ΠΟΛ.1202/21.7.1995 ΠΟΛ.1202/21.7.1995

ΠΟΛ 1202

Δικαίωμα γνώσης διοικητικών εγγράφων και χορήγησης αντιγράφων σε πολίτες. Επικοινωνία πολιτών - υπηρεσιών . Υποχρέωση υπηρεσιών για διάθεση χαρτοσήμων και υπευθύνων δηλώσεων σε πολίτες. Προθεσμία διεκπεραίωσης υποθέσεων πολιτών και υποχρέωση πληροφόρησης 1087865/1289/0001/ΠΟΛ.1202/21.7.1995

ΣΧΕΤ.: Εγκύκλιοι Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης:
α) αριθμ.: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/6883/2.3.1995
β) αριθμ.: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/7328/10.3.1995
γ) αριθμ.: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/12152/5.5.1995
δ) αριθμ.: ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/15578/9.6.1995

Ι. Σας κοινοποιούμε τις παραπάνω σχετικές με το θέμα εγκυκλίους του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης και με την ευκαιρία αυτή και επειδή επιθυμούμε το όλο θέμα να παρουσιασθεί με πληρότητα και να δοθούν απαντήσεις σε προβληματισμούς που κατά καιρούς έχουν τεθεί, κρίνουμε σκόπιμο να επισημάνουμε και τα ακόλουθα:

1. Με τις διατάξεις των: Ν.1599/1986 και 1943/1991 θεσπίσθηκαν συγκεκριμένα μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση των "σχέσεων κράτους - πολίτη". Ο σκοπός των διατάξεων αυτών, είναι η προώθηση σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης - συνεργασίας πολιτών και υπηρεσιών, έτσι ώστε η διοίκηση ως φορέας παροχής υπηρεσιών να μπορεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου.
Η ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεων των πολιτών και η απλούστευση των διαδικασιών είναι οι μέθοδοι, μέσω των οποίων πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την υλοποίηση του εν λόγω σκοπού.

2.α. Οι επικρίσεις των πολιτών επικεντρώνονται, συνήθως, στα ακόλουθα σημεία: - στο χρόνο αναμονής και στην ανεπάρκεια των υπηρεσιών για ταχεία εξυπηρέτηση, και
- στη "γραφειοκρατική συμπεριφορά".
Κατά συνέπεια, τα ζητήματα που πρέπει να τύχουν ιδιαίτερης προσοχής είναι οι τρόποι (τηλεφωνική επικοινωνία, προσωπική παρουσία, αλληλογραφία), με τους οποίους ο πολίτης έρχεται σε επαφή με τις υπηρεσίες και ο βαθμός ανταπόκρισης (ετοιμότητα) των υπηρεσιών στην εξυπηρέτησή του, σε συνδυασμό με την αξιοπρεπή - ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντί του (παρ. 2 άρθρ. 75 και περ. ιγ' παρ. 1 άρθρ. 206 του Π.Δ. 611/77).

β. Ειδικότερα:

1. Η τηλεφωνική επικοινωνία πρέπει να αποσκοπεί στη σαφή και σύντομη παροχή πληροφοριών στους πολίτες και βέβαια να μην παραπέμπονται από τη μια τηλεφωνική γραμμή στην άλλη χωρίς αποτέλεσμα. Κάθε υπάλληλος, εφ' όσον δεν είναι αρμόδιος για το θέμα που απασχολεί τον πολίτη, πρέπει να εξευρίσκει την αρμόδια υπηρεσία
και να τον παραπέμπει, έτσι ώστε ο πολίτης να μη ανατρέχει από γραφείο σε γραφείο για να εξυπηρετηθεί.

2. Οσον αφορά την προσωπική παρουσία των πολιτών στις υπηρεσίες, θα πρέπει να καταβάλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για την εξυπηρέτησή τους, μέσα στα πλαίσια της ισχύουσας νομοθεσίας. Ιδιαίτερα, στην περίπτωση που η ικανοποίηση των αιτημάτων τους προσκρούει στο Νόμο, να δίνονται όλες οι απαραίτητες διευκρινίσεις και εξηγήσεις, ώστε να έχουν πεισθεί ακράδαντα για το λόγο μη ικανοποίησης του αιτήματός τους. Να μη δίνεται δηλαδή η στερεότυπη απάντηση, ότι "δεν προβλέπεται από το νόμο" αλλά, εφόσον ο πολίτης εξακολουθεί να
δυσπιστεί, θα πρέπει να του εξηγούνται οι διατάξεις του Νόμου.

3. Σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν το "δικαίωμα γνώσης διοικητικών εγγράφων" (άρθρ. 16 του Ν.1599/86), πέραν των όσων αναφέρονται στην α' σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης, διευκρινίζουμε και τα εξής:

α) Για τη χορήγηση (απλών ή επικυρωμένων) αντιγράφων:
α1) Απλών (μη επικυρωμένων): το κόστος αναπαραγωγής βαρύνει τον ενδιαφερόμενο και εφόσον από το Νόμο επιτρέπεται η χορήγησή τους.
α2) Επισήμων (επικυρωμένων): για μεν το "ακριβές αντίγραφο" απαιτείται χαρτόσημο πενήντα (50) δραχμών για κάθε φύλλο (άρθρ. 17: παρ. 1 εδαφ. γ' και ε' του Κώδικα Χαρτοσήμου, όπως ισχύει μετά το Ν.1882/1990), εκτός εάν με ειδική διάταξη νόμου τα αντίγραφα αυτά υπόκεινται σε πάγιο τέλος ανώτερο ή κατώτερο ή προβλέπεται απαλλαγή. Ως φύλλο νοείται αυτό που έχει δύο σελίδες γραμμένες.
Εναπόκειται δε στην ευχέρεια του πολίτη να ζητήσει απλές φωτοτυπίες ή επικυρωμένα αντίγραφα.

β) Για την κύρωση - θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής απαιτείται χαρτόσημο τριάντα (30) δραχμών.

