Άρθρα Το ζήτημα της μεταβίβασης από φυσικά πρόσωπα εισηγμένων τίτλων σε χρηματιστηριακή αγορά - Πρακτική εφαρμογή

ΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΑΝΤΩΝΙΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ – ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟΣ
Εισηγητής Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών «Master» στο ΕΚΠΑ και I.Ε.Σ.Ο.Ε.Λ. με κατεύθυνση στην «Εφαρμοσμένη Λογιστική και Ελεγκτική»


Νομοθετικό Πλαίσιο

Μέχρι και την 31 Δεκεμβρίου 2013

Έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 38 του ν. 2238/1994 και της παραγράφου 2 του άρθρου 13 του ν. 2238/1994 (ήτοι τα κέρδη από την πώληση μετοχών εισηγμένων στο Χ.Α σε τιμή ανώτερη της τιμής απόκτησής τους απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος, ενώ κατά τη μεταβίβαση μετοχών ημεδαπών ανωνύμων εταιριών μη εισηγμένων στο Χ.Α η πραγματική αξία πώλησης αυτών φορολογείται αυτοτελώς με συντελεστή πέντε τοις εκατό ( 5% )).

Από την 1 Ιανουαρίου 2014 και μετά

Με τις διατάξεις της παρ. 7 του άρθρου 72 του ν. 4172/2013 ορίζεται μεταξύ άλλων, ότι η υπεραξία που προκύπτει από μεταβιβάσεις μετοχών, εισηγμένων και μη, που θα πραγματοποιηθούν από την 1 Ιανουαρίου 2014 και μετά υπόκειται σε φόρο, σύμφωνα με τις παραγράφους 1 έως και 5 του άρθρου 42 του ίδιου νόμου, ανεξάρτητα από το χρόνο κτήσης των μετοχών.

Το ζήτημα της μεταβίβασης από φυσικά πρόσωπα εισηγμένων τίτλων σε χρηματιστηριακή αγορά, από φορολογικής σκοπιάς, της αξίας κτήσης τίτλων (π.χ. μετοχών, εταιρικών μεριδίων, ομολόγων, κ.λ.π.) που μεταβιβάζονται καθώς και του εισοδήματος της υπεραξίας και του φόρου που προκύπτει από μεταβίβαση, πραγματεύεται με τις διατάξεις:

• του άρθρου 42 του Ν.4172/2013 (Κ.Φ.Ε.),
• της ΠΟΛ.1032/2015 και
• της ΠΟΛ.1082/2018
 

Μεταβίβαση από Φυσικά Πρόσωπα Εισηγμένων Τίτλων σε Χρηματιστηριακή Αγορά

Σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 42 του ν. 4172/2013, όπως ισχύουν, κάθε εισόδημα που προκύπτει από υπεραξία μεταβίβασης των ακόλουθων τίτλων, καθώς και μεταβίβασης ολόκληρης επιχείρησης, υπόκειται σε φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων:
 

Ως μεταβίβαση σύμφωνα με το προηγούμενο εδάφιο νοείται και η εισφορά των ανωτέρω τίτλων για την κάλυψη ή αύξηση κεφαλαίου εταιρείας.

Ειδικά για τίτλους που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά ή πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης, οι διατάξεις της παραγράφου αυτής έχουν εφαρμογή, εφόσον οι τίτλοι αυτοί έχουν αποκτηθεί από την 1η Ιανουαρίου 2009 και εξής.

Με την ΠΟΛ.1032/2015 ερμηνευτική εγκύκλιο διευκρινίστηκε ότι ειδικά για την υπεραξία που αποκτά φυσικό πρόσωπο από τη μεταβίβαση μετοχών και άλλων κινητών αξιών εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά, εφόσον αυτή αφορά τίτλους που έχουν αποκτηθεί πριν την 1η Ιανουαρίου 2009, απαλλάσσεται της φορολογίας εισοδήματος, ανεξάρτητα του ποσοστού συμμετοχής του μεταβιβάζοντος στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας.

Αντίθετα, για τίτλους που έχουν αποκτηθεί μετά την 1.1.2009, η απαλλαγή από το φόρο υπεραξίας παρέχεται μόνον όταν ο μεταβιβάζων συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας με ποσοστό μικρότερο από μισό τοις εκατό (0,5%).

