ΠΟΛ.1246/17.10.2001
Κληρονομικόδικαίωμα μετά την υιοθεσία.
Σχόλια:
17 Οκτ 2001
Taxheaven.gr
Αθήνα, 17 Οκτωβρίου 2001
Αρ.Πρωτ.:1016982/89/Α0013
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ
Δ/ΝΣΗ 13η ΦΟΡ. ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
ΤΜΗΜΑ Α'
ΠΟΛ.: 1246
ΘΕΜΑ: Κληρονομικό δικαίωμα μετά την υιοθεσία.
(Υπ. Οικ.1016982/πολ.1246/17.10.2001)
Σας κοινοποιούμε την 700/2000 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, που έγινε αποδεκτή από τον Υπουργό των Οικονομικών καιπαρακαλούμε για την εφαρμογή της.
Με τηγ νωμοδότηση αυτή, ομόφωνα, έγινε δεκτό ότι:
α) οι θετοί γονείς και τα θετά τέκνα αυτών δεν έχουν κληρονομικό δικαίωμα έναντι του υιοθετηθέντος, εφόσον η υιοθεσία έλαβε χώρα πριν από την ισχύ τουν.2447/96 δηλαδή πριν από την 30.12.1996 και
β) οι θετοί γονείς εξακολουθούν και μετά την ισχύ του ν.2447/96 να εντάσσονται στην οικεία φορολογική κλίμακα, βάσει της παρ.4 εδ.3 του άρθρου 29 του ν.δ.118/93 δηλαδή να φορολογούνται με βάση τη συγγένεια, που ίσχυε μεταξύ αυτών και του υιοθετηθέντος προ της υιοθεσίας.
ΑριθμόςΓνωμοδοτήσεως 700/2000ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
(Γ' Τμήμα) Συνεδρίαση της 21-12-2000
Σύνθεση:
Προεδρεύων: Χρήστος Τσεκούρας, Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ.
Μέλη: Γ.Κρόμπας, Αντιπρόεδρος Ν.Σ.Κ., Β.Ασημακόπουλος, Σ.Παπαγεωργακόπουλος, Β. Κοντόλαιμος, Κ.Καπότας, Π. Κιούσης, Ι.Σακελλαρίου,Νομικοί Σύμβουλοι.
Εισηγητής: θεόδ. Ψυχογυιός,Πάρεδρος Ν.Σ.Κ.
Αριθ. ερωτήματος: α) Αρ. πρωτ. 1067379/465/Α0013/12-10-2000/Δνση ΦορολογίαςΚεφαλαίου Υπ. Οικ/κών.
Περίληψη ερωτήματος: Ερωτάται, αν ενόψει του άρθρου 1561 του Α.Κ. όπωςισχύει σήμερα, μετά την αντικατάσταση των περί υιοθεσίας διατάξεων από τον.2447/1996, οι θετοί γονείς και τα θετά αδέλφια κληρονομούν τη θετή κόρη καιεάν εξακολουθεί έναντι των θετών γονέων να ισχύει η φορολογική κλίμακα, στηνοποία παραπέμπει η διάταξη του άρθρου 29§4 εδ. 3 του ν.δ. 118/73.
Γ. ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ.
Με το πιο πάνωερώτημα τέθηκαν υπόψη μας τα ακόλουθα: Kara τα πραγματικά στοιχεία τουερωτήματος ο γάμος των θετών γονέων έγινε το έτος 1961. Αυνάμει της υπ'αριθμ.251/1970 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών κηρύχθηκαν ως θετά τέκνααμφοτέρων των συζύγων α) ο Κωνσταντίνος (έτος γεννήσεως 5.3.1959} και β)αβάπτιστο που πήρε αργότερα το όνομα Ζηνοβία - Ρίτα και παντρεύεται στις 5.10.1996. Ο θετός'.πατέρας πεθαίνει στις 12.4.1979 και η θετή
θυγατέραπεθαίνει στις 30.4.2000.
Ερωτάται αν ηθετή μητέρα και ο θετός υιός (αδελφός) κληρονομούν μαζί με
τον σύζυγο τηςαποθανούσης θετής κόρης.
Σύμφωνα με το άρθρο 1561 Α.Κ., όπως αυτό τέθηκε με το
Ν.2447/1996/ΦΕΚ278/2Α/30.12.1996, με την υιοθεσία, διακόπτεται κάθε
δεσμός τουανηλίκου με την φυσική του οικογένεια, με εξαίρεση τις ρυθμίσεις
περίκωλυμάτων γάμων των άρθρων 1356 και 1357 και ο ανήλικος
εντάσσεταιπλήρως στην οικογένεια του θετού γονέα του.
