ΣτΕ 621/2012 ΣτΕ 621/2012

ΣτΕ 621/2012
13.2.2012

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Α΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 23 Νοεμβρίου 2009, με την εξής σύνθεση: Γ. Παπαμεντζελόπουλος, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Αναπληρωτή Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Ε. Δανδουλάκη, Δ. Μαρινάκης, Σύμβουλοι, Τ. Κόμβου, Κ. Κονιδιτσιώτου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ. Παπασαράντη, Γραμματέας του Α΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 13 Φεβρουαρίου 2008 αίτηση:
του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Ενιαίου Ταμείου Ασφάλισης Μισθωτών (Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ.), το οποίο παρέστη με τον Νικόλαο Αμιραλή, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
κατά της ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία ......................, που εδρεύει στην........................................, η οποία δεν παρέστη.

Με την αίτηση αυτή το αναιρεσείον Ίδρυμα επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ’ αριθ. 1817/2007 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Παρέδρου Τ. Κόμβου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον αντιπρόσωπο του αναιρεσείοντος Ιδρύματος, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο

1. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, η οποία ασκείται κατά το νόμο (άρθρο 28 παρ. 4 του ν. 2579/1998, Α΄ 31) χωρίς καταβολή παραβόλου, ζητείται η αναίρεση της 1817/2007 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, με την οποία απορρίφθηκε έφεση του αναιρεσείοντος Ιδρύματος κατά της 425/2005 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, με την οποία έγινε δεκτή προσφυγή της αναιρεσίβλητης εταιρείας και ακυρώθηκε η 333/Συν.50/26.8.2001 απόφαση της Τοπικής Διοικητικής Επιτροπής του Τοπικού Υποκαταστήματος Ι.Κ.Α. Ευόσμου Θεσσαλονίκης, απορριπτική ενστάσεώς της κατά (α) της 986/18.4.2001 εκθέσεως ελέγχου του ανωτέρω Υποκαταστήματος που αφορούσε οφειλόμενες από αυτήν εισφορές υπέρ Ι.Κ.Α. (ύψους 2.224.093 δραχμών) και Ε.Λ.Δ.Ε.Ο. (ύψους 934.650 δραχμών), για την ασφαλιστική τακτοποίηση προσώπων που λογίζονταν ως απασχολούμενα στην ανέγερση οικοδομής στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης το Μάρτιο του έτους 2001, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων για τις κατ’ ελάχιστον καταβλητέες εισφορές οικοδομικών εργασιών, και (β) της 2440/23.4.2001 πράξεως επιβολής πρόσθετης επιβαρύνσεως εισφορών (Π.Ε.Π.Ε.Ε.) του ίδιου Υποκαταστήματος, με την οποία είχε καταλογισθεί εις βάρος της πρόσθετη επιβάρυνση σε ποσοστό 50% επί των ανωτέρω εισφορών (ύψους 1.579.371 δραχμών), σύμφωνα με το άρθρο 57 του ν. 2676/1999.


2. Επειδή, στην παρ. 3 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8), όπως αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 36 του ν. 2721/1999 (Α΄ 112) και το πρώτο εδάφιό της με το άρθρο 5 του ν. 2944/2001 (Α΄222), ορίζονται τα εξής: «Δεν επιτρέπεται η άσκηση αίτησης αναιρέσεως όταν το ποσό της διαφοράς που άγεται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας είναι κατώτερο από δύο εκατομμύρια (2.000.000) δραχμές (ήδη 5.900 ευρώ, κατά το άρθρο 5 παρ. 5 του ν. 2943/2001, Α΄203, βλ. ΣτΕ 953, 3199/2006, 550/2009 κ.ά.). … Κατ’ εξαίρεση, ασκείται παραδεκτώς αίτηση αναιρέσεως με αντικείμενο κατώτερο από το παραπάνω ποσό, όταν με το εισαγωγικό δικόγραφο προβάλλεται από το διάδικο ότι η επίλυση της διαφοράς έχει γι’ αυτόν ευρύτερες οικονομικές ή δημοσιονομικές επιπτώσεις που δικαιολογούν την άσκηση της αίτησης. Προκειμένου για διαφορές από ασφαλιστικές εισφορές, φόρους, δασμούς, τέλη και συναφή δικαιώματα, πρόστιμα και λοιπές κυρώσεις ως ποσό της διαφοράς νοείται το ποσό της εισφοράς, φόρου κ.λπ. χωρίς προσαυξήσεις και προσθέτους φόρους που αμφισβητείται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. …».