γ) Σας υπενθυμίζουμε ακόμα τις διατάξεις των άρθρων:
γ1) 6, 7, 8 και 14 του Ν.1599/1986, που αναφέρονται, αντίστοιχα:
- στην απόδειξη της ταυτότητας του προσώπου.
- στην αποδεικτική δύναμη των στοιχείων της ταυτότητας και των στοιχείων που δηλώνονται με την υπεύθυνη δήλωση, καθώς και
- στην θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής και την επικύρωση φωτοαντιγράφων, και
γ2) τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 33 Ν.1882/1990, που αναφέρονται στην "αντικατάσταση των πιστοποιητικών, που εκδίδονται από τις Δ.Ο.Υ. σχετικά με την υποβολή δήλωση φορ/γίας εισοδήματος ή το ύψος του εισοδήματος των φορολογουμένων για διάφορες χρήσεις, με τα αποστελλόμενα εκάστοτε από το ΚΕΠΥΟ
εκκαθαριστικά σημειώματα για τη φορολογία αυτή".

3. Προθεσμία περαίωσης υποθέσεων πολιτών - Υποχρέωση πληροφόρησης:

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί: α) στην εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 5 του Ν.1943/1991 και την τήρηση των προθεσμιών, που προβλέπονται, για τη διεκπεραίωση των υποθέσεων των πολιτών, καθώς και της υποχρέωσης για την έγγραφη ενημέρωση των πολιτών, τόσο για το κάθε στάδιο της διαδικασίας εξέτασης
των αιτημάτων τους, όσο και για το δικαίωμα προσφυγής, τα αρμόδια όργανα που μπορούν να ασκήσουν την προσφυγή και τις προθεσμίες άσκησής της (δ' σχετική εγκύκλιος του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης), και
β) Στην αναγραφή σ' όλα τα έγγραφα που αφορούν σε δυσμενείς για τους πολίτες διοικητικές ενέργειες, των διοικητικών και ένδικων μέσων προστασίας τους.

ΙΙ. 1. Είναι αυτονόητο ότι, για να επιτευχθεί η βελτίωση της ποιότητας των σχέσεων Κράτους - Πολίτη, αναγκαία προϋπόθεση είναι και η συνεργασία - επικοινωνία μεταξύ των υπηρεσιών (β' σχετ. εγκύκλιος ΥΠΠΚ).

2. Πρόσθετα και επειδή μερικές φορές διαπιστώθηκε, εκ μέρους ορισμένων υπηρεσιών, καθυστέρηση στην παροχή ή αποστολή στοιχείων που ζητούνται, είτε από υπηρεσίες του Υπ. Οικονομικών, είτε από άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου Τομέα, εφιστούμε ιδιαίτερα την προσοχή σας στην εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 86, παρ. 1, του Ν.1892/90 και την τήρηση των προθεσμιών, που τίθενται κάθε φορά για την παροχή στοιχείων ή τη διενέργεια προπαρασκευαστικών πράξεων ή ενεργειών.

ΙΙΙ. Για πληρέστερη ενημέρωσή σας, σας κοινοποιούμε κατωτέρω:

1. τις διατάξεις των άρθρων 6, 7, 8, 14 και 16 του Ν.1599/90,
2. τις διατάξεις του άρθρου 33 παρ. 4 του Ν.1882/90,
3. τις διατάξεις του άρθρου 86 παρ. 1 του Ν.1892/90,
4. τις διατάξεις του άρθρου 5 του Ν.1943/91.

IV. Τέλος, παρακαλούμε: α) να λάβει γνώση του παρόντος εγγράφου και των συνημμέων, ενυπόγραφα, όλο το προσωπικό, με ευθύνη των κ.κ. Προϊσταμένων, β) να διατηρηθεί στο αρχείο κάθε υπηρεσίας, που αποστέλλεται, η παρούσα εγκύκλιος και γ) για την πιστή εφαρμογή των αναφερομένων στις συνημμένες εγκυκλίους του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης και στην παρούσα.

Ν.1599/86 (ΦΕΚ 75Α)

Αρθρο 6

Απόδειξη της ταυτότητας του προσώπου

1. Η ταυτότητα των Ελλήνων πολιτών έναντι πάντων αποδεικνύεται:
α. Από τα δελτία ταυτότητας που εκδίδονται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού.
β. Από τα δελτία ταυτότητας που εκδόθηκαν κατά τις διατάξεις του Ν.Δ. 127/1969, εωσότου αντικατασταθούν σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου αυτού.
γ. Από το διαβατήριο για τους Ελληνες της αλλοδαπής.

2. Κατεξαίρεση των διατάξεων του εδαφίου α' της παραγράφου 1, αντί του δελτίου ταυτότητας ο ενδιαφερόμενος μπορεί να επιδεικνύει την προσωρινή βεβαίωση των αρμόδιων αρχών της παραγράφου 2 του άρθρου 1 ότι έχει καταθέσει τα δικαιολογητικά για την έκδοση δελτίου ταυτότητας. Στη βεβαίωση αυτή πρέπει να περιλαμβάνονται όλα τα στοιχεία ταυτότητας, που ορίζονται στο άρθρο 3.

3. Η ταυτότητα των αλλοδαπών αποδεικνύεται:
α. Από το διαβατήριό τους ή άλλο έγγραφο, βάσει του οποίου επιτρέπεται η είσοδός τους στη χώρα.
β. Από την άδεια παραμονής τους στην Ελλάδα.

Αρθρο 7

Αποδεικτική δύναμη στοιχείων ταυτότητας

1. Η ταυτότητα και τα αντίστοιχα έγγραφα του άρθρου 6 αποτελούν πλήρη απόδειξη ως προς τα στοιχεία που αναφέρουν. Κάθε γενική ή ειδική διάταξη που απαιτεί υποβολή δικαιολογητικών για στοιχεία που προκύπτουν από το δελτίο ταυτότητας ή τα αντίστοιχα έγγραφα του άρθρου 6 καταργείται.

