ΣτΕ 1159/2012 ΣτΕ 1159/2012

ΣτΕ 1159/2012  Πλαστά και εικονικά στοιχεία . Προϋποθέσεις επιβολής των μέτρων του άρθρου 14 του ν.2523/1997. Ο φορολογούμενος μπορεί να υποβάλει αίτηση περί άρσεως  των μέτρων, κατά δε της απορριπτικής υπουργικής αποφάσεως ασκείται προσφυγή. Η αίτηση αυτή  έχει χαρακτήρα ενδικοφανούς προσφυγής και δεν καθίσταται απαράδεκτη η προσφυγή αν η  Διοίκηση δεν ενημερώσει τον ενδιαφερόμενο για την άσκησή της. Τα μέτρα δεν έχουν γνήσιο  κυρωτικό χαρακτήρα και δεν είναι δυσανάλογα προς το σκοπό τους, ενώ περιορίζουν θεμιτά την  οικονομική και επαγγελματική ελευθερία του καθ' ου και επιτρεπτώς επιβάλλονται αναδρομικά,  χωρίς να παραβιάζεται η αρχή της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης.
 
ΣτΕ  1159/2012

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ  ΤΜΗΜΑ Β΄

 Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 25 Μαΐου 2011 με την εξής σύνθεση: Δ.  Κωστόπουλος, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Προέδρου του  Τμήματος, που είχε κώλυμα, Β. Καλαντζή, Εμμ. Κουσιουρής, Σύμβουλοι, Ε. Σκούρα, Κ. Λαζαράκη,  Πάρεδροι. Γραμματέας η Κ. Κεχρολόγου.
 Για να δικάσει την από 22 Δεκεμβρίου 2009 αίτηση:
 του Υπουργού Οικονομικών, ο οποίος παρέστη με τη Δέσποινα Γάκη, Πάρεδρο του Νομικού  Συμβουλίου του Κράτους,
 κατά του ....................................., ο  οποίος παρέστη με το δικηγόρο Γρηγόριο Μεντή (Α.Μ. 16463), που τον διόρισε στο ακροατήριο.
 Με την αίτηση αυτή ο Υπουργός επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθμ. 3457/2008 απόφαση του  Διοικητικού Εφετείου Αθηνών.
 Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή, Συμβούλου Eμμ. Κουσιουρή.
 Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την αντιπρόσωπο του Υπουργού, η οποία ανέπτυξε και προφορικά  τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και τον πληρεξούσιο  του αναιρεσιβλήτου, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.
 Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ  α ι
Α φ ο ύ  μ ε λ έ τ η σ ε  τ α  σ χ ε τ ι κ ά  έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε  κ α τ ά  τ ο  Ν ό μ ο

 1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως δεν απαιτείται κατά νόμο η καταβολή  παραβόλου.

 2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η αναίρεση της 3457/2008 αποφάσεως του Διοικητικού  Εφετείου Αθηνών, με την οποία απορρίφθηκε έφεση του Υπουργού Οικονομικών κατά της  2949/2007 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την τελευταία αυτή απόφαση  ακυρώθηκε, κατ’ αποδοχήν προσφυγής του ήδη αναιρεσιβλήτου, προέδρου του διοικητικού  συμβουλίου και διευθύνοντα συμβούλου της εταιρείας/.............................................................., η υπ’ αριθμ. 1060087/12189/ΔΕ - Γ΄/24.7.2003 απόφαση του  Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, κατά το μέρος που με αυτή δεν ήρθησαν τα μέτρα που  είχαν ληφθεί σε βάρος του, κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 14 παρ. 1 του ν. 2523/1997, με την υπ’  αριθμ. 1019304/10625/ΔΕ - Γ/3.6.2003 πράξη της Γενικής Διευθύνσεως Φορολογικών Ελέγχων.

 3. Επειδή, η κρινόμενη αίτηση, η οποία δεν συνδέεται προς συγκεκριμένο ποσό διαφοράς,  παραδεκτώς εισάγεται προς συζήτηση κατ’ άρθρο 53 παρ.4 του π.δ/τος 18/1989 (Α-8), όπως ίσχυε  κατά τον κρίσιμο χρόνο, μετά, δηλαδή, την τροποποίησή του με το άρθρο 35 παρ. 2 του ν.  3772/2009 (Α΄ 112), εφόσον με την κρινόμενη αίτηση προβάλλεται ότι υφίσταται αντίθεση της  αναιρεσιβαλλόμενης αποφάσεως προς τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και ειδικότερα  με όσα δέχθηκε η 4674/1998 απόφαση της Ολομέλειας αυτού, ως και η 2024/2010 απόφαση του  Β΄ Τμήματος αυτού.