3. Επειδή, κατά την έννοια της παρ. 3 του άρθρου 53 του π.δ. 18/1989, όπως αυτή κατά τα ανωτέρω αντικαταστάθηκε, όταν το αντικείμενο της διαφοράς αφορά ασφαλιστικές εισφορές, όχι μόνον υπέρ του Ι.Κ.Α. αλλά και συνεισπραττόμενες με αυτές υπέρ του Ε.Λ.Δ.Ε.Ο., δηλαδή υπέρ του Ειδικού Λογαριασμού του ν. 4321/1963 (Α΄ 139), είναι απαράδεκτη η άσκηση αιτήσεως αναιρέσεως αν τα αντίστοιχα ποσά εισφορών, αυτοτελώς λαμβανόμενα, είναι κατώτερα του νομίμου ορίου (2.000.000 δραχμών ή 5.900 ευρώ) και ο διάδικος με το εισαγωγικό δικόγραφο δεν προβάλλει ότι η επίλυση της διαφοράς έχει γι’ αυτόν ευρύτερες δημοσιονομικές ή οικονομικές επιπτώσεις που δικαιολογούν την άσκηση της αιτήσεως ή δεν προβάλλει σχετικώς ειδικούς και συγκεκριμένους ισχυρισμούς, με τους οποίους να τεκμηριώνονται κατά τρόπο πλήρη οι ανωτέρω επιπτώσεις (βλ. ΣτΕ 2010/2009, πρβλ. και ΣτΕ 3595/1999 7μ., ΣτΕ 988/2002).

4. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, το αντικείμενο της διαφοράς προσδιορίζεται από τα ποσά των εισφορών υπέρ του Ι.Κ.Α. (ήδη Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ., 2.224.093 δραχμών ή 6.527,05 ευρώ) και υπέρ του Ε.Λ.Δ.Ε.Ο. (934.650 δραχμών ή 2.742,92 ευρώ), αυτοτελώς λαμβανόμενα, τα οποία προσδιορίσθηκαν με την ως άνω 986/18.4.2001 έκθεση ελέγχου, όπως τα ποσά αυτά αναφέρονται και στο 26666/20.11.2009 έγγραφο του Τοπικού Υποκαταστήματος Ευόσμου του Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ. προς το Δικαστήριο, με το οποίο, εξάλλου, βεβαιώνεται ότι δεν εκδόθηκε σχετική καταλογιστική πράξη (Π.Ε.Ε.), αφού οι ως άνω εισφορές εξοφλήθηκαν στις 30.4.2001. Περαιτέρω, όπως βεβαιώνεται με το ίδιο έγγραφο, το ποσό που επιβλήθηκε εις βάρος της αναιρεσίβλητης με την 2440/23.4.2001 Π.Ε.Π.Ε.Ε. ανέρχεται συνολικώς σε 1.579.371 δραχμές ή 4.634,98 ευρώ, εκ των οποίων ποσό 1.112.046 δραχμών ή 3.263,52 ευρώ αποτελεί επιβάρυνση εισφορών υπέρ Ι.Κ.Α. και ποσό 467.325 δραχμών ή 1.371,46 ευρώ συνιστά επιβάρυνση εισφορών υπέρ Ε.Λ.Δ.Ε.Ο.. Εξάλλου, με την κρινόμενη αίτηση προβάλλονται λόγοι αναιρέσεως που πλήττουν την κρίση του δικάσαντος διοικητικού εφετείου ως προς τη νομιμότητα όχι μόνο της ως άνω εκθέσεως ελέγχου, αλλά και της Π.Ε.Π.Ε.Ε.. Με τα δεδομένα αυτά, το ποσό της διαφοράς σχετικά με τις εισφορές υπέρ Ε.Λ.Δ.Ε.Ο., ανερχόμενο σε 1.371.975 δραχμές (934.650 + 467.325) ή 4.114,38 ευρώ (2.742,92 + 1.371,46) (πρβλ. ΣτΕ 1068,1073,1078/2009, 3677/2008, πρβλ. και ΣτΕ Ολομ. 2525/2003), είναι κατώτερο του νομίμου ορίου. Κατά συνέπεια, εφόσον το αναιρεσείον Ίδρυμα προβάλλει με το δικόγραφο της αιτήσεως αναιρέσεως (που κατατέθηκε στο Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης στις 14.2.2008) όλως αορίστως ότι η επίλυση της διαφοράς, που αφορά το εν λόγω τμήμα της ως άνω εκθέσεως ελέγχου (δηλαδή το σχετικό με τις εισφορές υπέρ Ε.Λ.Δ.Ε.Ο.), έχει γι’ αυτό ευρύτερες οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις που δικαιολογούν την άσκηση της αιτήσεως, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί κατά το μέρος που αφορά το εν λόγω τμήμα και το αντίστοιχο προς αυτό τμήμα της ως άνω Π.Ε.Π.Ε.Ε., ως απαράδεκτη (πρβλ. ΣτΕ 1068, 3856/2009).

