Making tax digital: Το νέο πλήρως ψηφιοποιημένο φορολογικό σύστημα της Μεγάλης Βρετανίας

Επιμέλεια - Επεξεργασία

ΜΕΝΕΛΑΟΣ Α. ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ
Οικονομολόγος ΜΒΑ, ΜSc in Finance and Financial Information Systems
Γεν. Γραμματέας Εφοριακών Θεσσαλονίκης - Κιλκίς - Χαλκιδικής
Μέλος Ε.Ε. Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εφοριακών

ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΚΟΥΠΚΑΣ
Οικονομολόγος ΜΒΑ, ΜSc
Πρόεδρος Εφοριακών Θεσσαλονίκης - Κιλκίς - Χαλκιδικής
Αντιπρόεδρος Φορολογικής Επιθεώρησης

1. Εισαγωγή
   
Το πρόσφατο περιστατικό των παράνομων επιστροφών φόρου εισοδήματος ανέδειξε με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο τις αδυναμίες του ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής φορολογικών δηλώσεων. Σε μια προσπάθεια διερεύνησης βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται σε ευρωπαϊκές χώρες, θα ήταν χρήσιμο να αναλύσουμε τις γενικές αρχές και τους στόχους ενός φιλόδοξου και επαναστατικού project που τιτλοφορείται ως “Making tax digital”, το οποίο επιχειρείται από την φορολογική και τελωνειακή αρχή της Μεγάλης Βρετανίας (ΗΜ Revenue & Customs) και θέτει ως στόχο την πλήρη ψηφιοποίηση των φορολογικών συναλλαγών και δηλώσεων από 1ης Απριλίου 2020. Θα αναφερθούμε, επιπλέον, και στο νέο πλαίσιο υποβολής δηλώσεων ΦΠΑ που θα εφαρμοστεί από την 1η Απριλίου 2019, καθόσον όλες οι επιχειρήσεις που είναι εγγεγραμμένες στο μητρώο ΦΠΑ στη Μεγάλη Βρετανία με φορολογητέο κύκλο εργασιών που ξεπερνά το όριο υπαγωγής στο  ΦΠΑ (£ 85.000 το χρόνο) θα είναι υποχρεωμένες να διατηρούν ψηφιακά αρχεία ΦΠΑ και να υποβάλλουν αποκλειστικά ψηφιακά τις σχετικές δηλώσεις.
Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση του project θα περιγράψουμε συνοπτικά τη σχέση Φορολογικής Διοίκησης και Υπουργείου Οικονομικών στη Μεγάλη Βρετανία: Η φορολογική και τελωνειακή αρχή της Μεγάλης Βρετανίας ονομάζεται «Her Majesty’s Revenue and Customs» (ΗΜRC) και η διοίκησή της ασκείται από επτά (7) επιτρόπους (Commissioners), οι οποίοι διορίζονται από την Βασίλισσα και είναι ανώτερα διοικητικά στελέχη της ίδια της αρχής. Η αρχή επιβλέπεται από τον Υπουργό Οικονομικών και αναφέρεται στο Κοινοβούλιο μέσω του τελευταίου. Ο Υπουργός Οικονομικών δεν ασκεί καμία εξουσία στη διοίκηση της αρχής, όμως σχεδιάζει την φορολογική πολιτική, την οποία καλείται να εφαρμόσει και να υλοποιήσει η Αρχή. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σύστημα προσομοιάζει αρκετά με αυτό που ισχύει στην Ελλάδα από 01.01.2017, όπου με το νόμο 4389/2016 συστήθηκε η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Η ΑΑΔΕ απολαμβάνει λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, δεν υπόκειται σε ιεραρχικό έλεγχο ή εποπτεία από τον Υπουργό Οικονομικών, αλλά υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο από την Επιτροπή Διαφάνειας και Θεσμών της Βουλής.

