα από ατομική άσκηση γεωργικής επιχείρησης 4.935.000 δραχμών, καθώς και εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα ύψους 1.022.500 δραχμών, του οικονομικού έτους 1995, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 155.000 δραχμές και εισόδημα από ακίνητα, ποσού 345.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1996, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, ποσού 166.000 δραχμών, εισόδημα από ακίνητα 855.000 δραχμών, από μισθωτές υπηρεσίες, ποσού 117.000 δραχμών και από ελευθέρια επαγγέλματα, ποσού 124.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1997, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις ποσού 166.000 δραχμών και από ακίνητα 1.300.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 1998, με την οποία δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις 562.000 δραχμών, από ακίνητα 1.425.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες 1.400.000 δραχμών, του οικονομικού έτους 2000, καθώς και του αντίστοιχου εκκαθαριστικού σημειώματος, από το οποίο προκύπτει εισόδημα από ακίνητα ποσού 2.375.000 δραχμών, από γεωργικές επιχειρήσεις ποσού 135.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες ποσού 1.338.000 δραχμών, ιν) εκκαθαριστικό σημείωμα της ΔΟΥ ΚΑ Αθηνών του οικονομικού έτους 1999, από το οποίο προκύπτει εισόδημά του από ακίνητα 1.425.000 δραχμών, από γεωργικές επιχειρήσεις 135.000 δραχμών και από μισθωτές υπηρεσίες 1.860.000 δραχμών, καθώς και ν) το από 19-12-1995 ειδικό εκκαθαριστικό σημείωμα ανέλεγκτων υποθέσεων του Προϊσταμένου της ΔΟΥ ......... , από το οποίο προκύπτει εισόδημά του από γεωργικές επιχειρήσεις, κατά το οικονομικό έτος 1984, ποσού 183.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1985, ποσού 920.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1986, ποσού 885.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1987, ποσού 1.058.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1988, ποσού 948.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1989, ποσού 1.655.000 δραχμών, κατά το οικονομικό έτος 1991, ποσού 2.885.000 δραχμών και κατά το οικονομικό έτος 1992, ποσού 2.506.000 δραχμών, β) τη με αριθ. πρωτ. 400/30.3.1998 βεβαίωση του Δημάρχου .... , σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος είναι μόνιμος κάτοικος Αιγίου (Παληοκαμάρες) και ασκεί αυτοπροσώπως γεωργική επιχείρηση αποκλειστικά και μόνο από 20 χρόνια τουλάχιστον, καλλιεργεί πάνω από 20 στρέμματα εσπεριδοειδή, διαμένει στον εσπεριδεώνα και είναι κάτοχος του υπ` αριθ. κυκλοφορίας ......... αγροτικού αυτοκινήτου και κατέχει και καλλιεργεί 10 στρέμματα με λεμόνια, 9 στρέμματα με πορτοκάλια (βαλέντζια) και 1,5 στρέμμα με λοιπές ποικιλίες, γ) την από 24-2-2001 βεβαίωση του Ανταποκριτή ΟΓΑ Αιγίου και του Προέδρου του Συνεταιρισμού «Βοστίτσα», με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος μένει μόνιμα στο Αίγιο, με μικρά διαστήματα απουσίας (Νοέμβριος 1964 έως Αύγουστος 1973, 18-12-1973 έως 30-4-1978, 1-2- 1981 έως 7-10-1981), έχει ένα πρότυπο δενδροπερίβολο με εσπεριδοειδή και βιολογική καλλιέργεια και 200 αναπαραγωγές χήνες, απασχολείται στην εκμετάλλευση του από το 1953, και ότι τα ετήσια εισοδήματα του από την αγροτική απασχόληση μέχρι το 1985, σε αντιστοιχία με τα σημερινά δεδομένα, ήταν πάνω από 6.000.000 δραχμές, και έκτοτε βαίνουν μειούμενα, κατά δε το έτος 2001 ήταν 3.000.000 δραχμές, δ) την από 24-1-2000 βεβαίωση ασφαλιστικής ενημερότητας του προϊσταμένου του Κλάδου Κύριας Ασφάλισης του ΟΓΑ, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος είναι εγγεγραμμένος στα Μητρώα Ασφαλισμένων του Κλάδου Κύριας Ασφάλισης Αγροτών του Δήμου Αιγίου από την 1-1- 1988, ε) την υπ’ αριθμ. Ζ/6181/3-4-1998 βεβαίωση του Διευθυντή Γεωργίας του Τμήματος Εφαρμογών της Διεύθυνσης Γεωργίας, με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος και η σύζυγός του είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων του Δήμου ... , με Α.Μ. ........... ............ ...... , αντίστοιχα, με τον χαρακτηρισμό «ΑΓΡΟΤΗΣ» και οι δύο, εναντίον των οποίων δεν έχουν υποβληθεί ενστάσεις, ζ) το από 28-3-2000 έγγραφο του αρμοδίου οργάνου του κλάδου συντάξεων του ΟΓΑ, με το οποίο (για την συνταξιοδότηση του αναιρεσιβλήτου από τον ΟΓΑ) παρατίθενται αναλυτικά τα έτη για τα οποία έχουν καταβληθεί ασφαλιστικές εισφορές από τον ίδιο, ήτοι τα έτη 1988 έως και το α` εξάμηνο του 1999, η) τη βεβαίωση του Αντιδημάρχου .... , σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος είναι ιδιοκτήτης των καλλιεργούμενων από αυτόν σαράντα στρεμμάτων εσπεριδοειδών στην περιοχή Παλαιοκαμάρες Αιγίου, θ) την από 16-12-1992 βεβαίωση του Αγροφύλακα Αιγίου .......................... , με την οποία ο τελευταίος βεβαιώνει ότι ο αναιρεσίβλητος είναι καλλιεργητής εσπεριδοειδών, εκτάσεως 40 στρεμμάτων και ότι η προβλεπόμενη παραγωγή των ετών 1992-1993 ανέρχεται σε 50.000 κιλά λεμόνια, 10.000 πορτοκάλια κοινά, 35.000 πορτοκάλια βαλέντζια και 2.000 κιλά ναβελίνα, ι) την από 30-3-1998 βεβαίωση του Προέδρου του Αγροτικού Συλλόγου Αιγίου «...», σύμφωνα με την οποία ο αναιρεσίβλητος, κάτοικος Αιγίου, ασκεί αποκλειστικά το επάγγελμα του αγρότη πριν από 20 τουλάχιστον χρόνια και δεν απασχολείται σε άλλη εργασία, καλλιεργεί αυτοπροσώπως πάνω από 20 ιδιόκτητα στρέμματα με εσπεριδοειδή, διαμένει στον εσπεριδεώνα και είναι κάτοχος του υπ` αρ. ........ αγροτικού αυτοκινήτου και του υπ` αριθμ. 