5. Επειδή, ο α.ν. 1846/1951 (Α΄ 179) προβλέπει στην παρ. 1 του άρθρου 26 ότι για την καταβολή των εισφορών των ασφαλισμένων που παρέχουν εξηρτημένη εργασία ευθύνεται ο εργοδότης. Περαιτέρω, στην παρ. 5 του άρθρου 8 του ίδιου α.ν. 1846/1951, στην οποία προσδιορίζεται ειδικώς για την εφαρμογή των διατάξεων του νομοθετήματος αυτού η έννοια του εργοδότη, ορίζεται ότι: «Εργοδότης είναι α) Τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, δια λογαριασμόν των οποίων τα υπαγόμενα εις την ασφάλισιν πρόσωπα προσφέρουν την εργασίαν των ... γ) (όπως το εδάφιο αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 40 παρ.1 του ν.δ. 2698/1953, Α`315, ακολούθως συμπληρώθηκε με το άρθρο 88 παρ. 5 του ν. 2676/1999, Α΄ 1, και ίσχυε κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο) Διά τας οικοδομικάς εργασίας, τας εκτελουμένας δια μεσολαβήσεως τρίτων προσώπων (εργολάβων και υπεργολάβων), ως εργοδόται θεωρούνται διά μεν την καταβολήν των εισφορών ο κύριος του ανεγειρομένου, συμπληρουμένου, μεταρρυθμιζομένου, επισκευαζομένου ή κατεδαφιζομένου κτίσματος, διά δε την εφαρμογήν των διατάξεων της παρ. 9 του άρθρου 26 και τα μεσολαβούντα τρίτα πρόσωπα, εργολάβοι και υπεργολάβοι, τα προσλαμβάνοντα και αμείβοντα τους ησφαλισμένους … Ειδικά επί ανάθεσης οικοδομικών εργασιών εργολαβικώς κατά το σύστημα της αντιπαροχής, εργοδότες θεωρούνται για την καταβολή των εισφορών αλληλεγγύως και εις ολόκληρον ο αρχικός κύριος ή οι αρχικοί συγκύριοι του οικοπέδου και ο εργολάβος κατασκευαστής. … στ) Επί έργου εκτελουμένου υπό του κυρίου αυτού διά μεσολαβούντων προσώπων, μεθ’ ων ούτος συνεβλήθη και άτινα αναλαμβάνουν την εκτέλεσιν τμήματος ή του συνόλου του έργου, εφ΄ όσον τα μεσολαβούντα πρόσωπα προσλαμβάνουν και αμείβουν τους εκτελεστάς αυτών, εργοδόται είναι αλληλεγγύως και ο κύριος του έργου και πάντα τα μεσολαβούντα πρόσωπα». Εξάλλου, ο ίδιος α.ν. 1846/1951 στην παρ. 2 του άρθρου 26, όπως αυτή συμπληρώθηκε με το άρθρο 40 παρ. 2 του ν.δ. 2698/1953 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 21 παρ. 6 του ν. 1902/1990 (Α΄138), ορίζει ότι: «Δι’ ησφαλισμένους μη έχοντας σταθερόν εργοδότην ως και επί αυτοτελώς εργαζομένων ησφαλισμένων δύναται κατά τας διατάξεις κανονισμού, οσάκις συντρέχουν ειδικαί προς τούτο συνθήκαι, να θεσπισθή ίδιον σύστημα καταβολής των εισφορών… . Ίδιο σύστημα υπολογισμού των κατ’ ελάχιστον υποχρεωτικά καταβλητέων εισφορών βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και καταβολής αυτών μπορεί να θεσπισθεί με κανονισμό και για την ασφάλιση των εργατών οικοδομικών ή τεχνικών εν γένει εργασιών και των υπεργολάβων. Διά του αυτού κανονισμού δύναται να ορισθή ότι διά την παρά των αρμοδίων Δημοσίων Αρχών χορήγησιν αδείας οικοδομικών εργασιών ή λοιπών τεχνικών εργασιών … είναι απαραίτητος η διά της αγοράς ενσήμων ή άλλως πως προκαταβολή εις το Ι.Κ.Α … του συνόλου ή τμήματος των … προϋπολογιζομένων εισφορών διά την ασφάλισιν του απασχολουμένου αναγκαίου προσωπικού, ως και η μετά την καθ΄ ωρισμένον μέτρον πρόοδον των εργασιών προκαταβολή ετέρων ποσών. …». Με βάση την εξουσιοδότηση αυτή, είχαν αρχικώς περιληφθεί στον Κανονισμό Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α. (απόφαση Υπουργού Εργασίας 55575/Ι.479/18.11.1965, Β΄816) τα άρθρα 35 έως 56, με τα οποία είχε θεσπισθεί ιδιαίτερος τρόπος ασφαλίσεως, υπολογισμού και καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών των απασχολουμένων σε οικοδομικές και τεχνικές εν γένει εργασίες πάσης φύσεως. Κατ’ επίκληση της μεταγενέστερης εξουσιοδοτήσεως του προαναφερθέντος άρθρου 21 παρ. 6 τουν. 1902/1990, εκδόθηκε η Φ.21/2930/10.11.1992 απόφαση του Υπουργού Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Β΄686, διόρθωση σφαλμάτων Β΄774), με την οποία αντικαταστάθηκαν τα άρθρα 38, 39 και 40 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α. και αναμορφώθηκε το σύστημα υπολογισμού των καταβλητέων στο Ι.Κ.Α. ασφαλιστικών εισφορών για την ασφάλιση των απασχολουμένων σε οικοδομικά και τεχνικά έργα.