2. Το σχέδιο “Making tax digital”
   
Το σχέδιο “Making tax digital” για πρώτη φορά παρουσιάστηκε από τον Υπουργό Οικονομικών της Μεγάλης Βρετανίας τον Μάρτιο του 2015 κατά την συζήτηση του προϋπολογισμού του 2ου τριμήνου. Στη συνέχεια τον Νοέμβριο του 2015  ανακοινώθηκε ότι θα επενδυθούν £ 1,3 δισ. για να μετατραπεί η Φορολογική Διοίκηση της Μεγάλης Βρετανίας σε μία από τις πιο ψηφιακά προηγμένες διοικήσεις του κόσμου. Στόχος του project είναι η δημιουργία ενός ψηφιακού φορολογικού συστήματος, φιλικό προς τους φορολογούμενους και τις επιχειρήσεις, που θα τους διευκολύνει να εκπληρώνουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις έγκυρα και έγκαιρα. Επιπλέον, η ολοκλήρωση του σχεδίου θα συμβάλλει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας της Φορολογικής Διοίκησης ως προς τη βεβαίωση και είσπραξη των φόρων. Η πλήρης ψηφιοποίηση των φορολογικών υπηρεσιών και συναλλαγών τον Απρίλιο του 2020 θα οδηγήσει:
→ στην κατάργηση της γραφειοκρατικής διαδικασίας συμπλήρωσης των φορολογικών δηλώσεων και κατ’ επέκταση στην κατάργηση της υποχρέωσης ετήσιας υποβολής φορολογικών δηλώσεων φόρου εισοδήματος,
→ στη λειτουργία του φορολογικού συστήματος σχεδόν σε πραγματικό χρόνο (real time),
→ στην αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης,
→ στην αύξηση των φορολογικών εσόδων από την σημαντική μείωση των λαθών που θα αποφευχθούν και συνήθως οφείλονται στη χειρόγραφη τήρηση βιβλίων και στην «χειρόγραφη» εισαγωγή δεδομένων κατά την υποβολή των δηλώσεων.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι το σχέδιο θα εφαρμοστεί καθολικά για όλους σχεδόν τους φορολογούμενους. Οι μόνοι που εξαιρούνται σε πρώτο στάδιο είναι οι επιχειρήσεις, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι ενοικιαστές με συνολικά ετήσια έσοδα κάτω των £10.000, φιλανθρωπικές οργανώσεις (χωρίς εμπορική δραστηριότητα) και όσοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ψηφιακά μέσα για λόγους θρησκευτικούς, ηλικίας, αναπηρίας και απομακρυσμένης τοποθεσίας.

3. Οι τέσσερις Πυλώνες του “Making tax digital”

To project στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες:

- Στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη διαχείριση των πληροφοριών από τρίτες πηγές. Οι φορολογούμενοι δεν θα χρειάζεται να δίνουν καμιά πληροφορία στην φορολογική αρχή, απλά θα μπορούν να ελέγχουν στον προσωπικό τους ψηφιακό φορολογικό λογαριασμό αν το προφίλ τους και οι λοιπές φορολογικές πληροφορίες για τον υπολογισμό του φόρου είναι σωστά συμπληρωμένες και επικαιροποιημένες. Η φορολογική αρχή με βάση την σωστή πληροφόρηση θα προσαρμόσει τις υπηρεσίες που παρέχει στους φορολογούμενους σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητές τους (tailored services).   

- Στην δημιουργία ενός και μοναδικού ψηφιακού φορολογικού λογαριασμού (digital tax account) για κάθε φορολογούμενο. H Φορολογική Διοίκηση θα ενοποιήσει όλα τα πληροφοριακά συστήματά της με σκοπό να δημιουργήσει ψηφιακούς φορολογικούς λογαριασμούς για όλους τους φορολογούμενους, που θα απεικονίζουν απλά και κατανοητά όλες τις υποχρεώσεις, τα δικαιώματα και κάθε είδους συναλλαγές με την φορολογική αρχή, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους λογαριασμούς στο online banking.

