ΠΟΛ.1261/13.12.1992

ΠΟΛ. 1261/13.12.91 Κοινοποίηση της 739/1991 Γνωμοδότησης του Ν.Σ.Κ.

Με την Υπ. Οικ. Εγκ. 11Ο4624/7587/ΠΟΛ.1261/13.12.1991 κοινοποιήθηκε η Γνωμ. Ν.Σ.Κ. 739/91, όπως έγινε δεκτή από το Γεν. Γραμ. Υπ. Οικ.

Σας κοινοποιούμε την 739/1991 γνωμοδό­τηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ­Τμ. Γ', που έγινε αποδεκτή από τον κ. Γενικό Γραμματέα και παρακαλούμε για την εφαρμογή αυτής, σε ανάλογες περιπτώσεις.

Με τη γνωμοδότηση αυτή γίνεται δεκτό ότι είναι δυνατή η εφαρμογή του άρθρου 60 παρ. 2, του Π.Δ/τος 11/12.11.1929, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσες αυτού, όταν με­ταξύ τoυ έχοντος γειτονική ιδιοκτησία ή κατά­στημα μεσολαβεί δρόμος οιασδήποτε μορφής(αγροτικός, κοινοτικός, επαρχιακός, εθνικός κ.λπ.).

Γνωμ. 739/1991

Περίληψη Ερωτήματος: Εφαρμογή άρθρου 60 Δ/τος 11/12.11.1929 όταν μεταξύ της γει­τονικής ιδιοκτησίας και αιγιαλού μεσολαβεί δρόμος.

Επί του ανωτέρω ερωτήματος το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους εγνωμοδότησε ως εξής:

Α. Με το υπ' αριθ. 1028928 /1783 / ΒΟ010 / 11.6.1991 έγγραφο της Γεν. Δ/νσεως Φορο­λογίας και Δ.Π. Δ/νσεως Δημ. Περιουσίας, Τμήμα Αιγιαλού Παραλίας, του Υπουργείου Οι­κονομικών ερωτάται αν είναι δυνατή η απευ­θείας παραχώρηση της απλής χρήσης αιγια­λού, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 60 Δ/τος 11/12.11.1929, όταν μεταξύ της ιδιοκτη­σίας του αιτούντος την απλή χρήση και του αι­γιαλού μεσολαβεί δρόμος (αγροτικός, κοινοτι­κός, επαρχιακός, εθνικός κ.λπ.).

Κατά το άρθρο 1 του ΑΝ. 2344/1940 «πε­ρί αιγιαλού και παραλίας»: «Ο αιγιαλός, ήτοι η περιστοιχούσα την θάλασσα χερσαία ζώνη, η βρεχόμενη από τας μεγίστας πλην συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων, είναι κτήμα κοινό­χρηστον, ανήκει ως τοιούτον εις το Δημόσιον και προστατεύεται και διαχειρίζεται υπ' αυ­τού».

Εξάλλου, κατά το άρθρο 967 ΑΚ. «Κοινής χρήσεως πράγματα είναι ιδία τα ελευθέρως και αενάως ρέοντα ύδατα, αι οδοί, αι πλατείαι, οι αιγιαλοί...», ενώ κατά το άρθρο 968 ΑΚ. «Τα κοινής χρήσεως πράγματα, εφ' όσον δεν ανή­κουσιν εις δήμον ή κοινότητα, ή ο νόμος δεν ορίζει άλλως, ανήκουσιν εις το Δημόσιον».

Εκ του συνδυασμού των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι ο αιγιαλός αποτελεί, κατά ρητήν επιταγήν του νόμου, κοινόχρηστο πράγμα και μάλιστα εκτός συναλλαγής, ανήηκει εις το Δη­μόσιον, το οποίον προστατεύει και διαχειρίζε­ται τούτο, του Δημοσίου δυναμένου να εγεί­ρει, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋπο­θέσεις τις σχετικές περί νομής και κυριότητος αγωγές (βλ Ευαγ. Δ., Αιγιαλός και παραλία, 1977 σελ 26 επ. ΑΠ 590/1981 ΝοΒ 20 σελ 221).