2. Υπάλληλος που απαιτεί πρόσθετα δικαιολογητικά για την απόδειξη των στοιχείων που αναφέρονται στην ταυτότητα ή στα αντίστοιχα έγγραφα του άρθρου 6 τιμωρείται πειθαρχικώς για παράβαση καθήκοντος και ποινικώς σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 5 του άρθρου 22.

Αρθρο 8

Υπεύθυνη δήλωση

1. Γεγονότα ή στοιχεία που δεν αποδεικνύονται με το δελτίο ταυτότητας ή τα αντίστοιχα έγγραφα του άρθρου 6, μπορεί ν' αποδεικνύονται ενώπιον κάθε αρχής ή υπηρεσίας του δημόσιου τομέα με υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου που συντάσσεται σε ειδικό σφραγιστό χαρτί αξίας 100 δραχμών.

2. Ο τύπος και το περιεχόμενο της υπεύθυνης δήλωσης, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια καθορίζονται με κοινή απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης και Οικονομικών.

3. Στοιχεία του δελτίου ταυτότητας που τυχόν έχουν μεταβληθεί δηλώνονται υποχρεωτικά με υπεύθυνη δήλωση της παραγράφου 2 του άρθρου αυτού. Με ίδια δήλωση μπορεί να αποδεικνύονται τα νέα στοιχεία, καθώς και το επάγγελμα και η διεύθυνση κατοικίας.

4. Οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα στις οποίες υποβάλλεται υπεύθυνη δήλωση μπορούν να ελέγξουν την ακρίβειά της με διασταύρωσή της με το αρχείο άλλων υπηρεσιών.

5. Ειδικές διατάξεις που καθορίζουν υποχρεωτική απόδειξη με ορισμένο τρόπο εξακολουθούν να ισχύουν μέχρις ότου εκδοθούν οι αποφάσεις κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 10.

Αρθρο 14

Θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής
Επικύρωση φωτοαντιγράφων

1. Δεν απαιτείται θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής των πολιτών, όταν οι ίδιοι προσέρχονται για υποθέσεις τους στις υπηρεσίες του δημόσιου τομέα και είναι εφοδιασμένοι με το δελτίο ταυτότητας ή τα αντίστοιχα έγγραφα που προβλέπει το άρθρο 6 του νόμου αυτού.

2. Σε κάθε άλλη περίπτωση η θεώρηση του γνήσιου της υπογραφής γίνεται από οποιαδήποτε δημόσια, δημοτική ή κοινοτική αρχή.

3. Την επικύρωση φωτοαντιγράφου από το πρωτότυπο ή από το ακριβές αντίγραφο της αρχής που εξέδωσε το πρωτότυπο μπορεί να ζητήσει ο ενδιαφερόμενος είτε από την υπηρεσία που έχει εκδώσει το πρωτότυπο ή το ακριβές αντίγραφο είτε από την υπηρεσία στην οποία υποβάλλεται το φωτοαντίγραφο είτε από οποιαδήποτε δημόσια, δημοτική ή κοινοτική αρχή ή δικηγόρο ή συμβολαιογράφο. Η επικύρωση γίνεται έπειτα από αντιπαραβολή με το πρωτότυπο ή το ακριβές αντίγραφο που κατέχει ο ενδιαφερόμενος. Δεν απαιτείται επικύρωση αντιγράφου ή φωτοαντιγράφου εφόσον συνοδεύεται από υπεύθυνη δήλωση του άρθρου 8, στην οποία ο ενδιαφερόμενος βεβαιώνει την πιστότητα των στοιχείων.

4. Ολες οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα υποχρεούνται να δέχονται τα επικυρωμένα φωτοαντίγραφα πιστοποιητικών, βεβαιώσεων ή άλλων δικαιολογητικών στοιχείων. Τα φωτοαντίγραφα αυτά, όπως και αυτά που συνοδεύονται με την υπεύθυνη δήλωση του άρθρου 8, έχουν αποδεικτική ισχύ ίση με το πρωτότυπο. Διατάξεις που προβλέπουν την υποβολή πρωτότυπου στοιχείων εξακολουθούν να ισχύουν, εκτός αν αυτά καταργηθούν με κοινή απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης και του αρμόδιου κατά περίπτωση υπουργού.

Αρθρο 16

Δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων

1. Κάθε πολίτης, με τις επιφυλάξεις των διατάξεων της παραγράφου 3, έχει δικαίωμα να λαμβάνει γνώση των διοικητικών εγγράφων, εκτός από εκείνα που αναφέρονται στην ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτων. Ως διοικητικά έγγραφα, για την εφαρμογή του άρθρου αυτού, θεωρούνται όλα τα έγγραφα που συντάσσονται από
όργανα του δημόσιου τομέα, ιδίως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιοι οδηγίες, απαντήσεις της διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις.

2. Το δικαίωμα της παραγράφου 1 ασκείται:
α. Με επιτόπια μελέτη.
β. Με χορήγηση αντιγράφου, εκτός αν η αναπαραγωγή του μπορεί να βλάψει το έγγραφο. Η σχετική δαπάνη αναπαραγωγής βαρύνει τον ενδιαφερόμενο, εκτός αν διαφορετικά ορίζεται στο νόμο.

3. Οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα μπορούν να αρνηθούν την ικανοποίηση του δικαιώματος της παραγράφου 1 στις περιπτώσεις:
α. Που παραβλέπεται το απόρρητο των συζητήσεων του υπουργικού συμβουλίου και των άλλων κυβερνητικών οργάνων, το απόρρητο της εθνικής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας πίστης και του νομίσματος, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο
και κάθε άλλο απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις ή β) που μπορεί να δυσχεράνει την έρευνα δικαστικών, αστυνομικών, στρατιωτικών ή διοικητικών αρχών σχετικά με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης.

4. Με κοινή απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης και του αρμόδιου κατά περίπτωση υπουργού, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να ορίζονται και άλλες περιπτώσεις στις οποίες οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα μπορούν να αρνηθούν την ικανοποίηση του δικαιώματος της παραγράφου 1.