- Στην λειτουργία του φορολογικού συστήματος σε πραγματικό χρόνο. Η Φορολογική Διοίκηση θα συλλέγει και θα επεξεργάζεται τις πληροφορίες που επηρεάζουν το φόρο εισοδήματος σχεδόν σε πραγματικό χρόνο. Οι επιχειρήσεις θα ελέγχουν τις παραπάνω πληροφορίες και θα ενημερώνουν ψηφιακά το πληροφοριακό σύστημα της φορολογικής αρχής τουλάχιστον μία φορά το τρίμηνο.

- Στην ψηφιακή αλληλεπίδραση – επικοινωνία με τους φορολογούμενους σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Ο ψηφιακοί φορολογικοί λογαριασμοί  θα απεικονίζουν εξατομικευμένα τις φορολογικές υποχρεώσεις του κάθε φορολογούμενου και επιπλέον θα παρέχονται εξατομικευμένες φορολογικές συμβουλές και υποστήριξη μέσω webchat και αποστολής ασφαλών μηνυμάτων.

4. Οφέλη για τους Φορολογούμενους, τις Επιχειρήσεις, την Φορολογική Διοίκηση και τους Λογιστές

→ Για τους φορολογούμενους
Μέσω της δημιουργίας ενός και μοναδικού προσωποποιημένου ψηφιακού φορολογικού λογαριασμού για κάθε φορολογούμενο (μισθωτοί, συνταξιούχοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, επιχειρήσεις) επιτυγχάνεται με απλό και κατανοητό τρόπο η απεικόνιση των συνολικών φορολογικών υποχρεώσεων του φορολογούμενου και η διαπροσωπική επικοινωνία με την Φορολογική Διοίκηση. Η αποτελεσματικότερη διαχείριση των πληροφοριών από τις τρίτες πηγές θα απαλλάξει τους φορολογούμενους από το βάρος της ενημέρωσης του φορολογικού συστήματος από τους ίδιους. Επιπλέον, οι φορολογούμενοι θα απαλλαγούν και από την υποχρέωση υποβολής δήλωσης, καθόσον η Φορολογική Διοίκηση θα συλλέγει εγκαίρως, και σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, όλες εκείνες τις πληροφορίες που απαιτούνται για τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος. Τέλος, οι φορολογούμενοι θα επωφεληθούν από την μη επιβολή προστίμων και προσαυξήσεων που προέρχονται από την υποβολή ανακριβών και εκπρόθεσμων φορολογικές δηλώσεων ή και πληροφοριών.

→ Για τις επιχειρήσεις
Εκτός όλων των παραπάνω, οι επιχειρήσεις, οι οποίες θα ενημερώνουν το σύστημα τουλάχιστον μία φορά το τρίμηνο υποχρεωτικά (και όποτε επιθυμούν προαιρετικά) θα έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν σχεδόν σε πραγματικό χρόνο το ποσό φόρου εισοδήματος που έχουν να πληρώσουν, χωρίς να περιμένουν το τέλος του φορολογικού έτους και την υποβολή της φορολογικής δήλωσης. Η γνώση του πραγματικού και ορθού ποσού βεβαιωμένου φόρου παρέχει ασφάλεια και ακρίβεια στις επιχειρήσεις, το οποίο συμβάλλει στον καλύτερο προϋπολογισμό των φορολογικών και χρηματοοικονομικών τους υποχρεώσεων. Επιπρόσθετα, η χρησιμοποίηση λογιστικών προγραμμάτων και η τήρηση ψηφιοποιημένων λογιστικών αρχείων, θα συμβάλλει στην εξοικονόμηση χρόνου, διοικητικού κόστους, και θα απαλλάξει τις επιχειρήσεις από το κόστος των χειρόγραφων λαθών. H φορολογική διοίκηση υπολογίζει ότι κατά την πλήρη εφαρμογή του σχεδίου τα βάρη – κόστη των επιχειρήσεων που σχετίζονται με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις θα μειωθούν συνολικά κατά £ 400 εκατομμύρια.