2290 βιβλιαρίου υγείας του ΟΓΑ, ια) το άρθρο του .......................... στο περιοδικό «Σύγχρονοι προβληματισμοί για τον αγροτικό τομέα» τεύχος 10, Μαΐου - Αυγούστου 2000, με τον τίτλο «...........», το οποίο αναφέρεται στον αναιρεσίβλητο, και ιδίως στην αξιοποίηση από αυτόν του ένδικου κτήματος στο Αίγιο, με την καλλιέργεια εσπεριδοειδών, αλλά και την ανάπτυξη κτηνοτροφικής δραστηριότητας από αυτόν με την εγκατάσταση στο κτήμα του κοπαδιού από χήνες, ιβ) την από 19-2-1990 βεβαίωση του Προέδρου του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Βοστίτσα», με την οποία βεβαιώνεται ότι ο αναιρεσίβλητος είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης και κατέχει και καλλιεργεί αυτοπροσώπως τις επίδικες εκτάσεις, έκρινε ότι αποδεικνύεται η κατά κύριο επάγγελμα απασχόληση του αναιρεσιβλήτου στη γεωργία, κατά τον κρίσιμο χρόνο, θεωρώντας, παράλληλα, ότι η έννοια της κατά κύριο επάγγελμα απασχολήσεώς του αυτής δεν αναιρείται από την άσκηση από τον ίδιο και του επαγγέλματος του γεωπόνου, για το οποίο είχε κάνει έναρξη εργασιών το έτος 1973, με παράλληλη θεώρηση δελτίου παροχής υπηρεσιών και διακοπή το έτος 1999, με ημερομηνία παύσης εργασιών 26-5-1993, με την αιτιολογία ότι, εφόσον το μοναδικό εισόδημα από το τελευταίο επάγγελμα, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της δικογραφίας, αποκτήθηκε μετά τον κρίσιμο χρόνο και ήταν αυτό που δηλώθηκε στις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος των οικονομικών ετών 1993 και 1994 (ως εισόδημα από ελευθέρια επαγγέλματα), η απασχόλησή του αυτή ήταν, κατά την κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, δευτερεύουσα σε σχέση με το επάγγελμα του γεωργού (βλ. και Υπ. Οικ. Ε 8460/εγκ. 11/10- 7-1981). Με τις σκέψεις αυτές απέρριψε ως αβάσιμους τους ως άνω λόγους εφέσεως. Εξάλλου, το διοικητικό εφετείο απέρριψε τον ισχυρισμό του Δημοσίου ότι από τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του αναιρεσιβλήτου, οικονομικών ετών 1990 και 1991, δεν προκύπτει ότι αυτός έχει δηλώσει εισοδήματα από αγροτικές εργασίες, ως αλυσιτελή, κατά το σκέλος που αναφέρεται στη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1990, με την αιτιολογία ότι σ` αυτήν ναι μεν δεν δηλώνεται εισόδημα από γεωργικές επιχειρήσεις, όμως, δεν δηλώνεται εισόδημα ούτε από καμία άλλη πηγή, ενώ θεώρησε ότι η κατά κύριο επάγγελμα απασχόλησή του, ως γεωργού, αποδείχθηκε από τα λοιπά στοιχεία της δικογραφίας, κατά δε το σκέλος που αναφέρεται στη φορολογική δήλωση του οικονομικού έτους 1991, απέρριψε τον ισχυρισμό ως ερειδόμενο σε εσφαλμένη προϋπόθεση, με την αιτιολογία ότι στην εν λόγω δήλωση δηλώθηκε εισόδημα (ποσού 288.000 δρχ.) από γεωργικές επιχειρήσεις. Επίσης, το διοικητικό εφετείο απέρριψε και τον ισχυρισμό του Δημοσίου περί της μη προσκομίσεως σχετικής βεβαιώσεως του Δημάρχου του τόπου κατοικίας του αναιρεσιβλήτου για το ότι είναι αγρότης, με την αιτιολογία ότι αυτός στηρίζεται σε εσφαλμένη προϋπόθεση, καθόσον, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της δικογραφίας, μεταξύ των εγγράφων, που προσκομίσθηκαν πρωτοδίκως, ήταν και αυτό της βεβαιώσεως του Δημάρχου Αιγίου, με την οποία βεβαιώνεται η κατ` επάγγελμα γεωργική απασχόληση του αναιρεσιβλήτου.