5. Οι υπηρεσίες του δημόσιου τομέα δεν μπορούν να αρνηθούν τη γνώση διοικητικού εγγράφου επικαλούμενες το απόρρητο του ιδιωτικού βίου, το ιατρικό απόρρητο, καθώς και το βιομηχανικό ή εμπορικό απόρρητο, εφόσον αυτά αναφέρονται αποκλειστικά στον πολίτη που ζητεί να λάβει γνώση διοικητικού εγγράφου. Πληροφορίες όμως ιατρικού χαρακτήρα μπορούν να γνωστοποιηθούν στον ενδιαφερόμενο μόνο με τη βοήθεια γιατρού που ορίζεται για το σκοπό αυτόν.

6. Η άρνηση της γνωστοποίησης διοικητικού εγγράφου πρέπει να είναι αιτιολογημένη και γνωστοποιείται εγγράφως στον ενδιαφερόμενο σε ένα μήνα από την υποβολή της αίτησης.

7. Η άσκηση του δικαιώματος γνώσης των διοικητικών εγγράφων γίνεται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και δεν περιλαμβάνει για τους δικαιούχους ή τρίτους τη δυνατότητα αναπαραγωγής, διάδοσης και χρησιμοποίησης για εμπορικούς λόγους των εγγράφων αυτών.

8. Με απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης καθορίζεται κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου αυτού.

Ν.1882/90 (ΦΕΚ 43Α)
Αρθρο 33
Λοιπές διατάξεις
......................................................
4. Τα πιστοποιητικά που εκδίδονται από τις Δ.Ο.Υ. σχετικά με την υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ή το ύψος του εισοδήματος των φορολογουμένων για διάφορες χρήσεις κατά τις κείμενες διατάξεις αντικαθίστανται με τα αποστελλόμενα εκάστοτε από το ΚΕ.Π.Υ.Ο. εκκαθαριστικά σημειώματα επί της φορολογίας αυτής.
.......................................................

Ν.1892/90 (ΦΕΚ 101 Α/31.7.90)

Αρθρο 86

Κυρώσεις για τη μη έγκαιρη συμμόρφωση προς κυβερνητικές αποφάσεις ή μέτρα

1. Σε όσες περιπτώσεις για την από μέρους των υπουργείων υλοποίηση των κυβερνητικών αποφάσεων ή μέτρων ή την έκδοση πράξεων για την εφαρμογή κειμένων διατάξεων απαιτείται η συνδρομή υπηρεσιών άλλων υπουργείων ή Ν.Π.Δ.Δ. ή λοιπών φορέων του δημοσίου τομέα, πλην των Ο.Τ.Α., είτε με την παροχή στοιχείων είτε με τη διενέργεια προπαρασκευαστικών πράξεων ή ενεργειών, ειδικότερα δε όταν αυτά απαιτούνται για την άσκηση του συντονιστικού έργου του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης ή Εθνικής Οικονομίας ή Οικονομικών είτε μεμονωμένα είτε από κοινού με άλλα υπουργεία, η μη έγκαιρη αποστολή στα υπουργεία των απαιτούμενων στοιχείων ή μη έγκαιρη διενέργεια των αναγκαίων προπαρασκευαστικών πράξεων ή ενεργειών μέσα στις προθεσμίες που τίθενται από τα υπουργεία ή από το νόμο, ανεξαρτήτως της φύσεώς τους ως αποκλειστικών ή ενδεικτικών, αποτελεί για τα αρμόδια υπηρεσιακά όργανα του Δημοσίου, των Ν.Π.Δ.Δ. και των λοιπών φορέων
του δημόσιου τομέα σοβαρό πειθαρχικό παράπτωμα, που διώκεται κατά τις οικείες διατάξεις υποχρεωτικώς. Ειδικώς για τους υπεύθυνους προϊσταμένους διευθύνσεων και τμημάτων ή αντίστοιχου επιπέδου οργανικών μονάδων ή τομέων ευθύνης, οι οποίοι υποπίπτουν στο ανωτέρω πειθαρχικό παράπτωμα, επιβάλλεται πειθαρχική
ποινή προστίμου αποδοχών δεκαπέντε ημερών έως και τριων μηνών.

Ν. 1943/91 (ΦΕΚ 50Α)

Αρθρο 5

Προθεσμία διεκπεραίωσης υποθέσεων

1. Οι δημόσιες υπηρεσίες, τα Ν.Π.Δ.Δ., οι Ο.Τ.Α. και οι λοιποί φορείς του δημόσιου τομέα υποχρεούνται να απαντούν οριστικά στα αιτήματα των πολιτών (φυσικών ή νομικών προσώπων ημεδαπών ή αλλοδαπών) και να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις τους μέσα σε χρονικό διάστημα εξήντα ημερών. Πληροφορίες, πιστοποιητικά, δικαιολογητικά και βεβαιώσεις δίδονται αμέσως και πάντως δεν καθυστερούν παραπάνω από δέκα (10) ημέρες. Η προθεσμία αυτή αρχίζει από την υποβολή του αιτήματος στην αρμόδια υπηρεσία. Εάν το αίτημα υποβληθεί σε
αναρμόδια υπηρεσία, η υπηρεσία αυτή υποχρεούται μέσα σε πέντε ημέρες να το διαβιβάσει στην αρμόδια υπηρεσία και να γνωστοποιήσει αυτό στον ενδιαφερόμενο. Στην περίπτωση αυτή η οριζόμενη στην παρούσα παράγραφο προθεσμία αρχίζει από τότε που περιήλθε το αίτημα στην αρμόδια υπηρεσία.