→ Για την Φορολογική Διοίκηση
Η ψηφιοποίηση του φορολογικού συστήματος θα οδηγήσει σε αύξηση της φορολογικής συμμόρφωσης και στην αποτελεσματικότερη βεβαίωση και είσπραξη των φόρων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της φορολογικής διοίκησης για την απώλεια φορολογικών εσόδων (tax gap) την περίοδο 2014 - 2015, το Υπουργείο Οικονομικών απώλεσε πάνω από £ 8 δισ. φορολογικά έσοδα που οφειλόταν σε λάθη των φορολογούμενων τα οποία θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί. Την ίδια περίοδο χάθηκαν πάνω από £ 3,5 δισ. φορολογικά έσοδα που οφειλόταν αποκλειστικά σε λάθη στις δηλώσεις ΦΠΑ. Με την ολοκλήρωση του σχεδίου η Φορολογική Διοίκηση της Μεγάλης Βρετανίας υπολογίζει σε σημαντική μείωση των παραπάνω λαθών μέσω της ποιοτικής αναβάθμισης της διατήρησης των αρχείων και ως εκ τούτου σε σταθερή αύξηση των φορολογικών εσόδων κατά  £ 1 δισ. το χρόνο, αρχής γενομένης από το 2021 - 2022. Υπολογίζεται ακόμα ότι ο αριθμός των τηλεφωνικών κλήσεων από 35 εκατ. το 2015 - 2016 θα μειωθεί σε 15 εκατ. το 2019 - 2020, καθώς οι προσωπικοί ψηφιακοί φορολογικοί λογαριασμοί θα παρέχουν on line τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται οι φορολογούμενοι. Τέλος, η Φορολογική Διοίκηση θα εξοικονομήσει οικονομικούς πόρους από την συγχώνευση των 170 γραφείων της σε 13 μεγάλα και σύγχρονα φορολογικά κέντρα. Τα κέντρα αυτά θα διευκολύνουν την συνεργασία μεταξύ των υπαλλήλων της HMRC και θα συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της εργασίας τους.

→ Για τους λογιστές
Είναι γεγονός ότι αρχικά οι λογιστές θα επιφορτιστούν με το μεγάλο βάρος της προσαρμογής των επιχειρήσεων στο νέο πλήρως ψηφιακό φορολογικό περιβάλλον. Ωστόσο, μακροχρόνια η καθολική χρήση λογιστικών προγραμμάτων από όλες τις επιχειρήσεις σε συνδυασμό με την ψηφιοποίηση των φορολογικών συναλλαγών και υπηρεσιών θα συμβάλει στην αναβάθμιση του τρόπου λειτουργίας τους. Συγκεκριμένα, οι λογιστές απαλλάσσονται από την γραφειοκρατική διαδικασία καταχώρισης δεδομένων και υποβολής δηλώσεων ώστε να επικεντρωθούν σε ένα πιο συμβουλευτικό ρόλο, βοηθώντας τους πελάτες τους στη λήψη καλύτερων επιχειρηματικών αποφάσεων. Η καθολική χρήση λογιστικών προγραμμάτων θα δώσει τη δυνατότητα στους λογιστές/φοροτεχνικούς της εξ αποστάσεως παροχής υπηρεσιών συμβάλλοντας στην περαιτέρω εξοικονόμηση χρόνου και πόρων. Επιπλέον, οι γνώσεις και οι δεξιότητές τους σε θέματα χρηματοοικονομικής λογιστικής σε συνδυασμό με τα έγκαιρα και έγκυρα δεδομένα που θα παρέχονται από τα λογιστικά προγράμματα, θα συμβάλλουν στην αξιόπιστη ανάλυση της χρηματοοικονομικής θέσης της επιχείρησης.   