Βάσει των ανωτέρω συνάγεται ότι σε περίπτωση κατά την οποία φυσικό πρόσωπο, φορολογικός κάτοικος Ελλάδος, κατά τον χρόνο που πωλεί μετοχές εισηγμένες στο ΧΑ ή σε αλλοδαπό χρηματιστήριο, κατέχει ποσοστό μικρότερο του 0,5% των μετοχών της συγκεκριμένης ΑΕ της οποίας μεταβιβάζει τις μετοχές, η υπεραξία που προκύπτει από την πώληση αυτή δεν υπόκειται στη φορολογία του άρθρου 42, ανεξάρτητα από τον χρόνο απόκτησης των μετοχών, αλλά και τον αριθμό των μετοχών που μεταβιβάζονται.

Επιπλέον, με τις διατάξεις της παρ. 3 του πιο πάνω άρθρου και νόμου ορίζεται ότι, ως υπεραξία νοείται η διαφορά μεταξύ της τιμής κτήσης που κατέβαλε ο φορολογούμενος και της τιμής πώλησης που εισέπραξε.

Τυχόν δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την αγορά ή την πώληση των τίτλων συμπεριλαμβάνονται στην τιμή κτήσης και την τιμή πώλησης, ενώ με την παρ. 4 ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι σε περίπτωση που οι μεταβιβαζόμενοι τίτλοι είναι εισηγμένοι σε χρηματιστηριακή αγορά, η τιμή κτήσης και η τιμή πώλησης καθορίζονται από τα δικαιολογητικά έγγραφα συναλλαγών, τα οποία εκδίδει η χρηματιστηριακή εταιρεία ή το πιστωτικό ίδρυμα ή οιοσδήποτε φορέας που διενεργεί συναλλαγές.

Επίσης, με το τελευταίο εδάφιο της ίδιας παραγράφου ορίζεται ότι σε περίπτωση διαδοχικών αποκτήσεων τίτλων, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται η μέση τιμή κτήσης που προκύπτει από τη συνολική αξία κτήσης των τίτλων δια της συνολικής ποσότητας αυτών.

Με την ΠΟΛ.1032/2015 ερμηνευτική εγκύκλιο διευκρινίστηκε ότι δαπάνες που συνδέονται άμεσα με την αγορά ή την πώληση τίτλων συμπεριλαμβάνονται στην αξία κτήσης ή πώλησης. Επομένως, έξοδα προμήθειας χρηματιστηριακών εταιρειών, μεταβιβαστικά έξοδα Ε.Χ.Α.Ε, έξοδα Χ.Α, φόρος χρηματιστηριακών συναλλαγών 2%ο, κλπ. διαμορφώνουν το τελικό αποτέλεσμα που προκύπτει από την πώληση των τίτλων.

Αναλυτικότερα, προκειμένου για τίτλους που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένη αγορά ή πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης συμπεριλαμβανομένης και της Εναλλακτικής Αγοράς του Χρηματιστηρίου Αθηνών (π.χ. μετοχές, ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα), οι τιμές κτήσης και πώλησης καθορίζονται από τα δικαιολογητικά έγγραφα συναλλαγών που εκδίδουν οι χρηματιστηριακές εταιρίες, τα πιστωτικά ιδρύματα ή οιοσδήποτε φορέας που διενεργεί συναλλαγές, κατά την ημέρα διακανονισμού της συναλλαγής.

Επιπρόσθετα, με τις διατάξεις της παρ. 5 του ως άνω άρθρου ορίζεται ότι, σε περίπτωση κατά την οποία ο προσδιορισμός της υπεραξίας σύμφωνα με τις ανωτέρω παραγράφους καταλήγει σε αρνητικό ποσό, η εν λόγω ζημία μεταφέρεται για τα επόμενα πέντε (5) έτη και συμψηφίζεται μόνο με μελλοντικά κέρδη υπεραξίας, τα οποία υπολογίζονται σύμφωνα με την παράγραφο 3 του παρόντος άρθρου και τα οποία προκύπτουν από συναλλαγές σε τίτλους της παραγράφου 1.