2. Η προθεσμία της παρ. 1 διακόπτεται αν κάποιο από τα πιστοποιητικά, δικαιολογητικά ή άλλα στοιχεία, τα οποία υποχρεούται να προσκομίσει ο ενδιαφερόμενος, δεν προσκομίζεται ή είναι ελλειπές. Στην περίπτωση αυτή, ο αρμόδιος για τη διεκπεραίωση της υπόθεσης υπάλληλος οφείλει να ειδοποιήσει αμέσως τον πολίτη, με έγγραφο επί αποδείξει, για τη συμπλήρωση των στοιχείων. Χρονική αφετηρία της προθεσμίας ορίζεται η ημερομηνία υποβολής όλων των στοιχείων.

3. Για υποθέσεις αρμοδιότητας περισσότερων υπηρεσιών, η προθεσμία του πρώτου εδαφίου της παρ. 1 παρατείνεται για δεκαπέντε (15) ακόμη ημέρες.

4. Με απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης και του κατά περίπτωση αρμόδιου υπουργού, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να ορίζεται, κατά περίπτωση, διαφορετική προθεσμία για τη διεκπεραίωση υποθέσεων, εφ' όσον ειδικοί λόγοι, που αναφέρονται στην απόφαση αυτήν, το επιβάλλουν. Οι αποφάσεις της παρούσας παραγράφου εκδίδονται εντός αποκλειστικής προθεσμίας τριών μηνών από τη δημοσίευση του νόμου αυτού.

5. Οι προθεσμίες του άρθρου αυτού δεν ισχύουν για υποθέσεις που αφορούν καθολικές ή γενικές υποχρεώσεις των πολιτών ή δικαστικές υποθέσεις του Δημοσίου ή αναγνώρισης απαιτήσεων κατ' αυτού ή απαιτούν σύμπραξη του πολίτη ή παράστασή του ενώπιον συλλογικών οργάνων.

6. Οι υπηρεσίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση των προηγούμενων παραγράφων του παρόντος άρθρου, όταν το αίτημα είναι εμφανώς παράτυπο, αόριστο, ακατάληπτο ή επαναλαμβάνεται κατά τρόπο καταχρηστικό.

7. Σε περίπτωση που δεν τηρούνται οι προθεσμίες του παρόντος άρθρου ή οι προθεσμίες των αποφάσεων της παρ. 4, καταβάλλεται από τον οικείο φορέα στον αιτούντα πολίτη, ανεξάρτητα από το δικαίωμά του για αποζημίωση, κατά τις σχετικές περί αστικής ευθύνης διατάξεις χρηματικό ποσό από 5.000 έως 200.000 δραχμές, όπως ειδικότερα ορίζεται στην επόμενη παράγραφο.

8. Το ύψος του καταβλητέου χρηματικού ποσού, που προβλέπεται στην προηγούμενη παράγραφο 7, καθορίζεται από την επιτροπή της παραγράφου 13 του παρόντος άρθρου μετά από έκθεση του αρμόδιου ελεγκτή δημόσιας διοίκησης (ΕΛ.Δ.Δ.), ο οποίος κατόπιν σχετικής αίτησης του ενδιαφερόμενου πολίτη, η οποία υποβάλλεται ατελώς,
επιλαμβάνεται της υπόθεσης και διαπιστώνει τη μη τήρηση της προθεσμίας.

Η απόφαση της επιτροπής, που εκδίδεται μετά από εξέταση της συνδρομής των προϋποθέσεων εφαρμογής του άρθρου αυτού, κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο πολίτη, καθώς και στην υπηρεσία που δεν ενήργησε μέσα στη νόμιμη προθεσμία και αποτελεί εντολή καταβολής στον πολίτη του ορισθέντος ποσού. Αν η καταβολή δεν γίνει εντός μηνός, από την κοινοποίηση της απόφασης της επιτροπής, το χρηματικό ποσό καταβάλλεται εντόκως. Ο τόκος υπολογίζεται για κάθε μήνα με το επιτόκιο της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος που ισχύει για τις καταθέσεις επί προθεσμία ενός έτους.

9. Η προκαλούμενη από την εφαρμογή του άρθρου αυτού δαπάνη βαρύνει το φορέα της κατά την παρ. 1 υπηρεσίας, στον προϋπολογισμό του οποίου εγγράφονται οι αναγκαίες πιστώσεις.

10. Οταν η επιτροπή αποφασίσει την επιβολή χρηματικού ποσού σε βάρος του οικείου φορέα, η υπόθεση εισάγεται στο αρμόδιο υπηρεσιακό συμβούλιο και, όπου δεν υπάρχει, στο διοικητικό συμβούλιο, για να εξετασθεί αν υπάρχει υπαιτιότητα των υπαλλήλων. Αν διαπιστωθεί υπαιτιότητα υπαλλήλων, κινείται σε βάρος τους η πειθαρχική διαδικασία σύμφωνα με τις διατάξεις του κάθε φορέα.

11. Το Σώμα Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, τον Ιανουάριο κάθε έτους, συντάσσει και υποβάλλει στον Υπουργό Προεδρίας της Κυβέρνησης ειδική έκθεση, στην οποία περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες στις οποίες εφαρμόστηκαν οι διατάξεις των παρ. 7 και 8 του άρθρου αυτού, για σχετικές παραλείψεις τους κατά το προηγούμενο έτος.

12. Με απόφαση του Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και Οικονομικών καθορίζεται ο τρόπος καταβολής του, κατά τις παραγράφους 7 και 8, χρηματικού ποσού, καθώς και κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του άρθρου αυτού. Με όμοια απόφαση μπορεί να αναπροσαρμόζονται στο μέλλον τα όρια των χρηματικών ποσών της παραγράφου 7.