5. Νέος τρόπος υποβολής δηλώσεων ΦΠΑ πλήρως ψηφιοποιημένος από 01.04.2019 – Πιλοτική εφαρμογή στο Φόρο Εισοδήματος

Πλήρης εφαρμογή στο ΦΠΑ από 01.04.2019
   
Από τον Απρίλιο του 2019, όλες οι επιχειρήσεις που είναι εγγεγραμμένες στο μητρώο ΦΠΑ στη Μεγάλη Βρετανία με φορολογητέο κύκλο εργασιών που ξεπερνά το όριο καταχώρισης ΦΠΑ (£ 85.000 το χρόνο) θα είναι υποχρεωμένες να διατηρούν ψηφιακά αρχεία ΦΠΑ και να υποβάλλουν αποκλειστικά ψηφιακά τις δηλώσεις ΦΠΑ. Στο νέο καθεστώς θα υπάγονται και όλες οι αλλοδαπές επιχειρήσεις με αρ. μητρώου ΦΠΑ στη Μεγάλη Βρετανία, καθώς και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις και οι δημόσιες υπηρεσίες που υπερβαίνουν το παραπάνω όριο. Από την στιγμή που μια επιχείρηση υπαχθεί στο νέο καθεστώς η παραμονή της είναι υποχρεωτική, ακόμα και αν ο κύκλος εργασιών της μειωθεί κάτω από το παραπάνω όριο. Για τις επιχειρήσεις που δεν είναι υποχρεωμένες να εφαρμόσουν το νέο καθεστώς από 01.04.2019, δίνεται η δυνατότητα να υπαχθούν προαιρετικά. Οι μόνοι που δύναται να εξαιρεθούν από το νέο καθεστώς είναι οι φορολογούμενοι που δεν χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα και Η/Υ για λόγους θρησκευτικούς, ηλικίας, αναπηρίας και απομακρυσμένης τοποθεσίας (κατόπιν αιτήσεως), επιχειρήσεις σε καθεστώς αφερεγγυότητας και τέλος επιχειρήσεις που έχουν υπαχθεί στο καθεστώς ΦΠΑ προαιρετικά και ο ετήσιος κύκλος εργασιών τους βρίσκεται κάτω από το παραπάνω όριο των £ 85.000.
Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις θα καταγράφουν και θα διατηρούν τις συναλλαγές ΦΠΑ (ενδεικτικά αγορές, πωλήσεις) σε ψηφιακά αρχεία, χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα χειρόγραφης καταγραφής. Ομοίως, οι επιχειρήσεις για την υποβολή των δηλώσεων δεν θα μπορούν να εισάγουν χειρόγραφα τα δεδομένα που απαιτούνται για την δήλωση του ΦΠΑ στο πληροφοριακό σύστημα, αλλά θα υποβάλλεται η δήλωση ψηφιακά. Πιο αναλυτικά,  οι επιχειρήσεις θα πρέπει να διατηρούν τα αρχεία τους ψηφιακά μέσω ειδικών λογισμικών (software) ή υπολογιστικών φύλλων, τα οποία θα είναι συμβατά και θα συνδέονται ψηφιακά με τo πληροφοριακό σύστημα της HMRC μέσω λογισμικού διασύνδεσης προγραμματισμού εφαρμογών (Application Programming Interface - API).  Από τα δεδομένα του ΦΠΑ που θα διατηρούνται σε ψηφιακή μορφή με την βοήθεια του ειδικού λογισμικού θα εξάγεται η δήλωση ΦΠΑ, η οποία και θα υποβάλλεται ψηφιακά στην HRMC. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι οι ημερομηνίες υποβολής δηλώσεων ΦΠΑ (μηνιαίως, τριμηνιαίως, ετησίως) και πληρωμής δεν αλλάζουν. Επιπλέον, το λογισμικό θα παρέχει τη δυνατότητα στην επιχείρηση να ενημερώνει με δεδομένα ΦΠΑ το πληροφοριακό σύστημα της HMRC και σε προαιρετική βάση, και να λαμβάνει πληροφορίες από την HMRC μέσω της πλατφόρμας API σχετικά με την εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεών τους. Τέλος, τα ψηφιακά αρχεία θα διατηρούνται από τις επιχειρήσεις για έξι χρόνια.