6. Επειδή, επακολούθησε ο ν. 2434/1996 (Α΄ 188), με το άρθρο 23 του οποίου (που άρχισε να ισχύει, κατά το άρθρο 31 του ίδιου νόμου, από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, δηλαδή από 20.8.1996) προστέθηκαν, μετά το εδάφιο α΄ της παρ. 2 του άρθρου 25 του α.ν. 1846/1951 (κατά το οποίο, «Αι δι’ εκάστην ημέραν εργασίας εισφοραί προς το Ι.Κ.Α. υπολογίζονται επί του ημερησίου μισθού του ησφαλισμένου βάσει των εκάστοτε ισχυουσών ποσοστών εισφοράς») και προ των δύο τελευταίων εδαφίων της ίδιας παραγράφου, εδάφια β΄, γ΄ και δ΄, στα οποία ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Για τα κατασκευαζόμενα ιδιωτικά οικοδομικά έργα και οικοδομικές εργασίες οι κατ’ ελάχιστον καταβλητέες εισφορές υπολογίζονται με βάση τις ημέρες εργασίας που απαιτούνται για την κατασκευή τους, όπως οι ημέρες αυτές προσδιορίζονται από τον Κανονισμό που προβλέπει η α΄ περίοδος του β΄ εδαφίου της παρ. 2 του επόμενου άρθρου, όπως αυτή αντικαταστάθηκε από την παρ. 6 του άρ. 21 ν. 1902/1990. Οι κατά τα ανωτέρω υπολογιζόμενες ημέρες εργασίας, χωρίς να συναρτώνται κατ’ ανάγκη με την απασχόληση συγκεκριμένου προσώπου, λογίζονται ως πραγματοποιηθείσες και οι αναλογούσες σ’ αυτές εισφορές καθίστανται απαιτητές χωρίς καμία περαιτέρω εκκαθάριση, πλην αν ρητώς με διάταξη νόμου ή κατ’ εξουσιοδότηση νόμου εκδοθέντος κανονισμού ορίζεται άλλως. …». Κατά την έννοια του πρώτου εδαφίου του ως άνω άρθρου 23 του ν. 2434/1996, διατηρείται το σύστημα υπολογισμού των κατ’ ελάχιστον καταβλητέων ασφαλιστικών εισφορών βάσει των αντικειμενικών κριτηρίων καθορισμού των απαιτουμένων ημερών εργασίας για τα κατασκευαζόμενα ιδιωτικά οικοδομικά έργα και τις οικοδομικές εργασίες που προβλέπει η ανωτέρω υπουργική απόφαση Φ.21/2930/10.11.1992. Περαιτέρω, με το δεύτερο εδάφιο της ίδιας διατάξεως κάμφθηκε ρητώς η γενική αρχή του δικαίου της κοινωνικής ασφαλίσεως, την οποία είχε υιοθετήσει η εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 21 παρ. 6 του ν.1902/1990, η αρχή, δηλαδή, ότι οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν στην απασχόληση για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα συγκεκριμένου προσώπου σε οικοδομικό έργο ή εργασίες. Με το εδάφιο αυτό προβλέπεται, κατ’ αρχήν, ότι οι εισφορές που αναλογούν στις κατά τον ανωτέρω τρόπο υπολογιζόμενες ημέρες εργασίας είναι απαιτητές χωρίς περαιτέρω εκκαθάριση. Όπως δε έχει κριθεί (βλ. ΣτΕ 1545/2008 Ολομ., 1068, 2010/2009 κ.ά.), είναι, κατά το άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος, επιτρεπτή, κατ’ αρχήν, η θέσπιση συστήματος προσδιορισμού βάσει αντικειμενικών κριτηρίων, που ανταποκρίνονται στα δεδομένα της κοινής πείρας, των εισφορών οι οποίες οφείλονται από συγκεκριμένο εργοδότη για συγκεκριμένο εργαζόμενο.