Φυσική συνέπεια των ανωτέρω είναι ότι, υπό το ισχύον δίκαιον, ουδέποτε χωρεί εκποί­ηση ή κατ’ άλλον τρόπον απόκτησις κυριότη­τος επί του αιγιαλού, παρά μόνον παραχώρη­σις της χρήσεως του αιγιαλού μπορεί να λάβει χώραν και μάλιστα υπό την προϋπόθεση ότι από την παραχώρηση εξακολουθεί να εξυπη­ρετείται ή τουλάχιστον δεν αναιρείται η κατά τον προορισμόν του κοινή χρήσις αυτού (βλ Fleiner - Στυμφαλιάδου: Διοικ. Δικ. σελ 344, ΣτΕ 1377/1971 ΣτΕ 2799/1972 Ε.Δ.Δ.Δ. 16 σελ. 380, ΣτΕ 61/1974 Ε.Ε.Δ.Δ. 18 σελ. 248, ΣτΕ 2188/1982, 2006/1981, 4807/1984, 1133/1985).

Γ. Στο άρθρο 60 του Π.Δ/τος της 11/12.11.1929 «περί διοικήσεως δημοσίων κτημάτων» (ΦΕΚ Α' 399), όπως ισχύει, ορίζε­ται:

«Η εκμετάλλευσις των αιγιαλών διενεργεί­ται υπό της Δ.Δ.Κ. διά μονοετούς ή πολυετούς κατά τας διατάξεις του προηγουμένου εδαφίου παραχωρήσεως της χρήσεως αυτών, προς ίδρυσιν κέντρων αναψυχής, εγκαταστάσεων λουτρών, ίδρυσιν εργοστασίων κ.λπ. εφ' όσον δεν παραβιάζεται εντεύθεν ο προορισμός αυτών ως κοινοχρήστων. 2. Επιτρέπεται υπό τους άνω όρους κατόπιν αποφάσεως της Διοικ. Επιτροπής ή άνευ δημοπρασίας χορήγησις επί μισθώματι αδειών απλής χρήσεως των αιγια­λών μέχρις ενός έτους εις τους έχοντας γειτο­νικάς ιδιοκτησίας ή καταστήματα, ως επίσης διά το αυτό χρονικόν διάστημα χορήγησις αδειών, δι' εγκατάστασιν λουτήρων δι' ατομικήν ή οικογενειακήν χρήσιν. 3. Αι παραχωρή­σεις χρήσεως του παρόντος άρθρου υπόκει­νται πάντοτε εις μονομερή διάλυσιν εκ μέρους της Δ.Δ.Κ. διά λόγους γενικού συμφέροντος (Αμύνης της χώρας, συγκοινωνίας κ.λπ.)».

Δ. Εκ των διατάξεων αυτών σαφώς προκύ­πτει ότι: α) η εκμετάλλευση των αιγιαλών ανή­κει εις το Δημόσιον (βλ. και άρθρο 49 Ν. 1416/1984 σχετικά με τους Ο.Τ.Α.) β) η παρα­χώρηση από το Δημόσιο δικαιώματος χρήσε­ως επί τμήματος του αιγιαλού, μπορεί να γίνει, καταρχήν, κατόπιν δημοπρασίας, όπως προ­βλέπεται διά των άρθρων 30 επ. του αυτού, ως άνω, Π.Δ/τος της 11/12.11.1929 και στα οποία γίνεται ρητή παραπομπή με την παράγρ. 1 του ως άνω άρθρου 60 αυτού. Μπορεί, όμως, να γίνει η παραχώρηση αυτή και απευ­θείας (άνευ δημοπρασίας), αλλά πάντοτε αν συντρέχουν οι λοιπές προϋποθέσεις της παρα­γρ. 1 του ως άνω άρθρου 60 και οι συμπλη­ρωματικές προϋποθέσεις της παραγρ. 2 του αυτού άρθρου.