Στο νέο περίυιοθεσίας νόμο, δεν περιέχεται διάταξη αντίστοιχη εκείνης του
προϊσχύσαντοςάρθρου του Α.Κ. 1579, που ρητά όριζεπως ο θετός γονέας
στερείται,έναντι του θετού τέκνου, κληρονομικού δικαιώματος.
Από αυτήν τηνέλλειψη παρέπεται πως ήδη ο θετός γονέας κληρονομεί το θετό
τέκνο και τουςκατιόντες του. Τούτο όμως έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την
διάταξη τηςπαρ.4 του άρθρου 29 του ν.δ. 118/73, οοποίος, ενόψει του
προϊσχύσαντοςάρθρου του Α.Κ. 1579, κατατάσσει τον υιοθετήσαντα, έναντι
τουυιοθετηθέντος, στην αντίστοιχη φορολογική κλίμακα με βάση την πριν
από την υιοθεσία μεταξύ τους συγγενική σχέση. Ενόψει των ανωτέρω
παρακαλούμε ναέχουμε την νομική σας εισήγηση .
Από το ωςάνω αναφερόμενα προκύπτει (όχι βεβαίωςμε τη δέουσα
σαφήνεια) ότιυποβάλλονται δύο ερωτήματα, ήτοι :
(α) εάν μετάτην ισχύ του ν. 2447/96 ο υιοθετήσαςκαι οι συγγενείς αυτού
έχουνκληρονομικό δικαίωμα έναντι του υιοθετηθέντος, εάν η υιοθεσία
έλαβε χώρα πριναπό την ισχύ του νόμου αυτού, ως εις το διδόμενο
πραγματικό και
(β) εάνεξακολουθεί να ισχύει η αναφερθείσα, ρύθμιση του άρθρου 29§4 του
ν.δ. 118/73, εφόσον ο υιοθετήσας δεν στερείται του κληρονομικού
δικαιώματοςέναντι του υιοθετηθέντος.
II. ΠΑΡΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ.
Από το ν. 2447/96 ορίζονται τα εξής:
Κυρώνεταιως Κώδικας, σύμφωνα με το άρθρο 76 παρ. 6 του Συντάγματος και το άρθρο 16 παρ.12 του ν.2298/1995, το ακόλουθο σχέδιο νόμου... ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ
Υιοθεσία,επιτροπεία και αναδοχή ανηλίκου, δικαστική συμπαράσταση, δικαστική επιμέλειαξένων υποθέσεων και συναφείς ουσιαστικές, δικονομικές και μεταβατικέςδιατάξεις.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η ΝΕΑ ΡΥΘΜ1ΣΗ ΤΗΙΥΙΟΘΕΣΙΑΣ
Το δέκατο τρίτοΚεφάλαιο του Τέταρτου βιβλίου του Αστικού Κώδικα που
αναφέρεται στηνυιοθεσία (άρθρα 1568 έως 1588) καταργείται στο σύνολο
του.
Στη θέση των ήδη καταργημένων με το άρθρο 17 του ν.1329/1983
άρθρων 1542 εώς1567 του Αστικού Κώδικα και των καταργούμενων με την
προηγούμενηπαράγραφο διατάξεων τίθεται νέο κεφάλαιο δέκατο τρίτο με το
ακόλουθοπεριεχόμενο:
ΚΕΦΑΛΑΙΟΔΕΚΑΤΟΤΡΙΤΟ ΥΙΟΘΕΣΙΑ.
Αρθρο 1561.
Ενταξη στηνοικογένεια του θετού γονέα.
Με την υιοθεσίαδιακόπτεται κάθε δεσμός του ανήλικου με τη φυσική του
οικογένεια,μεεξαίρεση τις ρυθμίσεις περί κωλυμάτων γάμου των άρθρων
1356 και 1357και ο ανήλικος εντάσσεται πλήρως στην οικογένεια του θετού
γονέα του.Εναντι του θετού γονέα και των συγγενών του ο ανήλικος έχει
όλα ταδικαιώματα και τις υποχρεώσεις τέκνου γεννημένου σε γάμο. Το ίδιο
ισχύει και γιατους κατιόντες του θετού τέκνου.Σε περίπτωση ταυτόχρονης ή
διαδοχικήςυιοθεσίας περισσοτέρων,δημιουργείται μεταξύ τους συγγένεια
όμοια με αυτήνπου υπάρχει μεταξύ αδελφών.