7. Επειδή, κατ’ επίκληση των διατάξεων των άρθρων 21 παρ. 6 του ν. 1902/1990 και 23 του ν. 2434/1996, εκδόθηκε η Φ.21/478/18.3.1997 απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Β΄252/1.4.1997), με την οποία τροποποιήθηκαν οι διατάξεις της ανωτέρω Φ.21/2930/10.11.1992 υπουργικής αποφάσεως. Ειδικότερα, με την παρ. 1 της ως άνω νεότερης υπουργικής αποφάσεως αντικαταστάθηκε (εκ νέου) η παρ. 1 του άρθρου 38 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α. και ορίζεται ότι:
«Οι ελάχιστες εισφορές που πρέπει να καταβληθούν για την κατασκευή ιδιωτικών οικοδομικών έργων και των λειτουργικών παραρτημάτων τους, ανεξάρτητα αν για αυτά έχει ή όχι εκδοθεί άδεια πολεοδομικού γραφείου ή άλλης αρμόδιας αρχής, είναι αυτές που αντιστοιχούν στην εργατική δαπάνη των ημερών εργασίας που υπολογίζονται, κατά τα ανωτέρω, για τις εργασίες που αναφέρονται στο άρθρο 35 παρ. 1 εδαφ. α του παρόντος Κανονισμού, με την επιφύλαξη της εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 40 αυτού. Ο αριθμός των ημερών εργασίας προσδιορίζεται, ανάλογα με το είδος το κτιρίου ή της οικοδομικής εργασίας, με συντελεστές που αναγράφονται στους πίνακες 1, 2 και 3. Στον πίνακα 1 περιλαμβάνονται:
α) Oι συντελεστές, με τους οποίους υπολογίζονται οι ημέρες εργασίας, για την κατασκευή ενός τετραγωνικού μέτρου κτιρίου βασικής ή άλλης χρήσης συμβατικής κατασκευής και "Ειδικών κτιρίων".
β) Οι συντελεστές, με τους οποίους επιμερίζονται, οι κατά τα ανωτέρω υπολογιζόμενες ημέρες εργασίας, στις ενδιάμεσες κατασκευαστικές φάσεις.
Ο έλεγχος των ελάχιστων εισφορών, που αντιστοιχούν στις κατά τ` ανωτέρω υπολογιζόμενες ημέρες εργασίας, διενεργείται ανακεφαλαιωτικά μετά την περαίωση των επιχρισμάτων του κτιρίου για τις τρεις πρώτες φάσεις και μετά την πλήρη αποπεράτωση για τις υπόλοιπες». Ειδικότερα, με τον πίνακα 1 καθορίζονται
(α) οι συντελεστές με βάση τους οποίους προσδιορίζεται ο αριθμός των ημερών εργασίας εργατοτεχνιτών που απαιτούνται για την αποπεράτωση ενός τετραγωνικού μέτρου κάθε είδους χώρου (κύριας ή μη χρήσεως) ανάλογα με το είδος του κτιρίου (π.χ. κατοικία, γραφείο-κατάστημα, τουριστικό κτίριο, βιομηχανικό-βιοτεχνικό κτίριο) - με βάση δε τις ημέρες αυτές εργασίας υπολογίζονται οι κατ’ ελάχιστον καταβλητέες εισφορές για τις αντίστοιχες οικοδομικές εργασίες - και
(β) οι ενδιάμεσες κατασκευαστικές φάσεις του κτιρίου (εκσκαφές και οικοδομικός σκελετός, τοιχοποιία, επιχρίσματα, δάπεδα, χρωματισμοί, λοιπές εργασίες πλήρους αποπερατώσεως) και οι συντελεστές με βάση τους οποίους ο συνολικός αριθμός των ημερών εργασίας (όπως οι ημέρες αυτές προσδιορίζονται κατά τα ανωτέρω) κατανέμεται σε καθεμία από τις φάσεις αυτές. Εξάλλου, με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 38 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α., όπως αυτή, κατά τα ανωτέρω αντικαταστάθηκε, ορίζεται ότι:
«Κατά την εφαρμογή των πινάκων 1 ή 2 δεν λαμβάνονται υπόψη κατασκευαστικές ιδιαιτερότητες πέραν των αναφερομένων στην παρούσα απόφαση ή τοπικά κατασκευαστικά έθιμα».
Σύμφωνα δε με την παρ. 4 της ίδιας υπουργικής αποφάσεως, οι διατάξεις της «εφαρμόζονται:
α) Για έργα ή εργασίες που θα απογραφούν από την πρώτη του επόμενου μήνα της δημοσιεύσεως της παρούσας και μετά, καθώς και για έργα ή εργασίες που απεγράφησαν πριν και δεν έχει εκτελεστεί οποιαδήποτε εργασία σ` αυτά μέχρι την ημερομηνία αυτή.
β) …
γ) Ειδικά για έργα ή εργασίες των πινάκων 1 και 3, που έχουν απογραφεί και έχει γίνει έναρξη εργασιών με βάση τις διατάξεις της Φ21/2930/10.11.1992 απόφασης, πλην της κατηγορίας "ειδικών κτιρίων" α/α3 του πίνακα 1, ισχύουν οι διατάξεις της προαναφερόμενης απόφασης. Κατ` εξαίρεση, ο έλεγχος των κατ` ελάχιστον καταβλητέων εισφορών για τα παραπάνω έργα ή εργασίες γίνεται ανακεφαλαιωτικά μετά τις τρεις πρώτες φάσεις, καθώς και στο τέλος των υπολοίπων τριών φάσεων, εφόσον δεν έχουν βεβαιωθεί ή καταβληθεί ασφαλιστικές εισφορές για το σύνολο των αντιστοίχων φάσεων».