Ειδικότερα, προϋποθέσεις της παραγρ. 2 του άρθρου 60 είναι: α) η παραχώρηση του δι­καιώματος να γίνεται χωρίς δημοπρασία, δη­λαδή απευθείας  β) να μην «παραβιάζεται» ο προορισμός του αιγιαλού ως κοινοχρήστου πράγματος (βλ. και άρθρα 967 και 970 ΑΚ., όπως και άρθρα 1 και 7 του ΑΝ. 2344/1940) δηλ. με την άσκηση του εκ της παραχωρήσεως προκύπτοντος δικαιώματος, να μην καθίσταται ανέφικτος με οποιοδήποτε τρόπο και σ' οποια­δήποτε έκταση, η εκπλήρωση από τον αιγιαλό του κατά τον νόμον προορισμού του, ο οποίος κείται πέραν κάθε ιδιωτικού ατομικού δικαιώ­ματος ή ιδιωτικού ατομικού συμφέροντος, εκτός αν βεβαίως ειδικές διατάξεις επιτρέπουν τυχόν το εναντίον.

γ) Η παραχώρηση να είναι διαρκείας το πολύ ενός έτους, δυναμένη όμως να ανανεώ­νεται, αφού η ανανέωση δεν αποκλείεται από τη διάταξη και εφόσον το έτος εδώ τίθεται για χάρη της ευελιξίας και αναπροσαρμοστικότη­τος της όλης εκ της παραχωρήσεως σχέσεως.

δ) Η παραχώρηση μπορεί να γίνει μόνο σε πρόσωπα, τα οποία έχουν γειτονική ιδιοκτη­σία, δηλ. ιδιοκτησία συνεχόμενη του αιγιαλού ή τα οποία έχουν κατάστημα επί ακινήτου γει­τονικού δηλ. συνεχόμενου του αιγιαλού.

Στην περίπτωση αυτή είναι φανερό ότι n παραχώρηση και η εξ αυτής χρήση του αιγια­λού πρέπει αναγκαίως να τείνει στην ικανοποίηση ανάγκης, n οποία προκύπτει κατά την άσκηση κάποιας επιχειρηματικής δράσεως επί του ακινήτου που γειτνιάζει προς τον αιγιαλό, είτε αυτή ασκείται από τον ιδιοκτήτη του ακι­νήτου είτε από τρίτο, ο οποίος όμως έχει επ’ αυτού σχετικό δικαίωμα κατά τις κείμενες δια­τάξεις.

Πάντως η παραχώρηση δεν μπορεί να αποσπασθεί από την επιχειρηματική ή οικονο­μική ή επαγγελματική δράση που ασκείται από τον παραχωρησιούχο προσωπικώς επί του πα­ρακειμένου του αιγιαλού ακινήτου και έχει κα­ταρχήν σκοπό, που εμπίπτει σε ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, όπως τούτο διαγράφεται στην παράγρ. 1 του αυτού άρθρου. Αυτά ευ­χερώς συνάγονται ως βούληση του νομοθέτη, όχι μόνο γιατί η παράγρ. 2 παραπέμπει στους όρους της παραγρ. 1 του άρθρου 60 και ενό­ψει της αμέσως κατωτέρω εξαιρέσεως.

ε) Η παραχώρηση, όμως, κατά την παρά­γραφο αυτή, μπορεί να τείνει και στην ικανο­ποίηση όχι επιχειρηματικής δράσεως, για την οποία έγινε λόγος αμέσως ανωτέρω, αλλά ατομικής ή οικογενειακής ανάγκης του ιδιοκτή­τη παρακειμένου ακινήτου, αλλά μόνο ειδικώς για την εγκατάσταση λουτήρων στο τμήμα του αιγιαλού.

Ε. Ας εξετάσουμε την ευρύτητα του περιε­χομένου του όρου «γειτονική ιδιοκτησία ή κα­τάστημα», που χρησιμοποιείται στο άρθρο 60 παράγρ. 2 του Δ/τος της 11/12.11.1929, στο πλαίσιο του σκοπού της διατάξεως του άρθρου 60.

Είναι φανερό ότι σκοπός της διατάξεως αυ­τής είναι να διευκολυνθεί η λειτουργία κατα­στημάτων ή η εκμετάλλευση ιδιοκτησιών ή η λειτουργία ξενοδοχείων, εργοστασίων, κέ­ντρων αναψυχής κ.λπ. όταν προς τούτο ανα­γκαίος είναι ο αιγιαλός, ο οποίος τελεί προς τας επιχειρήσεις ή ιδιοκτησίας αυτάς σε άμεση χωρική ή τοπική σχέση, η οποία επιτρέπει λο­γικώς τη λειτουργική αυτή συσχέτιση.