Πιλοτική εφαρμογή στο φόρο εισοδήματος
   
Είναι απαραίτητο να επισημάνουμε ότι η εφαρμογή της πλήρης ψηφιοποίησης στο καθεστώς ΦΠΑ θα αποτελέσει για την HΜ Revenue & Customs  ένα πολύ καλό πρώτο τεστ για την πλήρη ψηφιοποίηση και στο φόρο εισοδήματος φυσικών πρόσωπων και επιχειρήσεων. Ήδη πιλοτικά η φορολογική αρχή παρέχει προαιρετικά τη δυνατότητα στις ατομικές επιχειρήσεις και στους ελεύθερους επαγγελματίες που έχουν εισοδήματα από μία δραστηριότητα και στους φορολογούμενους που έχουν εισοδήματα αποκλειστικά από ακίνητα να μπορούν να καταγράφουν και να διατηρούν ψηφιακά τις συναλλαγές τους και να ενημερώνουν το πληροφοριακό σύστημα τουλάχιστον μία φορά το τρίμηνο (αν το επιθυμούν και περισσότερες φορές), υποβάλλοντος ψηφιακά στην φορολογική αρχή τα συνολικά εισοδήματα και έξοδά τους. Με αυτό τον τρόπο καταργείται η συμπλήρωση και υποβολή της ετήσιας φορολογικής δήλωσης και ο φορολογούμενος έχει τη δυνατότητα να προϋπολογίζει τουλάχιστον κάθε τρίμηνο το φόρο εισοδήματος δίχως να περιμένει το τέλος του φορολογικού έτους. Στο τέλος του έτους, θα υποβάλλεται μια τελική αναφορά με την οποία θα επιβεβαιώνεται το συνολικό εισόδημα και τα συνολικά έξοδα και μέσω της οποίας θα αιτούνται τυχόν φοροαπαλλαγές και επιδόματα. Οι ημερομηνίες πληρωμής του φόρου εισοδήματος δεν αλλάζουν, εκτός αν ο φορολογούμενος επιθυμεί να πληρώσει κατά την διάρκεια του φορολογικού έτους. Αν οι πληρωμές κατά την διάρκεια του φορολογικού έτους δεν καλύπτουν το συνολικό ετήσιο φόρο εισοδήματος που θα υπολογιστεί στο τέλος του έτους, αυτές αφαιρούνται από την πληρωμή του συνολικού ετήσιου φόρο εισοδήματος.

6. Συμπέρασμα
   
Συνοψίζοντας, συμπεραίνουμε ότι η πλήρης εφαρμογή του project “Making tax digital” θα λειτουργήσει θετικά επ’ ωφελεία όλων των εμπλεκόμενων (Φορολογική Διοίκηση, φορολογούμενοι, επιχειρήσεις, λογιστές). Πρόκειται δηλαδή για μία win - win situation. Επομένως, η πλήρης ψηφιοποίηση των φορολογικών συναλλαγών και υπηρεσιών αποτελεί επιτακτική ανάγκη και μονόδρομο για την κάθε Φορολογική Διοίκηση, που επιδιώκει την αύξηση της αποτελεσματικότητάς της στην βεβαίωση και είσπραξη των φόρων και παράλληλα την καλύτερη και ταχύτερη εξυπηρέτηση των φορολογουμένων και των επιχειρήσεων, πάντοτε λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

Πηγές:

HMRC, VAT Notice 700/22: Making Tax Digital for VAT, Published 13 July 2018
ΗMRC, Guidance: Making Tax Digital for Business - stakeholder communications pack, Published 13 July 2018
ΗMRC, Guidance: Use software to send Income Tax updates, Last updated 4 June 2018
ΗMRC, Policy paper: Overview of Making Tax Digital, Updated 13 July 2017
ΗMRC, Policy paper: Making Tax Digital for business, Published 8 March 2017
HM Treasury, Policy paper: Spending review and autumn statement 2015, Updated 27 November 2015