8. Επειδή, με την παρ. 2 του άρθρου 15 του ν. 825/1978 (Α΄189), όπως η παράγραφος αυτή ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο, μετά δηλαδή την κατάργηση των εδαφίων της έκτου και έβδομου (περί προσαυξήσεως των οφειλομένων εισφορών) με το άρθρο 57 του ν. 2676/1999 (Α΄1), ορίζονται τα εξής:
«Διά Κανονισμού δύναται να επιβληθή εις τους εργοδότας οικοδομικών και τεχνικών εργασιών εν γένει η υποχρέωσις της συμπληρώσεως επί ειδικού στελέχους, εκδιδομένου υπό του Ι.Κ.Α. δι’ έκαστον ησφαλισμένον, απάντων των στοιχείων χρόνου απασχολήσεως του ησφαλισμένου, των εισφορών και της αμοιβής αυτού. Η συμπλήρωσις του ειδικού στελέχους λαμβάνει χώραν την τελευταίαν ημέραν εργασίας εκάστης εβδομάδος, επί διακοπής δε της εργασίας ενωρίτερον της τελευταίας ημέρας της εβδομάδος, κατά την ημέραν της διακοπής της εργασίας. Επί περιπτώσεων συνεχούς απασχολήσεως ησφαλισμένων εκτεινομένης πέραν του μηνός, η συμπλήρωσις λαμβάνει χώραν κατά την τελευταίαν εργάσιμον ημέραν του μηνός. Ανά εν φύλλον του ειδικού στελέχους, μετά σχετικής ανακεφαλαιωτικής καταστάσεως, δέον όπως υποβάλλεται παρά των οικείων εργοδοτών εις το αρμόδιον Υποκατάστημα του Ι.Κ.Α. εντός του πρώτου δεκαημέρου του επομένου του χρόνου της απασχολήσεως μηνός. …».
Με βάση την ανωτέρω εξουσιοδότηση εκδόθηκε η Β1/21/2138/24.7.1979 απόφαση του Υπουργού Κοινωνικών Υπηρεσιών (Β΄716), με την οποία εγκρίθηκε ο Κανονισμός «περί τρόπου ασφαλίσεως των εργατοτεχνιτών οικοδόμων μέσω μηχανογραφικού συστήματος».
Στο άρθρο 4 του Κανονισμού αυτού ορίζονται τα εξής:
«1. Ο κύριος του έργου επί των κατά το άρθρον 35 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α. εργασιών, ανηκουσών εις φυσικά πρόσωπα ή εις Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου … υποχρεούται όπως:
α) Κατά την τελευταίαν ημέραν εργασίας εκάστης εβδομάδος … επί δε περιπτώσεων συνεχούς απασχολήσεως ησφαλισμένων πέραν του μηνός την τελευταίαν ημέραν του μηνός, συμπληρώνη και υπογράφη το στέλεχος και την εντολήν ασφαλίσεως του βιβλιαρίου ασφαλίσεως απασχολουμένων εις οικοδομικά και τεχνικά έργα, εκάστου απασχοληθέντος εις το έργον διά των αντιστοίχων ενδείξεων του χρόνου απασχολήσεως, της αμοιβής, των εισφορών και της επωνυμίας του έργου.
β) Υποβάλλη εις το αρμόδιον Υποκατάστημα του Ι.Κ.Α. εντός 10 ημερών από του τέλους του ημερολογιακού μηνός της απασχολήσεως, ανακεφαλαιωτικήν κατάστασιν εις διπλούν μετά των εντολών ασφαλίσεως του στοιχείου της α΄ παρούσης παραγράφου. … 2. …
4. Επί οικοδομικών εργασιών ανηκουσών εις φυσικά ή Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ή Δημοσίου Δικαίου, εκτελουμένων διά μεσολαβήσεως τρίτων προσώπων (εργολάβων, υπεργολάβων), τα τρίτα αυτά πρόσωπα υποχρεούνται όπως παραδίδουν εις τον κύριον του έργου αντίγραφα των μισθοδοτικών καταστάσεων. …».
Περαιτέρω, στο άρθρο 9 του ίδιου Κανονισμού ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: «1. … 2. Εν περιπτώσει μη υποβολής των ανακεφαλαιωτικών καταστάσεων μετά των εντολών ασφαλίσεως ή υποβολής τοιούτων περιεχουσών ανακριβή στοιχεία απασχολήσεως (ημέραι εργασίας, αποδοχαί), η Υπηρεσία του Ιδρύματος συντάσσει Έκθεσιν Ελέγχου, ης ο τύπος και η μορφή ορίζονται δι’ αποφάσεως του Διοικητού του Ιδρύματος, εις ην καταχωρούνται οι αριθμοί μητρώου και τα ονοματεπώνυμα των ησφαλισμένων, καθώς και τα μη δηλωθέντα στοιχεία απασχολήσεως τούτων και αι αντίστοιχοι εισφοραί. Ελλιπής κατά τα ανωτέρω στοιχεία Έκθεσις Ελέγχου δεν συνεπάγεται ακυρότητα αυτής ή της βάσει ταύτης, εν περιπτώσει μη υπάρξεως καταβολών καλυπτουσών τας εν αυτή εισφοράς, συνταχθησομένης πράξεως επιβολής εισφορών. Η ανωτέρω Έκθεσις Ελέγχου, υπογραφομένη υπό του επί του ελέγχου υπαλλήλου, συνιστά απόφασιν εν τη εννοία του άρθρου 121 του Κανονισμού Ασφαλίσεως Ι.Κ.Α., τόσον διά τα εν αυτή περιεχόμενα στοιχεία απασχολήσεως των ησφαλισμένων, όσον και διά την χρέωσιν του εργοδότου διά του ποσού των αντιστοίχων εισφορών, κοινοποιουμένη δε κατά τα περί πράξεων επιβολής εισφορών εν άρθρω 27 του Κανονισμού Ασφαλίσεως Ι.Κ.Α. οριζόμενα, υπόκειται εις ένστασιν ενώπιον της αρμοδίας Τοπικής Διοικητικής Επιτροπής». Εξάλλου, στο τέταρτο και πέμπτο εδάφιο της παρ. 8α του άρθρου 26 του α.ν.1846/1951, όπως ισχύουν μετά την τροποποίηση του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου αυτής με το άρθρο 57 του ν.2676/1999 και το άρθρο 16 παρ. 2 του ν.2747/1999 (Α΄226), ορίζονται τα εξής: «Ο εργοδότης, σύμφωνα με τις διατάξεις, όπως ισχύουν κάθε φορά, υποχρεούται να τηρεί τα ακριβή στοιχεία απασχόλησης, ασφάλισης και αμοιβής των εργαζομένων του, τα οποία εντός των νομίμων προθεσμιών πρέπει να καταχωρίζει στα προβλεπόμενα έντυπα ή μαγνητικά μέσα και να τα υποβάλλει στις υπηρεσίες του Ι.Κ.Α.. Ο εργοδότης που παραβαίνει τις ανωτέρω υποχρεώσεις του επιβαρύνεται με πρόσθετη επιβάρυνση εισφορών, ίση με το 30% των οφειλόμενων εισφορών από τις αιτίες αυτές, για δε τις επιχειρήσεις που ελέγχονται μέσω μηχανογραφικών συστημάτων ίση με 50% …».