13. Συνιστάται στο Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης ειδική επιτροπή εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων, αποτελούμενη από ένα σύμβουλο της επικρατείας, έναν αρεοπαγίτη, ένα σύμβουλο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ένα σύμβουλο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης,
έναν εκπρόσωπο του υπουργείου του οποίου συζητούνται θέματα της αρμοδιότητάς του και έναν εκπρόσωπο της Α.Δ.Ε.Δ.Υ. ή της Γ.Σ.Ε.Ε., ως μέλη, που ορίζονται από τα αρμόδια όργανα με τους αναπληρωτές τους.
Ο εκπρόσωπος της Α.Δ.Ε.Δ.Υ. συμμετέχει, όταν συζητείται θέμα που αφορά το Δημόσιο, τα Ν.Π.Δ.Δ. και τους Ο.Τ.Α.. Ο εκπρόσωπος της Γ.Σ.Ε.Ε. συμμετέχει, όταν συζητείται θέμα που αφορά νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου του δημόσιου τομέα.
Η αποζημίωση των μελών της επιτροπής ορίζεται με απόφαση των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και Οικονομικών, κατά παρέκκλιση των διατάξεων των Ν.1256/1982 και 1505/1984.

14. Η ισχύς των παρ. 1, 2 και 3 του παρόντος άρθρου αρχίζει μετά από τρεις μήνες από τη δημοσίευση του νόμου αυτού και η ισχύς των παρ. 7 και 8 μετά από τέσσερις μήνες.

15. Οι ρυθμίσεις του άρθρου αυτού έχουν ως σκοπό τη δραστηριοποίηση των υπηρεσιών για την ταχεία εξυπηρέτηση των πολιτών και δεν επηρεάζουν τις οικείες προθεσμίες της ακυρωτικής διαδικασίας του άρθρου 45 του Π.Δ. 18/1989.


Δικαίωμα γνώσης διοικητικών εγγράφων και χορήγησης αντιγράφων σε πολίτες ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/6883/2.3.95

Βασική αρχή που διέπει την οργάνωση και τη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης είναι η αρχή της διαφάνειας και της ορθής πληροφόρησης. Αυτές εξασφαλίζουν τη συμμετοχή του πολίτη και συμβάλλουν στην απλοποίηση της διοικητικής διαδικασίας και στην αποφυγή σπατάλης χρόνου και δαπάνης.
Κάθε πολίτης (και ενώσεις προσώπων και νομικά πρόσωπα) έχει το δικαίωμα να λαμβάνει γνώση οποιουδήποτε εγγράφου με απλή αίτησή του χωρίς να υποχρεώνεται να δικαιολογήσει τους λόγους για τους οποίους ζητεί το αντίγραφο ή που θα το χρησιμοποιήσει.
Στο δικαίωμα αυτό της γνώσης περιλαμβάνονται όλα τα έγγραφα που συντάσσονται από όργανα του δημόσιου τομέα, ιδίως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιοι, οδηγίες, απαντήσεις της διοίκησης, γνωμοδοτήσεις, αποφάσεις.
Αυτός είναι ο κανόνας.
Εξαιρέσεις αυτού του κανόνα είναι οι ακόλουθες και μόνο:

1. Εγγραφα που αναφέρονται στην οικογενειακή ή ιδιωτική ζωή τρίτων προσώπων.
2. Οταν παραβλάπτεται το απόρρητο που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις:

Το απόρρητο των συζητήσεων του Υπουργικού Συμβουλίου και των άλλων κυβερνητικών οργάνων.
Το απόρρητο της Εθνικής Αμυνας και εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας πίστης και του νομίσματος.
Της Ασφάλειας του Κράτους και Της Δημόσιας Τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό, βιομηχανικό κ.λπ.

3. Οταν δυσχεραίνεται η έρευνα δικαστικών, αστυνομικών, στρατιωτικών ή διοικητικών αρχών σχετικά με την τέλεση εγκλήματος.

4. Οταν για την απαγόρευση σε συγκεκριμένη και μόνο περίπτωση έχει συνυπογραφεί προηγουμένως κοινή απόφαση των Υπουργών Προεδρίας της Κυβέρνησης και του Αρμόδιου κατά περίπτωση υπουργού και έχει δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Οι εξαιρέσεις είναι σαφώς προσδιορισμένες στο νόμο και γι' αυτό σε περίπτωση αμφιβολίας η ερμηνεία τους είναι περιοριστική.
Η ερμηνεία θα είναι υπέρ του δικαιώματος γνώσης του πολίτη.

Το δικαίωμα γνώσης περιλαμβάνει:
Α. Την επιτόπια μελέτη.
Β. Την χορήγηση φωτοαντιγράφου το οποίο χαρτοσημαίνεται σύμφωνα με το νόμο. Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι ο πολίτης ασκώντας το δικαίωμα γνώσης των διοικητικών εγγράφων δεν έχει υποχρέωση να αναφέρει τους λόγους για τους οποίους ζητεί την άσκηση του δικαιώματός του.
Δεν απαιτείται δηλαδή η θεμελίωση έννομου συμφέροντος που είναι απαραίτητη από τις διατάξεις των άρθρων 902 και 903 του Αστικού Κώδικα για την επίδειξη εγγράφων.
Το όριο είναι να μην υπάρχει εξαίρεση ρητά διατυπωμένη στο νόμο. Τα ανωτέρω προκύπτουν από το γράμμα και το πνεύμα του Νόμου 1599/1986.
Η διαφάνεια στη δραστηριότητα της διοίκησης και η ορθή πληροφόρηση των πολιτών καθιστά τα δικαιώματα των πολιτών όχι απλώς τυπικά αλλά και ουσιαστικά.
Οι πολίτες που γνωρίζουν μπορούν να υπερασπιστούν καλύτερα τα συμφέροντά τους ατομικά ή συλλογικά και να αμφισβητούν με επικοδομητικό πνεύμα και ορθή κριτική στάση τις πράξεις της Διοίκησης.
Επειδή γινόμαστε δέκτες παραπόνων και καταγγελιών πολιτών για άρνηση υπηρεσιών να χορηγούν αντίγραφα διοικητικών εγγράφων στους πολίτες και να ζητούν από τους πολίτες να δικαιολογήσουν την αιτία για την οποία ζητούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους.
Παρακαλούμε τα Υπουργεία να κοινοποιήσουν την εγκύκλιο αυτή σε όλα τα εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα και να φροντίσουν ώστε να ενημερωθούν οι αρμόδιοι υπάλληλοι για το ουσιαστικό περιεχόμενο του δικαιώματος των πολιτών σύμφωνα με το ανωτέρω.


ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/7328/10.3.95
Ο στόχος για τη δημιουργία μιας ευέλικτης και λειτουργικής δημόσιας διοίκησης που θα προσαρμόζεται συνεχώς στην ανάγκη των πολιτών για καλύτερη ποιότητα ζωής, δεν εξυπηρετείται μόνο από την εφαρμογή των κείμενων διατάξεων (Ν.1599/1986, Ν.1943/1991 κ.λπ.) που έτσι κι αλλιώς είναι βασική προϋπόθεση.

Στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο πνεύμα που διέπει την ερμηνεία και την εφαρμογή των διατάξεων αυτών και εξυπηρετείται από τις σύγχρονες μορφές επικοινωνίας, τις οποίες η τεχνολογική πρόοδος έχει θέσει στη διάθεση της δημόσιας υπηρεσίας. Η ταχύτητα εξάλλου διεκπεραίωσης των υποθέσεων και εξυπηρέτησης του πολίτη έχει
πολλαπλό όφελος. Και για τη δημόσια υπηρεσία, στην οποία επιτρέπει να αφιερώνει μείζονα χρόνο στα σπουδαιότερα των θεμάτων που αντιμετωπίζει και για τον διοικούμενο, τον οποίο απαλλάσσει από χρονοβόρες και ψυχοφθόρες γραφειοκρατικές και εν πολλοίς περιττές διαδικασίες.
Εχει παρατηρηθεί ότι πολλές υπηρεσίες, όχι μόνο αρνούνται να πληροφορήσουν και να εξυπηρετήσουν τον πολίτη τηλεφωνικά αλλά, ακόμη χειρότερα, δεν επικοινωνούν ούτε μεταξύ τους τηλεφωνικά και απαιτούν έγγραφη διαδικασία για τα απλούστερα των θεμάτων μεταξύ των οποίων η συλλογή τυπικών στοιχείων και πληροφοριών.
Παρακαλούμε να ενημερώσετε όλες τις υπηρεσίες και τους υπαλλήλους, ότι η επικοινωνία μεταξύ των υπηρεσιών κατ' αρχήν και κατά κανόνα πρέπει να γίνεται τηλεφωνικά. Κατ' εξαίρεση με FAX και μόνο όπου απαιτείται η ύπαρξη και η διατήρηση εγγράφου για την πιστοποίηση γεγονότος απαιτείται η έγγραφη διαδικασία.
Σε κάθε επικοινωνία είτε προφορική είτε τηλεφωνική ο υπάλληλος θα πρέπει να αναφέρει το όνομά του, ώστε να ξέρει ο ενδιαφερόμενος με ποιον επικοινωνεί. Οταν δε ο υπάλληλος επικοινωνεί με άλλη υπηρεσία, μπορεί να σημειώνει κατά την κρίση του τα στοιχεία του υπαλλήλου με τον οποίο συνομίλησε, τις πληροφορίες τις οποίες έλαβε και τα στοιχεία του φακέλου και του εγγράφου από το οποίο αντλείται η πληροφορία.
Σε περιπτώσεις που αυτό είναι απαραίτητο μπορεί να γίνει και επαλήθευση της τηλεφωνικής συνομιλίας με την αποστολή π.χ. FAX.
Οι διευθυντές Διοικητικού παρακαλούνται να φροντίσουν προσωπικά για την εφαρμογή της παρούσας εγκυκλίου και να διευκολύνουν τους υπαλλήλους τους στην επικοινωνία με τις άλλες υπηρεσίες και τους πολίτες με όλα τα μέσα επικοινωνίας που διαθέτουν, (τηλέφωνο, TELEX, FAX κ.λπ.), με στόχο την ταχύτητα των συναλλαγών και την εξυπηρέτηση του πολίτη.


Υποχρέωση υπηρεσιών για διάθεση χαρτοσήμων και υπευθύνων δηλώσεων σε πολίτες
ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/12152/5.5.95

Το Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης, έχει διαπιστώσει τελευταία ότι δεν εφαρμόζονται από ορισμένες υπηρεσίες οι διατάξεις του άρθρου 11 του Ν.1599/1986 (ΦΕΚ 75/11.6.1986 Τ.Α.) για διάθεση χαρτοσήμων και υπευθύνων δηλώσεων απευθείας στους ενδιαφερόμενους πολίτες.
Οπως έχουμε και στο παρελθόν γνωστοποιήσει, όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου είναι υποχρεωμένα εφόσον έχουν συναλλαγή με κοινό, έστω και αν είναι μικρός ο αριθμός των συναλλασσόμενων πολιτών να συστήσουν πάγια προκαταβολή χαρτοσήμου και υπεύθυνων δηλώσεων, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις.
Η αρμοδιότητα της έγκρισης χορήγησης πάγιας προκαταβολής χαρτοσήμου έχει μεταβιβαστεί σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 97/1993 (ΦΕΚ 43/23.3.93 Τ.Α') στους νομάρχες και στους περιφερειακούς διευθυντές μέχρι τη δημοσίευση των οργανισμών των υπηρεσιών των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων και επομένως πρέπει να απευθύνεστε στη νομαρχία που ανήκετε για τη σύσταση της πάγιας προκαταβολής χαρτοσήμου.
Σας πληροφορούμε ακόμη, ότι για τη διαχείριση των χαρτοσήμων και υπεύθυνων δηλώσεων πρέπει να ορισθούν περισσότεροι του ενός υπάλληλοι ώστε σε περίπτωση απουσίας του ενός να είναι δυνατή η εξυπηρέτηση των πολιτών από τον άλλο.
Θα πρέπει επίσης η διαχείριση των χαρτοσήμων και υπευθύνων δηλώσεων να γίνεται εκεί που υποβάλλονται οι αιτήσεις των πολιτών ώστε να μπορούν οι ενδιαφερόμενοι αμέσως και χωρίς ταλαιπωρία να προμηθεύονται χαρτόσημα και υπεύθυνες δηλώσεις. Οι υπάλληλοι που διαχειρίζονται την πάγια προκαταβολή χαρτοσήμου πρέπει να είναι πάντα εφοδιασμένοι με χαρτόσημα και υπεύθυνες δηλώσεις ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο υπηρεσίες να στέλνουν τους πολίτες να αγοράσουν χαρτόσημα "στο περίπτερο" με τη δικαιολογία ότι έχουν τελειώσει τα χαρτόσημα, δικαιολογίες που μειώνουν το κύρος μιας δημόσιας υπηρεσίας και συγχρόνως ταλαιπωρούν τους πολίτες.
Οι διευθυντές διοικητικού παρακαλούνται να φροντίσουν προσωπικά για την άμεση σύσταση των πάγιων προκαταβολών εκεί όπου δεν υπάρχουν και τον συνεχή εφοδιασμό των υπηρεσιών με χαρτόσημα και υπεύθυνες δηλώσεις προκειμένου να διατίθενται στους πολίτες.