Όπως διευκρινίστηκε με την ΠΟΛ.1032/2015 εγκύκλιο, για τον προσδιορισμό του τελικού αποτελέσματος (κέρδος ή ζημίας) από τις ως άνω μεταβιβάσεις λαμβάνεται το αλγεβρικό άθροισμα των πράξεων (συναλλαγών) που φορολογούνται βάσει της παρ.1 του άρθρου 42 και έχουν λάβει χώρα εντός του ίδιου φορολογικού έτους, όλων των κατηγοριών των τίτλων της παραγράφου 1.

Σύμφωνα με όλα όσα προαναφέρθηκαν και κατ' ανάλογη εφαρμογή των όσων ισχύουν για με τις μεταβιβάσεις τίτλων που υπάγονται σε φόρο εισοδήματος, για τον υπολογισμό της υπεραξίας από τις μεταβιβάσεις τίτλων που απαλλάσσονται από τον φόρο και συνεπώς για τον προσδιορισμό του τελικού αποτελέσματος που αναγράφεται στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος ως απαλλασσόμενο του φόρου εισόδημα, δεδομένου ότι από κάποιες μετοχές μπορεί να προέκυψε κέρδος, ενώ από κάποιες άλλες ζημιά, λαμβάνεται υπόψη το τελικό ποσό που προκύπτει (αξία πώλησης μείον αξία αγοράς) από όλες τις πωλήσεις εισηγμένων σε Χρηματιστήριο μετοχών που έχουν λάβει χώρα εντός του ίδιου φορολογικού έτους, είτε είναι κέρδος είτε είναι ζημιά.

Δηλαδή, από τα κέρδη από την πώληση εισηγμένων μετοχών, αφαιρούνται οι ζημιές που τυχόν προέκυψαν από την ίδια αιτία μέσα στο ίδιο φορολογικό έτος (από άλλες μετοχές, εφόσον πρόκειται για χαρτοφυλάκιο διαφόρων μετοχών) και μόνο αν απομένει θετικό ποσό, αυτό αναγράφεται στους κωδικούς 659-660 του Πίνακα 6 της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (έντυπο Ε1).

Κωδικοί Έντυπου Ε1

Ο πωλητής φυσικό πρόσωπο θα καταχωρήσει το κέρδος από την πώληση μετοχών εισηγμένων με ποσοστό συμμετοχής στο κεφάλαιο μικρότερο του 0,5% ή εισηγμένων που αποκτήθηκαν πριν την 1/1/2009 (ανεξαρτήτως ποσοστού συμμετοχής στο κεφάλαιο) στον πίνακα 6 του εντύπου Ε1 της δήλωσης φυσικών προσώπων (κωδ. 659-660). Σε περίπτωση που προκύπτει ζημία από την πώληση των μετοχών αυτών δεν αναγράφεται στο έντυπο Ε1.



Εφόσον το θετικό αποτέλεσμα (κέρδος) από αυτές τις συναλλαγές δεν φορολογείται, το αρνητικό αποτέλεσμα (ζημιά) δεν λαμβάνεται υπόψη στον υπολογισμό εισοδήματος του τρέχοντος έτους, ούτε μεταφέρεται για τα επόμενα πέντε (5) έτη και συνεπώς η εν λόγω ζημία δεν αναγράφεται στη δήλωση.

Επισημαίνεται ότι από το αποτέλεσμα από αγοραπωλησίες εισηγμένων σε χρηματιστήριο μετοχών, αφαιρούνται και οι προμήθειες - φόροι των συναλλαγών και τα έξοδα μεταβίβασης του Χρηματιστηρίου, καθόσον αποτελούν ποσά που μειώνουν τα εισοδήματα αυτά. Συνεπώς, οι δαπάνες αγοράς προστίθενται στην αξία κτήσης και οι δαπάνες πώλησης αφαιρούνται από την αξία πώλησης.
 

Επίσης, διευκρινίζεται ότι σε περίπτωση διαδοχικών αποκτήσεων τίτλων, ως τιμή κτήσης λαμβάνεται η μέση τιμή κτήσης που προκύπτει από τη συνολική αξία κτήσης των τίτλων δια της συνολικής ποσότητας αυτών.

Ενώ, για την απόδειξη της απόκτησης των κερδών αυτών προσκομίζονται, εφόσον ζητηθούν από τη Φορολογική Διοίκηση, τα πινακίδια αγοράς και πώλησης των συγκεκριμένων μετοχών.