9. Επειδή, από τις εκτεθείσες στην 7η σκέψη διατάξεις - που ίσχυαν κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο - συνάγεται ότι με αυτές καθιερώνεται ειδικό σύστημα αυτεπάγγελτου ελέγχου των κατ’ ελάχιστον καταβλητέων εισφορών για την κατασκευή ιδιωτικών οικοδομικών έργων, σε περίπτωση που οι κατ’ ελάχιστον απαιτούμενες (κατά το εκτεθέν στην 6η σκέψη αντικειμενικό σύστημα υπολογισμού) ημέρες εργασίας καθορίζονται βάσει των συντελεστών που αναγράφονται στον πίνακα 1 της Φ.21/478/1997 υπουργικής αποφάσεως. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, ο εν λόγω έλεγχος διενεργείται σε δύο στάδια, και συγκεκριμένα (α) για τις τρεις πρώτες κατασκευαστικές φάσεις που προβλέπονται για τα έργα του πίνακα 1 ο έλεγχος διενεργείται ανακεφαλαιωτικά μετά την ολοκλήρωσή τους, δηλαδή μετά την περαίωση της (τρίτης) φάσεως των επιχρισμάτων, και (β) για τις υπόλοιπες τρεις φάσεις ο έλεγχος διενεργείται ομοίως ανακεφαλαιωτικά μετά την ολοκλήρωσή τους, δηλαδή μετά την πλήρη αποπεράτωση του έργου.

10. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση έγιναν δεκτά τα εξής: Η αναιρεσίβλητη εταιρεία απογράφηκε ως εργολήπτρια στο Ι.Κ.Α. στις 25.10.2000 για την ανέγερση πενταώροφης οικοδομής στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης (συμβολή οδών Ανθοκήπων και Αμπελώνων) με το σύστημα της αντιπαροχής. Κατά τον επιτόπιο έλεγχο που διενεργήθηκε στις 14.3.2001 από υπάλληλο του Τοπικού Υποκαταστήματος Ι.Κ.Α. Ευόσμου διαπιστώθηκε ότι είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίες οπλισμένου σκυροδέματος από το ισόγειο μέχρι και τον τέταρτο όροφο της οικοδομής, καθώς και ότι πραγματοποιούνταν εργασίες ξυλοτύπου στον πέμπτο όροφο αυτής. Επίσης διαπιστώθηκε ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί άλλες εργασίες, δεν βρέθηκαν δε εργαζόμενοι την ημέρα του ελέγχου. Περαιτέρω, από τον έλεγχο των πινακίδων παρακολουθήσεως του έργου προέκυψε ότι είχαν υποβληθεί μισθολογικές καταστάσεις για 70 ημέρες εργασίας που αφορούσαν εργασίες οικοδομικού σκελετού πραγματοποιηθείσες από τον Δεκέμβριο του 2000 έως και τον Φεβρουάριο του 2001, ενώ δεν είχαν προσκομισθεί τέτοιες καταστάσεις για τον Μάρτιο του 2001. Στη συνέχεια, το όργανο του Ι.Κ.Α. που διενήργησε τον έλεγχο έλαβε υπόψη ότι (α) κατά την ημέρα του ελέγχου είχε ήδη πραγματοποιηθεί - κατά την εκτίμησή του - το 75% των εργασιών του οικοδομικού σκελετού του κτιρίου, (β) οι κατ’ ελάχιστον απαιτούμενες ημέρες εργασίας για το σύνολο των εργασιών αυτών (δηλαδή για την ολοκλήρωση του οικοδομικού σκελετού του κτιρίου) ανέρχονταν σε 439, οι οποίες είχαν προκαθορισθεί κατ’ εφαρμογή του άρθρου 38 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α., όπως το άρθρο αυτό τροποποιήθηκε κατά τα ανωτέρω, και με βάση τον πίνακα 1 που είχε καταθέσει στο Ι.Κ.Α. ο μηχανικός της αναιρεσίβλητης εταιρείας και (γ) ενόψει των ανωτέρω, η αναιρεσίβλητη όφειλε να είχε υποβάλει στο Ι.Κ.Α. έως 10.4.2001 ανακεφαλαιωτικές καταστάσεις για επιπλέον 259 (439 ημέρες Χ 75% = 329 - 70 = 259) ημέρες εργασίας για να καλυφθεί το ως άνω ποσοστό των εν λόγω εργασιών. Κατόπιν τούτων, συντάχθηκε η 986/18.4.2001 έκθεση ελέγχου του αρμοδίου οργάνου του Ι.Κ.Α., με την οποία αφενός προσδιορίσθηκαν οι ανωτέρω, επιπλέον των δηλωθεισών, ημέρες εργασίας που ανάγονταν στον Μάρτιο του 2001 και αφετέρου υπολογίσθηκαν οι αναλογούσες εισφορές για την ως άνω διαφορά των 259 ημερών εργασίας, ανερχόμενες σε 2.224.093 δραχμές υπέρ Ι.Κ.Α. και 934.650 δραχμές υπέρ Ε.Λ.Δ.Ε.Ο.. Επίσης, εκδόθηκε εις βάρος της αναιρεσίβλητης η 2440/23.4.2001 Π.Ε.Π.Ε.Ε. του ανωτέρω Υποκαταστήματος, με την οποία καταλογίσθηκε σ’ αυτήν πρόσθετη επιβάρυνση σε ποσοστό 50% επί των ως άνω εισφορών, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 57 του ν.2676/1999. Κατά των ανωτέρω πράξεων (εκθέσεως ελέγχου και Π.Ε.Π.Ε.Ε.) η αναιρεσίβλητη άσκησε ένσταση, η οποία απορρίφθηκε με την 333/Συν.50/28.8.2001 απόφαση της Τοπικής Διοικητικής Επιτροπής του ίδιου Υποκαταστήματος, κατ’ επίκληση της 16/1997 σχετικής εγκυκλίου του Ι.Κ.Α.. Προσφυγή της αναιρεσίβλητης κατά της αποφάσεως αυτής της Τ.Δ.Ε. έγινε δεκτή με την 425/2005 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, με την οποία και ακυρώθηκε η εν λόγω απόφαση της Τ.Δ.Ε.. Έφεση του Ι.Κ.Α. - Ε.Τ.Α.Μ. κατά της αποφάσεως αυτής απορρίφθηκε με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση. Ειδικότερα, το δικάσαν διοικητικό εφετείο, αφού έλαβε υπόψη ότι, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 38 του Κανονισμού Ασφαλίσεως του Ι.Κ.Α., όπως αυτή ισχύει μετά την αντικατάστασή της με την Φ.21/478/1997 υπουργική απόφαση, ο έλεγχος των κατ’ ελάχιστον καταβλητέων εισφορών, προκειμένου για οικοδομικά έργα του πίνακα 1 που απογράφηκαν από 1.5.1997 και εφεξής, όπως και το επίμαχο έργο, διενεργείται σε δύο στάδια, και συγκεκριμένα μετά τη φάση των επιχρισμάτων, ανακεφαλαιωτικά για τις τρεις πρώτες φάσεις (οικοδομικός σκελετός, τοιχοποιία και επιχρίσματα), και μετά την αποπεράτωση του κτιρίου, ανακεφαλαιωτικά για τις υπόλοιπες φάσεις, καθώς και ότι εν προκειμένω κατά τον επιτόπιο έλεγχο διαπιστώθηκε ότι κατά το χρόνο του ελέγχου (14.3.2001) δεν είχε περατωθεί η εκτέλεση των εργασιών οπλισμένου σκυροδέματος στον πέμπτο όροφο της εν λόγω οικοδομής, έκρινε ότι εκδόθηκαν πρόωρα τόσο η ανωτέρω έκθεση ελέγχου όσο και η ανωτέρω Π.Ε.Π.Ε.Ε. - η νομιμότητα της οποίας εξαρτάται από τη νομιμότητα της εκθέσεως ελέγχου - καθόσον κατά το χρόνο εκδόσεώς τους (18.4.2001 και 23.4.2001, αντιστοίχως) δεν είχε ολοκληρωθεί η εκτέλεση των εργασιών του οικοδομικού σκελετού του κτιρίου, και, επομένως, οι πράξεις αυτές ήταν ακυρωτέες.

11. Επειδή, κατά τη γνώμη του Τμήματος υπό την παρούσα σύνθεση, η ως άνω κρίση του δικάσαντος διοικητικού εφετείου είναι, σύμφωνα με όσα έγιναν ομοφώνως δεκτά ανωτέρω στην 9η σκέψη, νόμιμη, ανεξάρτητα από τις ειδικότερες σκέψεις της αναιρεσιβαλλομένης αποφάσεως, και, ως εκ τούτου, τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα με την κρινόμενη αίτηση θα έπρεπε να απορριφθούν ως αβάσιμα, όπως και η αίτηση αυτή στο σύνολό της. Λόγω όμως της σπουδαιότητας του ζητήματος που ανακύπτει σχετικά με την έννοια των διατάξεων που παρατέθηκαν στην 7η σκέψη, το Τμήμα κρίνει ότι η υπόθεση πρέπει να παραπεμφθεί, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ.18/1989 (Α΄8), στην 7μελή σύνθεσή του, ενώπιον της οποίας ορίζει δικάσιμο την 7η Μαΐου 2012 και εισηγητή την Πάρεδρο Τ. Κόμβου.

Διά ταύτα

Παραπέμπει την υπόθεση στην επταμελή σύνθεση του Α΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας.


Ορίζει δικάσιμο ενώπιον αυτής την 7.5.2012 και εισηγητή την Πάρεδρο Τ. Κόμβου.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 24 Νοεμβρίου 2009
Ο Προεδρεύων Σύμβουλος Η Γραμματέας του Α΄ Τμήματος Γ. Παπαμεντζελόπουλος Μ. Παπασαράντη
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 13ης Φεβρουαρίου 2012.