 4. Επειδή, στο άρθρο 16 παρ.1 του κυρωθέντος, με το άρθρο πρώτο του ν. 2690/1999 Κώδικα  Διοικητικής Διαδικασίας (Α-45) ορίζεται ότι : « 1…. Στην ατομική διοικητική πράξη αναφέρεται,  επίσης, η τυχόν δυνατότητα άσκησης της, κατ’ άρθρο 25, ειδικής διοικητικής, ή ενδικοφανούς,  προσφυγής, γίνεται δε μνεία του αρμόδιου για την εξέτασή της οργάνου, της προθεσμίας, καθώς  και των συνεπειών παράλειψης της άσκησής της. Προσφυγή που ασκείται σύμφωνα με τις  προαναφερόμενες πληροφορίες της υπηρεσίας δεν μπορεί να παραγάγει συνέπειες σε βάρος του  προσφεύγοντος. Εξάλλου στο άρθρο 63 παρ. 3 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν.  2717/1999 Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Α-97) ορίζεται ότι: «Στις περιπτώσεις που από το νόμο  προβλέπεται, κατά της πράξης ή της παράλειψης, διοικητική προσφυγή, η οποία ασκείται, μέσα σε  ορισμένη προθεσμία, ενώπιον του ίδιου ή ιεραρχικώς προϊσταμένου ή άλλου ειδικώς  κατεστημένου, οργάνου, και συνεπάγεται τον έλεγχο της πράξης ή της παράλειψης κατά το νόμο  και την ουσία (ενδικοφανής προσφυγή), το ένδικο βοήθημα της προσφυγής ασκείται παραδεκτώς  μόνο κατά της πράξης που εκδίδεται για την ενδικοφανή προσφυγή. Αν κατά της πράξης ή της  παράλειψης προβλέπονται από το νόμο περισσότερες από μια διαδοχικές ενδικοφανείς προσφυγές,  το ένδικο βοήθημα της προσφυγής ασκείται παραδεκτώς μόνο κατά της πράξης που εκδίδεται για  την τελευταία ενδικοφανή προσφυγή. Το κατά τις προηγούμενες περιόδους απαράδεκτο του  ένδικου βοηθήματος της προσφυγής κατά πράξης ή παράλειψης κατά της οποίας προβλέπεται από  το νόμο η άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής, δεν ισχύει αν η αρμόδια διοικητική αρχή παρέλειψε  να ενημερώσει πλήρως, κατά οποιονδήποτε τρόπο, τον ενδιαφερόμενο, τόσο για την υποχρέωση,  όσο και για τους όρους, άσκησης της ενδικοφανούς προσφυγής».