Ως προς την μεθοδολογία για τον υπολογισμό της αξίας κτήσης λαμβάνονται υπόψη οι διατάξεις της ΠΟΛ.1032/2015 καθώς και της ΠΟΛ.1082/2018.

Εκτός την κλασσική μέθοδο και ανάλογα με το έτος αναφοράς (δραχμή ή ευρώ) υπάρχουν και ενναλακτικές επιστημονικές μέθοδοι που διαφοροποιούν την αξία κτήσης.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Δίδονται τα παρακάτω δεδομένα ανά χρονολογική σειρά για την «ΑΒΓ Α.Ε.», οντότητα που είναι εισηγμένη σε ενεργό αγορά (Χ.Α.) και ζητείτε να υπολογιστεί η αξία κτήσης των μετοχών που κατείχε ο μέτοχος Α.Α. στην εταιρεία με την επωνυμία «ΑΒΓ Α.Ε.».


 
ΕΠΙΛΥΣΗ:






Βάσει των ανωτέρω η αξία κτήσης των 5,422,932 μετοχών που κατείχε ο μέτοχος ΑΑ ανέρχονταν στο συνολικό ποσό των € 3,062,173.85, με την αξία κτήσης της κάθε μετοχής να διαμορφώνετε στο ποσό των € 0,56.

Ως προς την μεθοδολογία για τον υπολογισμό της ανωτέρω αξίας κτήσης έχουν ληφθεί υπόψη οι διατάξεις της ΠΟΛ.1032/2015 καθώς και της ΠΟΛ.1082/2018.

Εκτός όμως από την κλασσική μέθοδο και ανάλογα με το έτος αναφοράς (δραχμή ή ευρώ) υπάρχουν και εναλλακτικές επιστημονικές μέθοδοι που διαφοροποιούν την αξία κτήσης.

Κλείνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι με το παρών άρθρο εκφράζω τις προσωπικές μου απόψεις που στηρίζονται στη δική μου ερμηνευτική προσέγγιση. Σε καμία περίπτωση δεν διεκδικώ το αλάθητο και θα δεχθώ τις όποιες επισημάνσεις ή παρατηρήσεις σας.



Αποποίηση Ευθύνης:

Το περιεχόμενο της στήλης, είναι καθαρά ενημερωτικό και πληροφοριακό και δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επενδυτική συμβουλή, ούτε υποκίνηση για συμμετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή.

Ο αρθρογράφος δεν ευθύνεται για τυχόν επενδυτικές και λοιπές αποφάσεις που θα ληφθούν με βάση τις πληροφορίες αυτές.



Πηγές:

• Εφηµερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, Νόμος υπ’ αριθμ. 4172, Φορολογία εισοδήματος, επείγοντα μέτρα εφαρμογής του ν. 4046/2012, του ν. 4093/2012 και του ν. 4172/2013 και άλλες διατάξεις, Αριθμός φύλλου 167, 23 Ιουλίου 2013
• ΠΟΛ.1032/2015 Φορολογική μεταχείριση του εισοδήματος από μεταβίβαση τίτλων και ολόκληρης επιχείρησης μετά την έναρξη ισχύος των διατάξεων του νέου Κ.Φ.Ε. (ν. 4172/2013)
• ΠΟΛ.1082/2018 Αναγραφή στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων των κερδών/ ζημιών από αγοραπωλησίες εισηγμένων σε χρηματιστήριο μετοχών, όταν ο μεταβιβάζων συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο των εταιριών με ποσοστό μικρότερο του μισού τοις εκατό (0,5%) ή όταν οι μετοχές έχουν αποκτηθεί πριν την 1η Ιανουαρίου 2009.
• Αριθ. πρωτ.: ΔΕΑΦ 1117344 ΕΞ 2017 Τρόπος προσδιορισμού της υπεραξίας κατά τη μεταβίβαση μερίδων ομόρρυθμης οικοδομικής εταιρείας με απλογραφικά βιβλία
• Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος ν.4172/2013 /Ανάλυση - Ερμηνεία Ν. 4172/2013, Νασόπουλος Α. Αντώνιος , ΄Β έκδοση.