Αρθρο 1579.
Υιοθεσίαενηλίκου.
Η υιοθεσία ενηλίκου επιτρέπεται μόνο όταν ουιοθετούμενος είναι τέκνο του
συζύγου εκείνουπου υιοθετεί
Αρθρο 1585.
Με την υιοθεσίατου άρθρου 1579 δεν παράγεται καμία σχέση συγγένειας
μεταξύ τουθετού τέκνου και των συγγενών εκείνου που υιοθέτησε και
αντίστροφα.
Εξάλλου με τηδιάταξη του άρθρου 57§1 του ίδιου ν. 2447/96 προβλέπεται
ότι:
Μεεξαίρεση τις ρυθμίσεις που ακολουθούν, υιοθεσίες που sr/ivav πριν από
την έναρξη τηςισχύος αυτού του νόμου διέπονται ως προς το κύρος τους και
τα έννομααποτελέσματα από το έως τώρα δίκαιο. Οι διατάξεις όμως των
άρθρων 1569 έως 1577 του Αστικού Κώδικα εφαρμόζονται και στις
υιοθεσίες, πουτελέσθηκαν υπό το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.
Σημειώνεται ότι οι διατάξεις των άρθρων 1569 έως 1577 Α.Κ.
αναφέρονται σεζητήματα προσβολής και λύσης της υιοθεσίας.
Επίσηςσημειώνεται ότι από τη διάταξη της τρίτης παραγράφου (εδ. 1) του
αναφερθέντοςάρθρου 57 του ν. 2447/96 προβλέπεται ότι στις περιπτώσεις
υιοθεσιών ανηλίκων που έγινανπριν από την έναρξη της ισχύος του
παρόντος, οθετός γονέας έχει το δικαίωμα να ζητήσει από το δικαστήριο,
με αίτηση του που δικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας
δικαιοδοσίας, την πλήρη ένταξη του τέκνου στην οικογένεια του,
σύμφωνα με ταάρθρα 1561 έως 1566 του Αστικού Κώδικα.
Επί πλέον στο άρθρο τρίτο του ν. 2447/96 προβλέπεται ότι η ισχύς του νόμουαυτού αρχίζει από τη δημοσίευση του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως(30/12/1996), εκτός αν ορίζεται άλλως στις επί μέρους διατάξεις του.
Υπενθυμίζεται ότι από τις προ της ισχύος του ν. 2447/96 διατάξεις τουΑστικού Κώδικα προβλέποντο τα ακόλουθα:
Άρθρο1579.
Αποτελέσματαγια την οικογένεια.Από την τέλεση της υιοθεσίας το θετό τέκνο έχει θέση γνήσιουτέκνου, έναντι
αυτού που τουιοθέτησε. Αυτός δεν έχει κληρονομικά δικαιώματα έναντι του θετού τέκνου.
Άρθρο 1580.
Εκείνος πουυιοθετήθηκε και από τους δύο συζύγους έχει θέση κοινού
γνήσιου τέκνουτους. Του ίδιο ισχύει και αν ο ένας απότους συζύγους
υιοθετήσει τοτέκνο του άλλου.
Άρθρο 1581
Οι κατιόντεςτου θετού τέκνου, που γεννήθηκαν μετά την υιοθεσία, έχουν
θέση γνήσιων κατιόντων εκείνου που υιοθέτησε. Κατά τα λοιπά δεν
παράγεται καμιά σχέση συγγένειας μεταξύ του θετού τέκνου και των
συγγενώνεκείνου που υιοθέτησε, και αντίστροφα.
Τέλος, από τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 4 εδ. 3 του άρθρου 29 του ν.118/73 ορίζεται ότι:
"Οιδικαιούχοι της κτήσης, ανάλογα με τη συγγενική τους σχέση προς τονκληρονομούμενο, κατατάσσονται στις επόμενες τέσσερις (4) κατηγορίες. Γιακαθεμία από τις κατηγορίες αυτές ισχύει χωριστή φορολογική κλίμακα ωςεξής:..."(παρ. Ι).
"Ηκατάταξις εις την οικείαν κατηγορίαν του παρόντος άρθρου του υιοθετήσαντος,έναντι του υιοθετηθέντος ή των μετά την υιοθεσίαν γεννηθέντων γνησίων κατιόντωναυτού, ενεργείται επί τη βάσει της συγγενικής σχέσεως της υφισταμένης προ τηςυιοθεσίας." (παραγρ.. 4 εδ. 3, ως ισχύει μετά την αντικατάσταση της από το άρθρο43 παρ. 1 του ν. 814/78 και αναριθμήθηκε ως παράγραφος 4 με το άρθρο 16 παρ. 1του ν. 1473/84).
III. ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΩΣ.
α) Επί του πρώτου ερωτήματος.
αα) Από το σύνολο των νέων διατάξεων, που ρυθμίζουν τα θέματα του θεσμούτης υιοθεσίας μετά την ισχύ του κυρωτικού νόμου 2447/96 (ήτοι από 30/12/1996),προκύπτει ότι δεν υφίσταται πλέον νομοθετική πρόβλεψη περί ανυπαρξίαςκληρονομικού δικαιώματος του θετού γονέα και των συγγενών αυτού έναντι τουυιοθετηθέντος, όπως προβλεπόταν στην καταργηθείσα διάταξη του άρθρου 1579 εδ.2Α.Κ.
Συνεπώς, αφού κατά την αναφερθείσα διάταξη του άρθρου 1561 εδ.2 Α.Κ., ουιοθετηθείς έναντι του θετού γονέα και των συγγενών του έχει όλα τα δικαιώματακαι τις υποχρεώσεις τέκνου γεννημένου σε γάμο, συνάγεται ότι ο θετός γονέας καιοι συγγενείς του έχουν πλέον κληρονομικό δικαίωμα έναντι του υιοθετηθέντος (βλΕ. Κουνουγέρη Μανωλεδάκη, Οικογεν. Λίκαιο, τόμ. β' έκδ. β', σελ 341).
Το αυτόκληρονομικό δικαίωμα υφίσταται και μεταξύ των υιοθετηθέντων από τον ίδιο θετόγονέα, αφού με τη ρητή διάταξη του άρθρου 1561 εδ. 4 Α.Κ., ως ισχύει μετά τοναναφερθέντα ν. 2447/96, προβλέπεται ότι μεταξύ των υιοθετηθέντων δημιουργείταισυγγένεια όμοια με αυτή που υπάρχει μεταξύ αδελφών.
ββ) Εξαίρεση των ως άνω υπό στοιχ. (αα) αναφερομένων υφίσταται ως προς τοκληρονομικό δικαίωμα των συγγενών του υιοθετήσαντος έναντι του υιοθετηθέντος,στην περίπτωση που ο υιοθετηθείς είναι ενήλικος, δοθέντος ότι τότε, κατά τηδιάταξη του άρθρου 1585 Α.Κ. (σε συνδυασμό με το άρθρο 1579 Α.Κ.), δενπαράγεται σχέση συγγένειας μεταξύ του θετού τέκνου και των συγγενών τουυιοθετήσαντος (Ε.Κουνουγέρη Μανωλεδάκη ό.π. σελ 363).
γγ) Από τη διάταξη όμως του άρθρου 57§1 του νόμου 2447/96 προκύπτει σαφώςότι η διαχρονική ισχύς των νέων διατάξεων, δεν εκτείνεται και επί τωνυιοθεσιών, που έλαβαν χώρα πρίν από την αναφερθείσα ημερομηνία ισχύος του ενλόγω κυρωτικού νόμου (30/12/96), σε ό,τι αφορά το κύρος και τα έννομααποτελέσματα αυτών (εκτός εάν τηρήθηκε η διαδικασία της αναφερθείσης διάταξηςτου άρθρου 57§3 του ίδιου νόμου).
Κατάσυνέπεια, στο πρώτο ερώτημα, βάσει του διδόμενου πραγματικού, προσήκει αρνητικήαπάντηση, δεδομένου ότι η υιοθεσία της θανούσης έλαβε χώρα πριν από την30/12/1996, οπότε και είχε εφαρμογή η διάταξη του άρθρου 1579 εδ.2 Α.Κ., ηοποία δεν αναγνώριζε κληρονομικό δικαίωμα στο θετό γονέα και στους συγγενείςτου (φυσικούς ή θετούς) έναντι του θετού τέκνου.