 5. Επειδή, από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι η Διοίκηση υποχρεούται να  γνωστοποιεί στο πρόσωπο, το οποίο αφορά υποκείμενη σε ενδικοφανή προσφυγή πράξη, ότι κατ’  αυτής προβλέπεται ενδικοφανής προσφυγή, να προσδιορίζει δε συγχρόνως το όργανο ενώπιον του  οποίου ασκείται η προσφυγή και η προς τούτο τασσόμενη από το νόμο αποκλειστική προθεσμία,  καθώς, επίσης, και οι συνέπειες που επιφέρει η παράλειψη ασκήσεώς της. Η, κατά τα ανωτέρω  γνωστοποίηση πρέπει να γίνεται με σχετική αναφορά είτε στην υποκείμενη σε ενδικοφανή  προσφυγή πράξη, είτε στο συνοδεύον αυτήν έγγραφο κοινοποιήσεώς της. Κατά ρητή, εξάλλου,  πρόβλεψη του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, στην περίπτωση που η Διοίκηση δεν ενημερώσει,  κατ’ αυτόν τον τρόπο, το πρόσωπο που αφορά η υποκείμενη σε ενδικοφανή προσφυγή πράξη, η  παράλειψη ασκήσεως ενδικοφανούς προσφυγής, όπως επίσης και η μη προσήκουσα άσκησή της  δεν καθιστά εξ αυτού του λόγου απαράδεκτη την ασκούμενη, εν συνεχεία, από τον ενδιαφερόμενο  προσφυγή ουσίας, η δε υπόθεση, εισαγομένη, από της από της απόψεως αυτής, παραδεκτώς  ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου, εκδικάζεται ως προς την υποκείμενη σε ενδικοφανή προσφυγή  διοικητική πράξη (πρβλ ΣτΕ 2892/1993 Ολ, ΣτΕ 2282/2000, ΣτΕ 1226/2001,  ΣτΕ 575/2005, ΣτΕ 227/2005 ,ΣτΕ 623/2005 ,ΣτΕ 2905/2005 ,ΣτΕ 3034/2005 ΣτΕ 54/2006, ΣτΕ 2318/2007, ΣτΕ 2945/2010). Εξάλλου, το εκ της μη τηρήσεως  ή μη προσήκουσας τηρήσεως της ενδικοφανούς διαδικασίας απαράδεκτο της προσφυγής αίρεται  σε κάθε περίπτωση μη τηρήσεως από τη Διοίκηση της ως άνω διαδικαστικής υποχρεώσεώς της,  χωρίς να ερευνάται από το Δικαστήριο το ζήτημα εάν ο ενδιαφερόμενος έχει άλλως πως λάβει  γνώση της υποχρεώσεως προς άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής και των όρων ασκήσεώς της  (πρβλ ΣτΕ 2945/2010, ΣτΕ 1515/2006, ΣτΕ 2712/2005 ,ΣτΕ 3465/2005 κ.α).
 