5. Επειδή, η κρίση του διοικητικού εφετείου περί του ότι ο αναιρεσίβλητος, κατά τον κρίσιμο χρόνο της αποκτήσεως των ενδίκων εκτάσεων, ήταν κατ’ επάγγελμα γεωργός, είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη. Τούτο δε διότι το διοικητικό εφετείο ορθά ερμηνεύοντας τη διάταξη του άρθρου 40 του ν. 814/1978, αφού έλαβε υπόψη του και εκτίμησε όλα τα αποδεικτικά μέσα που επικαλέσθηκαν και προσήγαγαν ενώπιόν του οι διάδικοι σχημάτισε πλήρη και βέβαιη δικανική πεποίθηση περί του ότι ο αναιρεσίβλητος ασχολείτο κατά κύριο επάγγελμα με τη γεωργία, αποβλέποντας στη διάρκεια και το συστηματικό χαρακτήρα της ενασχόλησής του με αυτήν, και όχι μόνο στο ύψος των εισοδημάτων που αυτή του απέφερε, συγκρινόμενο με το ύψος των λοιπών εισοδημάτων του που προέρχονταν από άλλες πηγές. Τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα απ’ το Δημόσιο, το οποίο επικαλούμενο τα εκκαθαριστικά σημειώματα των ετών 1981-2000 από τα οποία προβάλλει ότι δεν προκύπτει ότι ο αναιρεσίβλητος ασκούσε ως κύριο επάγγελμα αυτό του γεωργού, ενόψει του ότι το κύριο μέρος των εισοδημάτων του προέρχονταν, κατά κύριο λόγο, από άλλες δραστηριότητες (εμπορικές επιχειρήσεις, ελευθέρια επαγγέλματα, μισθωτές υπηρεσίες και ακίνητα) και όχι απ’ την αδιάλειπτη απασχόλησή του ως γεωργού, η οποία, κατά τα προβαλλόμενα, ήταν όχι μόνο περιστασιακή, αλλά και με πενιχρά αποτελέσματα, είναι απορριπτέα ως αβάσιμα και ως απαράδεκτα στο βαθμό που με αυτά αμφισβητείται η ανέλεγκτη αναιρετικά εκτίμηση των αποδείξεων από το δικαστήριο της ουσίας, δεδομένου ότι το διοικητικό εφετείο συνεκτίμησε τα διαλαμβανόμενα σε αυτά.
6. Επειδή, μη προβαλλομένου άλλου λόγου αναιρέσεως, η κρινόμενη αίτηση είναι απορριπτέα στο σύνολό της.
Δια ταύτα
Απορρίπτει την αίτηση.
Επιβάλλει στο Δημόσιο τη δικαστική δαπάνη του αναιρεσιβλήτου που ανέρχεται σε τετρακόσια εξήντα (460) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στη Αθήνα στις 21 Δεκεμβρίου 2011 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 8ης Φεβρουαρίου 2012.
Η Προεδρεύουσα Σύμβουλος Η Γραμματέας
Ε. Γαλανού Α. Ζυγουρίτσα
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618
Προσωπικές σημειώσεις για αυτή την απόφαση
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618
Πρόσφατες αποφάσεις στην κατηγορία
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618
Η υπηρεσία ή η ενέργεια που ζητήσατε, είναι διαθέσιμη μόνο στα εγγεγραμμένα μέλη του κόμβου με πρόσβαση στη συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων».
Εάν δεν έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να εγγραφείτε σαν μέλος, μπορείτε να επιλέξετε πάνω δεξιά την επιλογή «Εγγραφή».
Αν είστε εγγεγραμμένο μέλος, έχετε κάνει είσοδο (login) στον κόμβο και θέλετε να αποκτήσετε πρόσβαση στις συνδρομητικές υπηρεσίες πατήστε εδώ.
Δείτε όλα όσα προσφέρει η συνδρομητική υπηρεσία «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων» του κόμβου με χρέωση μόνο 100,00 ευρώ το χρόνο (πλέον Φ.Π.Α.)
Δείτε τις λοιπές συνδρομητικές υπηρεσίες και τα προϊόντα του κόμβου:
► «Επίλυσις» (υπηρεσία απάντησης προσωπικών ερωτημάτων)
► «Webinars» (υπηρεσία παρακολούθησης διαδικτυακών σεμιναρίων)
► «Full pack» (όλες οι υπηρεσίες «Αρχείο Νόμων και Αποφάσεων», «Επίλυσις» και «Webinars» σ' ένα οικονομικό «πακέτο»)
► Εφαρμογές «Cloud CRM & myData», «Ψηφιακό ωράριο», «Express ισολογισμός».
Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας σ' έναν από τους παρακάτω τηλεφωνικούς αριθμούς:
210 67 73 722, 210 82 23 705, 216 70 02 616, 216 70 02 617 και 216 70 02 618