β) Επί του δευτέρου ερωτήματος
αα) Η ως άνω εκτεθείσα ερμηνευτική παραδοχή, κατά την οποία ο θετός γονέαςκαι οι συγγενείς αυτού έχουν εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα έναντι τουυιοθετηθέντος από την 30/12/1996 δεν παράγει καμμία αντίθεση προς τη διάταξητου άρθρου 29§4 του ν.δ. 118/73, ίος υπολαμβάνει η ερωτώσα .υπηρεσία και συνεπώς υπ' αυτή την έννοια δεντίθεται θέμα διαφορετικής ερμηνευτικής αντιμετώπισης του ζητήματος. Και τούτο,διότι ο νομοθέτης του ν.δ.118/73 έκρινε σκόπιμο να εντάξει τον θετό γονέα, ωςκληρονόμο του θετού τέκνου, στη φορολογική κλίμακα, που ίσχυε προ της υιοθεσίας,μολονότι και υπό το κράτος του προϊσχύοντος δικαίου, υφίστατο μεταξύ αυτώννομική συγγένεια γονέα προς γνήσιο τέκνο (βλ. άρθρο 1579 εδ. 1 Α.Κ.). Η αυτήνομική συγγένεια εξακολουθεί, ως ελέχθη, να υφίσταται και σήμερα, μετά την ισχύτων νέων περί υιοθεσίας διατάξεων (βλ. άρθρο 1561 εδ. 2 Α.Κ.). Άρα, ως προς τοσημείο αυτό, ουδέν μετεβλήθη φορολογικώς, αν και είναι προφανές ότι, εν όψειτης, υπό το νέο νομοθετικό καθεστώς, πλήρους ένταξης του υιοθετηθέντος στηνοικογένεια του θετού γονέα, η νομοθετική αντιμετώπιση των ως άνω φορολογικώνυποχρεώσεων του θετού γονέα χρήζει κατάλληλης εναρμόνισης προς το νέο θεσμικόπλαίσιο.
ββ) Εξάλλου το γεγονός ότι, υπό το νέο νομοθετικό καθεστώς, οι φυσικοίγονείς του υιοθετηθέντος στερούνται του κληρονομικού δικαιώματος έναντι αυτού(βλ. Γνωμ. Ν.Σ.Κ. 615/98), ενώ αποκτούν τέτοιο δικαίωμα οι θετοί γονείς του,δεν μεταβάλλει κατ' ανάγκη τις υφιστάμενες φορολογικές κλίμακες.
Και τούτο,διότι η μόνη διαφοροποίηση εντοπίζεται στην εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή,δεδομένου ότι η ανυπαρξία κληρονομικού
δικαιώματος του υιοθετήσαντος έναντι του υιοθετηθέντος υπό το προϊσχύον δίκαιοανεφέρετο απλώς στη στέρηση κληρονομικού εξ
αδιαθέτου δικαιώματος του θετού γονέως xωρίς τούτο να εμποδίζει την εκδιαθήκης διαδοχή. Συνεπώς, το γεγονός ότι ήδη υπό το κράτος του ν. 2447/96δύναται να χωρήσει και εξ αδιαθέτου διαδοχή του υιοθετηθέντος από τονυιοθετήσαντα, δεν διαφοροποιεί κατ' ανάγκη τη φορολογική αντιμετώπιση τουκληρονόμου - θετού γονέα, δεδομένου ότι ο τρόπος της επαγωγής της κληρονομιάς(εξ αδιαθέτου ή εκ διαθήκης) δεν αποτελεί στοιχείο, που καθορίζει τηνεφαρμοστέα φορολογική κλίμακα προς υπολογισμό του προκύπτοντος φόρουκληρονομιάς.
Συνεπώς,επί των ως άνω ερωτημάτων το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους γνωμοδότησε ομόφωνα:(σ.)ότι οι θετοί γονείς και τα τέκνα αυτών δεν έχουν κληρονομικό δικαίωμαέναντι του υιοθετηθέντος, εφόσον η υιοθεσία έλαβε χώρα πριν από την ισχύ του ν.2447/96, ήτοι πριν από την 30-12-1996, και (β) ότι οι θετοί γονείς εξακολουθούνκαι μετά την ισχύ του ν. 2447/96 να εντάσσονται στην οικεία φορολογική κλίμακα,βάσει της παραγράφου 4 εδ.3 του άρθρου 29 του ν.δ. 118/73, ήτοι ναφορολογούνται με βάση τη συγγένεια, που ίσχυε μεταξύ αυτών και του υιοθετηθέντοςπρο της υιοθεσίας, τίθεται όμοις ζήτημα εναρμόνισης της εν λόγω διάταξης προςτις νέες ρυθμίσεις του Αστικού Κώδικα και το διέπον αυτές πνεύμα εντάξεως τουυιοθετηθέντος στην οικογένεια του υιοθετήσαντος ως προς όλες τις έννομες αυτήςσυνέπειες.
Taxheaven.gr