 
 6. Επειδή, στο άρθρο 14 του ν. 2523/1997 (Α΄ 179), το οποίο επιγράφεται «Διασφάλιση των  συμφερόντων του Δημοσίου σε περίπτωση φοροδιαφυγής», ορίζονταν αρχικώς τα εξής: «1. Κάθε  φορά που η φορολογική αρχή διαπιστώνει φορολογικές παραβάσεις, από τις οποίες βάσει ειδικής  έκθεσης ελέγχου, προκύπτει ότι δεν έχει αποδοθεί στο Δημόσιο ποσό πάνω από πενήντα  εκατομμύρια (50.000.000) δραχμές από Φ.Π.Α., Φ.Κ.Ε., παρακρατούμενους και επιρριπτόμενους  φόρους, τέλη και εισφορές, απαγορεύεται στις αρμόδιες δημόσιες οικονομικές υπηρεσίες να  παραλαμβάνουν δηλώσεις ή να χορηγούν βεβαιώσεις ή πιστοποιητικά που απαιτούνται κατά τις  κείμενες διατάξεις και ζητούνται από τον παραβάτη, για την κατάρτιση συμβολαιογραφικών  πράξεων μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων. Στην περίπτωση αυτή αναστέλλεται έναντι του  Δημοσίου και το απόρρητο των καταθέσεων, των λογαριασμών, των κοινών λογαριασμών, των  συμβάσεων και πράξεων επί παραγώγων χρηματοοικονομικών προϊόντων και του περιεχομένου  θυρίδων του φορολογουμένου σε τράπεζες ή άλλα πιστωτικά ιδρύματα και δεσμεύεται το πενήντα  τοις εκατό (50%) αυτών. Το παραπάνω ποσό μπορεί να αυξομειώνεται με αποφάσεις του Υπουργού  οικονομικών, που εκδίδονται το βραδύτερο μέχρι 15 Φεβρουαρίου κάθε έτους. Οι κυρώσεις αυτής  της παραγράφου επιβάλλονται και στους φορολογούμενους στους οποίους έχουν επιβληθεί τα  πρόστιμα των τρίτου και τέταρτου εδαφίων της παραγράφου 1 του άρθρου 4. Τα παραπάνω  μέτρα λαμβάνονται και για τα πρόσωπα που αναφέρονται στις παραγράφους 1 έως 4 του άρθρου  20 του παρόντος νόμου. 2. Αντίγραφο της πιο πάνω ειδικής έκθεσης ελέγχου υποβάλλεται από την  αρχή που τη συνέταξε στη Διεύθυνση Σχεδιασμού και Συντονισμού Φορολογικών Ελέγχων του  Υπουργείου Οικονομικών, η οποία υποχρεώνεται να ενημερώσει με οποιονδήποτε τρόπο όλες τις  δημόσιες οικονομικές υπηρεσίες, τις τράπεζες και λοιπά πιστωτικά ιδρύματα. Οι ανωτέρω υπηρεσίες  και οι φορείς από της ενημερώσεώς τους υποχρεώνονται να εφαρμόσουν αμέσως τις απαγορεύσεις  και δεσμεύσεις της παραγράφου 1 αυτού του άρθρου, χωρίς καμία άλλη διαδικασία ή διατύπωση.  3. Η ενέργεια αυτή της Διεύθυνσης Σχεδιασμού και Συντονισμού Φορολογικών Ελέγχων  κοινοποιείται συγχρόνως και στο φορολογούμενο με αντίγραφο της σχετικής ειδικής έκθεσης  ελέγχου στη γνωστή κατοικία του ή στην έδρα της επιχείρησής του, ο οποίος μπορεί μέσα σε ένα  (1) μήνα από την ειδοποίησή του να ζητήσει με αίτηση στον Υπουργό Οικονομικών την ολική ή  μερική άρση των απαγορευτικών μέτρων. Ο Υπουργός Οικονομικών αποφαίνεται μέσα σε  δεκαπέντε (15) ημέρες από την υποβολή της αίτησης. Κατά της απόφασης αυτής επιτρέπεται η  κατά τον Κ.Φ.Δ. προσφυγή. 4. Κατ’ εξαίρεση των όσων ορίζονται στην προηγούμενη παράγραφο,  τα μέτρα αίρονται υποχρεωτικά, όταν ο υπόχρεος φορολογούμενος καταβάλλει ποσό πάνω από  εβδομήντα τοις εκατό (70%) των προς απόδοση στο Δημόσιο ποσών από Φ.Π.Α.,  παρακρατούμενους και επιρριπτόμενους φόρους, τέλη, εισφορές και των νόμιμων προσαυξήσεων  αυτών και προστίμων. Για την εφαρμογή της διάταξης του προηγούμενου εδαφίου ο υπόχρεος  φορολογούμενος υποβάλει σχετική αίτηση στον προϊστάμενο της αρμόδιας δημόσιας οικονομικής  υπηρεσίας, ο οποίος υποχρεώνεται μέσα σε δύο (2) μήνες να εκδώσει προσωρινή ή μερική  καταλογιστική πράξη. Η άσκηση προσφυγής κατά της πράξης αυτής δεν αίρει την ισχύ των μέτρων  που έχουν ληφθεί. Αν μέσα στην προθεσμία αυτή δεν έχουν εκδοθεί τα προσωρινά φύλλα - ελέγχου  ή οι προσωρινές πράξεις, οι συνέπειες και απαγορεύσεις που καθορίζονται με αυτό το άρθρο  αίρονται αυτοδικαίως». Περαιτέρω, στο άρθρο 20 παρ. 1 του ίδιου νόμου ορίζεται ότι : «1. Στα  νομικά πρόσωπα ως αυτουργοί του αδικήματος της φοροδιαφυγής θεωρούνται :α) Στις ημεδαπές  ανώνυμες εταιρίες, οι πρόεδροι των Δ.Σ., οι διευθύνοντες ή εντεταλμένοι ή συμπράττοντες  σύμβουλοι, οι διοικητές, οι γενικοί διευθυντές ή διευθυντές, ως και εν γένει κάθε πρόσωπο  εντεταλμένο είτε άμεσα από το νόμο είτε από ιδιωτική βούληση είτε με δικαστική απόφαση στη  διοίκηση ή διαχείριση αυτών. Αν ελλείπουν όλα τα παραπάνω πρόσωπα, ως αυτουργοί θεωρούνται  τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των εταιριών αυτών, εφόσον ασκούν πράγματι προσωρινά ή  διαρκώς ένα από τα καθήκοντα που αναφέρονται πιο πάνω.» Εξάλλου, στο άρθρο 16 του ν.  2992/2002 (Α΄ 54) ορίζεται ότι «1. . . . . . 6. Μετά το τέταρτο εδάφιο της παραγράφου 1 του  άρθρου 14 του ν. 2523/1997 (ΦΕΚ 179 Α΄) προστίθενται δύο νέα εδάφια που έχουν ως εξής:  "Επίσης οι ίδιες κυρώσεις επιβάλλονται και στους παραβάτες λήψης και χρήσης εικονικών  φορολογικών στοιχείων, έκδοσης εικονικών και πλαστών φορολογικών στοιχείων και νόθευσης  τέτοιων στοιχείων, εφόσον η αξία των συναλλαγών που αναγράφονται σε αυτά, αθροιστικά  λαμβανομένη κατά το χρόνο διαπίστωσης των παραβάσεων, υπερβαίνει το ποσό των 150.000  ευρώ. Για τον προσδιορισμό του ορίου του προηγούμενου εδαφίου από παραβάσεις που  διαπράχθηκαν μέχρι 31.12.2001 τα ποσά που εμφανίζονται στα πλαστά, εικονικά ή νοθευμένα  φορολογικά στοιχεία σε δραχμές μετατρέπονται σε ευρώ με βάση την ισοτιμία δραχμής και ευρώ,  στρογγυλοποιούμενα στην πλησιέστερη προς τα κάτω μονάδα.". 7. Στο τέλος της παραγράφου 4  του άρθρου 14 του ν. 2523/1997 προστίθεται νέο εδάφιο, που έχει ως εξής: "Ειδικά για τις  περιπτώσεις του πέμπτου εδαφίου [της παραγράφου 1 του άρθρου αυτού] τα μέτρα αίρονται  υποχρεωτικά όταν ο υπόχρεος φορολογούμενος καταβάλλει το 100% του τελικού ποσού του  οικείου προστίμου που επιβλήθηκε σε αυτόν κατά τις διατάξεις των άρθρων 5 και 9 του Ν.  2523/1997."