Δεν υπάρχει λόγος να αμφιβάλλουμε ότι ο νομοθέτης εκκινεί βασικώς από τις περιπτώ­σεις κατά τις οποίες ο αιγιαλός αποτελεί τη συ­νέχεια της ιδιοκτησίας, επί της οποίας υπάρχει το κατάστημα ή το εργοστάσιο ή το κέντρο αναψυχής. Δηλαδή, οι δύο εδαφικές αυτές πε­ριοχές συνορεύουν. Αυτή είναι η απλούστερη περίπτωση γειτνιαζουσών παρακειμένων ιδιο­κτησιών.

Δεν πρέπει όμως να διαφεύγει της προσο­χής ότι, όχι σπάνια και ιδία για την πραγματι­κότητα των ελληνικών, παραθαλασσίων κέ­ντρων αναψυχής, καταστημάτων, ναυπηγείων, ξενοδοχείων και ιδιοκτησιών γενικότερα, με­ταξύ του αιγιαλού και ως άνω ιδιωτικών κτή­σεων παρεμβάλλεται η λωρίδα της παραλίας.

Η παραλία από τη σκοπιά της διατάξεως του άρθρου 60, δεν επιφέρει την αναίρεση της εννοίας της γειτονικής ή παρακειμένης κτήσεως ή εδαφικής εκτάσεως. Δεν παύουν οι κτήσεις ή ιδιοκτησίες αυτές να αποτελούν το ενδιαφέρον του νομοθέτη από της πλευράς εξυπηρετησεώς των διά του προ αυτών αιγια­λού, καθόσον η λωρίδα της παραλίας, αφενός δεν επιτρέπεται να καταλαμβάνεται από κτί­σματα και αφετέρου δε διακόπτει τη λειτουρ­γική σχέση η οποία διαπιστώνεται ότι υπάρχει μεταξύ του αιγιαλού και των ως άνω κτήσεων ή εδαφικών εκτάσεων και η οποία απετέλεσε την αιτία των ως άνω νομοθετικών ρυθμίσε­ων. Τούτο είναι φαινόμενο πασίδηλο για τη συντριπτική πλειοψηφία των «παραλιακών κα­ταστημάτων» και θα ήταν ανεδαφικός ο απο­κλεισμός των περιπτώσεων αυτών από τα πλαίσια της βουλήσεως του νομοθέτη.

Η παρεμβολή της παραλίας δεν αναιρεί εν προκειμένω την έννοια της «γειτονικής» ιδιο­κτησίας.

ΣΤ. Όσα ελέχθησαν αμέσως ανωτέρω για την παραλία ισχύουν και για το δρόμο, ο οποί­ος τυχόν παρεμβάλλεται μεταξύ αιγιαλού και ιδιωτικής κτήσεως. Λέγοντας δε δρόμο εννο­ούμε οποιασδήποτε κατηγορίας τοιούτο (αγροτικό, κοινοτικό, επαρχιακό, εθνικό κ.λπ.) που έχει διαμορφωθεί πραγματικώς ή νομικώς. Και τούτο, γιατί από της σκοπιάς των ως άνω διατάξεων του άρθρου 60, η παρεμβολή της ζώνης παραλίας και του δρόμου μεταξύ των πέραν αυτών αιγιαλού και της εντεύθεν αυτών υπάρχουσας ιδιωτικής κτήσεως, καταστήματος, λειτουργούσης επιχειρήσεως κ.λπ. δε διακό­πτει τη μεταξύ αιγιαλού και των ως άνω ιδιωτι­κών κτήσεων κ.λπ. υπάρχουσα λειτουργική σχέση.

Ζ. Κατόπιν των ανωτέρω στο ερώτημά σας το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους γνωμοδοτεί ομόφωνα ότι είναι δυνατή η εφαρμογή του άρθρου 60 παρ. 2, του Π.Δ/τος 11/12.11.1929, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις αυτού, όταν μεταξύ του έχοντος γειτονική ιδιοκτησία ή κατάστημα μεσολαβεί δρόμος οιασδήποτε μορφής (αγροτικός, κοινοτικός, επαρχιακός, εθνικός κ.λπ.).