Υποχρέωση πληροφόρησης
ΔΙΣΚΠΟ/Φ.25/15578/9.6.95

Οι αρχές του σύγχρονου κράτους δικαίου και της χρηστής διοίκησης, η ανάγκη συνεργασίας του πολίτη και συμμετοχής του στις αποφάσεις που τον αφορούν, καθώς και η σύγχρονη τάση για διαφάνεια στη διοικητική δράση επιβάλλουν την πληροφόρησή του σε όλα τα στάδια της διοικητικής διαδικασίας.
Επειδή ο χρόνος μέσα στον οποίο διεκπεραιώνονται από τις υπηρεσίες οι υποθέσεις των πολιτών ποικίλει ανάλογα με το θέμα - άρθρο 5 Ν.1943/1991 - και πολλές φορές προβλέπεται σε κάποια φάση της διαδικασίας η παραπομπή και εξέταση του θέματος από συλλογικά όργανα, οι υπηρεσίες έχουν υποχρέωση να ενημερώνουν τον πολίτη σε ποιο στάδιο βρίσκεται κάθε φορά η υπόθεσή του με έγγραφό τους, με το οποίο θα τον πληροφορούν για την παραπομπή στο συλλογικό ή άλλο όργανο και θα τον ενημερώνουν για τις διατάξεις από τις οποίες προβλέπεται η παραπομπή καθώς και τον πιθανό χρόνο περάτωσης της συγκεκριμένης διαδικασίας.
Η υποχρέωση πληροφόρησης δεν ισχύει μόνο για την παραπομπή σε συλλογικά όργανα αλλά και σε κάθε περίπτωση που απαιτείται σύμπραξη άλλου διοικητικού οργάνου αλλά και όταν στη διαδικασία επίλυσης του θέματος εμπλέκονται και άλλες υπηρεσίες ή ζητείται κάποια γνωμοδότηση ή και απλές αποφάσεις από άλλα
διοικητικά όργανα ή όταν προστέθηκαν στο φάκελό του ή προέκυψαν από τη μελέτη και επεξεργασία στοιχεία που τον αφορούν.
Είναι αυτονόητο ότι η ενημέρωση του πολίτη για την πορεία της υπόθεσής του δεν έχει την έννοια ότι επιμηκύνεται ο χρόνος επίλυσης του αιτήματός του αλλά καλύπτει το δικαίωμα πληροφόρησής του και ανταποκρίνεται στην υποχρέωση της διοίκησης για διαφάνεια και πληροφόρηση σε όλη την πορεία της διαδικασίας.
Στο σημείο αυτό σας επισημαίνουμε ότι οι υπηρεσίες έχουν υποχρέωση να ενημερώνουν εγγράφως τον πολίτη σχετικά με το δικαίωμα προσφυγής που έχει, την προθεσμία, τον τύπο της προσφυγής καθώς και το αρμόδιο όργανο στο οποίο μπορεί να προσφύγει.
Η αναγραφή όλων αυτών των στοιχείων, πρέπει να υπάρχει σε όλα τα έντυπα αιτήσεων και όπου δεν υπάρχουν έντυπες αιτήσεις πρέπει με την υποβολή της αίτησης να χορηγείται στον πολίτη έντυπο που αναγράφει όλα τα ανωτέρω στοιχεία, ή τα στοιχεία αυτά ν' αναφέρονται στο κείμενο της σχετικής πράξης που κοινοποιείται στον πολίτη.
Σας πληροφορούμε ακόμη ότι οι ειδοποιήσεις με τις οποίες οι υπηρεσίες ενημερώνουν τους πολίτες για την υποχρέωση καταβολής οποιουδήποτε ποσού εκτός από εκείνα που καταβάλλονται σε εκτέλεση γενικών ή καθολικών υποχρεώσεων, πρέπει να αποστέλλονται με συστημένη επιστολή ούτως ώστε να μην παρατηρείται το
φαινόμενο τα έγγραφα αυτά να μην φτάνουν για διάφορους λόγους στον προορισμό τους και να καλείται ύστερα από χρόνια ο πολίτης να καταβάλει ποσά αυξημένα κατά πολύ λόγω τόκων, για τα οποία δεν ειδοποιήθηκε ποτέ.
Τέλος, σας επισημαίνουμε την υποχρέωση της διοίκησης για κοινοποίηση των διοικητικών πράξεων οι οποίες επιβάλλουν δυσμενείς ρυθμίσεις για τον πολίτη, υποχρέωση που προκύπτει όχι μόνο από το Σύνταγμα και τις κείμενες διατάξεις αλλά και από τη νομολογία των δικαστηρίων.
Παρακαλούμε τα υπουργεία να κοινοποιήσουν την εγκύκλιο αυτή σε όλα τα εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα και να φροντίσουν ώστε να ενημερωθούν όλοι οι υπάλληλοι για το ουσιαστικό περιεχόμενο του δικαιώματος των πολιτών σύμφωνα με τα ανωτέρω.