7. Επειδή, από τις διατάξεις του άρθρου 14 του ν. 2523/1997, όπως ίσχυαν κατά τον κρίσιμο  χρόνο, μετά, δηλαδή, την τροποποίησή τους με το άρθρο 16 παρ. 6 και 7 του ν. 2992/2002 και  προ της αντικαταστάσεώς τους με το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 3296/2004, συνάγεται ότι, σε  περίπτωση διαπίστωσης από τη φορολογική αρχή, βάσει ειδικής εκθέσεως ελέγχου, φορολογικής  παράβασης συνισταμένης, μεταξύ άλλων, στη λήψη και χρήση εικονικών φορολογικών στοιχείων,  εφόσον η αξία των συναλλαγών που αναγράφονται σε αυτά, αθροιστικά λαμβανόμενη κατά το  χρόνο διαπίστωσης των παραβάσεων, υπερβαίνει το οριζόμενο στο νόμο ποσό, επιβάλλονται στους  παραβάτες τα προβλεπόμενα στην παράγραφο 1 του άρθρου 14 μέτρα, τα οποία αίρονται κατά  τους όρους των παραγράφων 5 και 6 του ίδιου άρθρου. Με τις ίδιες διατάξεις, παρέχεται, εξάλλου,  η δυνατότητα στο φορολογούμενο, σε βάρος του οποίου ελήφθησαν τα εξασφαλιστικά μέτρα, να  υποβάλει εντός μηνός από της σχετικής ειδοποιήσεως αίτηση ενώπιον του Υπουργού Οικονομικών  περί άρσεως των, κατά τα ανωτέρω, μέτρων, κατά δε της τυχόν εκδοθείσης απορριπτικής  υπουργικής αποφάσεως επιτρέπεται η άσκηση προσφυγής ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου  δικαστηρίου. Η αίτηση δε αυτή έχει χαρακτήρα ενδικοφανούς προσφυγής κατά την έννοια του  άρθρου 25 παρ. 2 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν. 2690/1999 Κώδικα Διοικητικής  Διαδικασίας (Α΄ 45), δεδομένου ότι, πέραν του ότι ασκείται εντός της προβλεπομένης υπό του  νόμου αποκλειστικής προθεσμίας, επιτρέπει στον Υπουργό Οικονομικών, ενώπιον του οποίου  υποβάλλεται, να προβεί στην κατά νόμο και κατ’ ουσία επανεξέταση της υποθέσεως, σε νέα,  δηλαδή, έρευνα και διαφορετική εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών επί των οποίων  στηρίχθηκε η προσβαλλόμενη δι’ αυτής απόφαση, η οποία, κατ’ αποδοχήν, της ασκηθείσης  αιτήσεως, μπορεί είτε να ακυρωθεί εν όλω ή εν μέρει, είτε και να τροποποιηθεί για λόγους ουσίας.